آبانگان یکی از جشن‌های ایرانی است که در ستایش و نیایش ایزدبانو آناهید (ناهید، اناهیتا) که ایزدٌّ آب‌های روان بوده، برگزار می‌شده است. زمان برگزاری این جشن در آبان‌روز از آبان‌ماه بنابر گاه‌شمار زرتشتی، برابر با چهارم آبان‌ماه خورشیدی است.
در استوره‌های ایرانی ایزد بانو، سرچشمه همه‌ی باروری‌ها است، رحم همه‌ی مادگان را پاکیزه ساخته، نطفه‌ی همه نران را از آلودگی می‌زداید و شیر مادران پاک می‌سازد. او زنی است جوان، بلندبالا، زیباچهره، با بازوان سپید و اندامی برازنده، کمربند تنگ بر میان بسته، در حالی که در جایگاه آسمانی خود جای دارد، سرچشمه دریای گیهانی است. در خور آزادگی خویش تاج زرین هشت‌پرِ صد ستاره بر سر دارد، جامه‌ای زرین بر تن و گردن‌بندی زرین بر گردن زیبای خود دارد.
ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه در این خصوص می‌گوید:
آبان روز، دهم آبان‌ماه است و آن را عید می‌دانند که به جهت همراه بودن دو نام (برابری نام روز و ماه) آبانگان می‌گویند. در این روز «زو» پسر طهماسپ از سلسله پیشدادیان به شاهی رسید، مردم را به کندن قنات‌ها و نهرها و بازسازی آن‌ها فرمان داد، در این روز به کشورهای هفت‌گانه خبر رسید که فریدون، بیوراسب (ضحاک آژی دهاک) را اسیر کرده، خود به پادشاهی رسیده و به مردم دستور داده است که خانه و زندگی خود را دارا شوند.
در روایت دیگرى آمده است که پس از هشت سال خشک‌سالى در ماه آبان، باران آغاز به باریدن کرد و از آن زمان جشن آبانگان پدید آمد.
نیایشگاه‌های اناهیتا معمولا در کنار رودها برپا می‌شده و زیارتگاه‌هایی که امروزه با نام‌های دختر و بی‌بی شناخته می‌شوند و معمولا در کنار آن‌ها آبی جاری است، می‌توانند بازمانده‌های آن نیایشگاه‌ها باشند.
آناهیتا همتای ایرانی «آفرودیت»، الهه عشق و زیبایی در یونان و «ایشتر»، الهه بابلی، به شمار می‌رود.
در جشن آبانگان، زرتشتیان به ویژه زنان در کنار دریا یا رودخانه‌ها، با خواندن اوستای ویژه‌ی این ایزد بانو (اوستای آبزور) فرشته آب را نیایش می‌کنند.
در گذشته‌ای نه چندان دور، نیاش برای این ایزد بانو با تفاصیل و آیین‌های ویژه‌ی خود همراه بوده است که امروزه چیز زیادی از آن به یادها نمانده است اما آن‌چه می‌توان در همه‌ی آیین‌ها عمومیت داد، چیدمان سفره‌ی سپندینه (مقدس) برای این جشن است که در آن نمادهای حضور امشاسپندان و این ایزد بانو است.
ایرانیان کهن آب را پاک (مقدس) می‌شمردند و هیچ گاه آن را آلوده نمی‌کردند و آبی را که ویژگی سه‌گانه‌اش (رنگ، بو و مزه) دگرگون می‌شد برای آشامیدن و شست‌وشو به کار نمی‌بردند. هرودوت، نخستین تاریخ‌نگار یونان درباره‌ی ارزش آب نزد ایرانیان مى‌نویسد: «ایرانیان در آب ادرار نمى‌کنند، آب دهان نمى‌اندازند و در آب روان دست نمى‌شویند.»
استرابون، تارخ‌نگار و جغرافی‌دان یونانی نیز با تاکید بر سخنان هرودوت مى‌نویسد: «ایرانیان در آب جارى خود را شست‌وشو نمى‌دهند. زمانى که ایرانیان به دریاچه یا رود یا چشمه‌اى مى‌رسند، گودال‌هاى بزرگ کنده و قربانى در کنار آن مى‌کشند و سخت پرواى آن دارند که هرگز خون به آب نیامیزد، چون این کار سبب آلودگى آب خواهد شد» و در جایى دیگر مى‌گوید: «در آن لاشه و مردار نمى‌اندازند و عموما آن‌چه ناپاکى است در آن نمى‌ریزند.»
کریستین‌سن، ایران‌شناس نامی نیز مى‌نویسد: «ایرانیان احترام آب را بیش از هر چیز واجب مى شمرند.»
امروزه زرتشتیان در ایران و سایر نقاط دنیا نیز در این روز همانند سایر جشن‌ها به آتشکده‌ها مى‌روند و پس از آن براى گرامی‌داشت جایگاه فرشته‌ی آب‌ها، به کنار جوى‌ها و قنات‌ها رفته و با خواندن متون آئینی، اهورامزدا را ستایش کرده و درخواست فراوانى آب و نگه‌دارى آن را کرده و پس از آن به شادى مى‌پردازند.
برگرفته از نشریه امرداد
مطالب دیگر:
مایکل پنس : کاروان مهاجران را سازمانهای چپگرا به راه انداختهاند
