(shutterstock)
یکی از بزرگترین مشکلات بعضی از افراد، خانواده ها و کشورها در عصر امروز پدیده سوء مصرف الکل است، که بطور مستقیم یا غیر مستقیم، کوتاه مدت یا بلند مدت، کیفیت زندگی را تحت اشعاع قرار می دهد. وابستگی به مصرف الکل، یا عادت های نابهنجار، یک اختلال روانپزشکی و روانشناسی است که از یک سو معنا و مفهوم خوشبختی را در زندگی فرد و خانواده او از بین می برد و از سوی دیگر آسیب های اجتماعی و اقتصادی بی شماری به همراه دارد.
این وابستگی از طرفی باعث تسکین و آرامش موقت و گاهی تحریک و نشاط گذرا برای فرد، و از طرف دیگر بعد از اتمام این اثرات، سبب جستجوی فرد برای یافتن و مصرف دوباره آن می گردد. در این حالت فرد از لحاظ جسمی و روانی به آن وابسته شده و مجبور است به تدریج مصرف آن را افزایش دهد.
مراحل اعتیاد
در یکی از بررسی ها که در باره افراد الکلی انجام شده، برای گذار از مرحله باده گساری مجلسی و تفننی به الکلیسم چهارمرحله شناسایی شده است:
- مرحله پیش الکلی – شخص در موقعیت های اجتماعی گاه و بیگاه می نوشد تا ازاسترس و تنش خود بکاهد و مشکلات را فراموش کند. به تدریج هم مقدار مصرف وهم تعداد دفعات را بیشتر کرده و در مواقع بحرانی بیشتر به الکل پناه می برد.
- مرحله پیش نشانه ای – ذهن فرد با نوشیدن مشروب اشغال می شود. به این می اندیشد که مشروب بعدی را کی و کجا خواهد خورد. مخفیانه مشروب می نوشد و امکان دارد این مرحله با یاد زدایی همراه باشد. رفتارش تا حدودی دارای نظم است و هشیاریش را حفظ می کند، اما بعدا رویدادها را به خاطر نمی آورد.
- مرحله تعیین کننده – همین که شروع به نوشیدن الکل می کند آنقدر می نوشد که از حال می رود و یا دچار بهت زدگی می شود. کنترل شخص کاملا از دست رفته و از صبح شروع به نوشیدن می کند و به برنامه غذایی خود بی توجه است. خانواده و دوستان از مشروب خواری او آگاه می شوند. سازگاری اجتماعی خود را کم کم از دست می دهد. ممکن است باده گساری مداوم تا چند روز نمایان شود. هنوز هم پرهیز برای او امکان دارد. ممکن است هفته ها یا حتی ماه ها لب به مشروب نزند اما همینکه بازهم یک گیلاس مشروب بنوشد، همان الگوی مصرف دوباره تکرار می شود. این مرحله از این جهت تعیین کننده نامیده می شود که اگر شخص در این مرحله به فکر چاره نباشد این خطر وجود دارد که بطور مزمن الکلی شود.
- مرحله مزمن – شخص بطور مدام مشروب می نوشد. بدن آنچنان به مشروب عادت کرده که اگر شخص به الکل دسترسی نداشته باشد دچار علائم ونشانه های کناره گیری و بازگیری می شود. سوء تغذیه، اختلالت فیزیولوژیکی و روانی مختلفی نمایان می شود. زندگی شخص در مشروب خلاصه می شود. شخص دیگر به وضع ظاهر خود، عزت نفس خود، دوستان و خانواده و موقعیت اجتماعی خود اهمیتی نمی دهد. این همان مرحله ای است که در مورد آن اصطلاح مست ولگرد به کار می رود.
در تحقیقات دیگر همه ویژگی های این مراحل تایید نشده است. برخی الکلی ها بندرت مست می شوند، اما روزانه تا آن اندازه مشروب می خورند که آرامش کافی احساس کنند. برخی از آنان هم، هرگز دچار یاد زدایی نمی شوند. با وجود این اکثر الکلی ها همین مراحل و مسیر را یکی پس از دیگری طی می کنند.
در تحقیقی دیگر اعتیاد به الکل را به سه سطح ابتدایی، متوسط و مزمن تقسیم می کند. ترک الکل در کسانی که در دو سطح ابتدایی و متوسط هستند چندان سخت نیست اما درمان کسانی که در مرحله مزمن هستند زمان می برد ولی غیر ممکن نیست. اگر متوجه شدید که در مرحله اعتیاد مزمن به الکل هستید بلافاصله برای درمان اقدام نمایید.
پیشگیری و درمان
اگر احیانا الکل مصرف می کنید، به تدریج محدودیت هایی زمانی و نوشیدن آهسته تر برای مصرف قائل شوید و سپس سعی کنید مصرف آن را قطع کنید. مثلا حداقل دو روز در هفته مصرف نکنید، از مشروبات الکلی با در صد کمتر استفاده کنید.
در گذشته اعتقاد براین بود که تنها باید فرد الکلی را از الکل محروم ساخت، اما در حال حاضر تحقیقات نشان می دهد که مشاوره همدلانه موثرتر از محروم کردن صرف از الکل می باشد. بیشترین نیاز فرد الکلی، کمک برای بهبود یافتن از بیماری است.
برنامه های درمان اعتیاد به الکل، با دارو و مشاوره صورت می گیرد و از سه مرحله قطع مصرف، سم زدایی و توانبخشی تشکیل می شود.
درمان های روانشناسی در بهبود فرد بسیار مهم است. این درمان ها معمولا شامل درمان های گروهی، مشاوره وجلسات سخنرانی است. حمایت از بیمار و مشاوره با خانواده بیمار بسیار موثر است. متخصصین تغییراتی در سبک زندگی به فرد الکلی و خانواده اش توصیه می کنند.
در اغلب موارد امکان بازگشت (عود) وجود دارد. کاهش یا قطع مصرف نیازمند اقدام مکرر و مجدد است. مهم است که به خاطر داشته باشید درمان اعتیاد به الکل زمان می برد و این فرایند، روندی تدریجی است. نتیجه اقدام، بستگی به انگیزه، اعتماد بنفس و اراده بیمار دارد. همچنین می توان از سازمان های خودیاری و مراکز ترک اعتیاد کمک گرفت.
