از زمان اوج همهگیری کووید-۱۹ در چین در ماه فوریه، یک کد بهداشتی سهرنگ بر زندگی حدود ۱ میلیارد نفر از مردمان چین سایه افکنده است. این کد نشان میدهد که آیا آنها میتوانند آزادانه گشت و گذار کنند یا باید در قرنطینه بمانند.
با توجه به استفاده فراگیر حکومت چین از دادههای بزرگ و تلاشهای بیوقفه این کشور جهت جلوگیری از گسترش کووید-۱۹، یک مینیاَپ در قالب برنامه معروف ویچت که شهروندان چینی تقریبا در تمام ابعاد زندگی روزمره خود، از پرداخت هزینه غذا گرفته تا گرفتن نوبت پزشک از آن استفاده میکنند، تعبیه شده است. این برنامه سطح سلامتی هر فرد را با ۳ کد سبز، زرد و قرمز رنگ نشان میدهد. مقامات بارکد موجود در تلفنهای همراه افراد را اسکن میکنند تا ببینند آیا آن فرد سالم است، با بیماران تماس نداشته، مبتلا به کووید-۱۹ است یا اینکه علائم ویروس را از خود نشان میدهد یا خیر.
مقامات به صراحت استفاده از برنامه را اجباری نکردهاند، اما بارکدها باید هنگام سوار شدن به اتوبوس یا مترو، ورود به هتلها، ورود به سوپرمارکتها و ورود و خروج از مناطق مسکونی اسکن شوند.
جمعآوری و کنترل اطلاعات شخصی توسط ویچت، برخی از کارشناسان امنیت سایبری را نگران کرده است؛ چون چنین اطلاعاتی ممکن است فراتر از حوزه بهداشت توسط دستگاههای نظارتی بکار گرفته شوند.
اطلاعات مربوط به نحوه ذخیره اطلاعات کاربران محدود است، اما گزارشات عمومی و اسناد افشا شده نشان میدهند که ویچت با پلیس چین همکاری دارد و دادهها را بدون اجازه کاربران با آنها به اشتراک میگذارد.
این برنامه که توسط غول فناوری «تنسنت» واقع در شنژن توسعه یافته، به دلیل نقاط ضف امنیتی و مسائل مربوط به حریم خصوصی مورد توجه ایالات متحده قرار گرفته است. مقامات این کشور معتقدند که این برنامه توسط حزب کمونیست چین (حکچ) کنترل میشود. دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا در اوایل ماه آگوست با صدور یک دستور اجرایی، با هدف حفظ امنیت ملی، انجام هرگونه معامله در ارتباط با ویچت را ممنوع اعلام کرد.
دسترسی پلیس
اسناد عمومی نشان میدهند که مقامات پلیس به دادههای مربوط به کدهای بهداشتی دسترسی دارند.
رسانه اپک تایمز با انتشار یک اعلان دریافتی از منطقه جدید شیانگان که یک پروژه بزرگ شهری با حمایت دولت در استان هبی است، اعلام کرد که دفتر پلیس محلی مسئول استفاده از دادههای بزرگ، انجام دادهکاوی و استفاده از دادههای مربوط به کدهای بهداشتی است.
بر اساس یک اعلان دولتی در شهر تیانجین که در ماه می منتشر گردید، اطلاعات شخصی کاربران این برنامه در شماری از ادارات دولتی، از جمله پلیس، سرویسهای مخابراتی، مقامات راهآهن و کمیسیون امور سیاسی و حقوقی که سازمان ناظر بر امور پلیس، دادگاهها، زندانها و ضابطین قضایی است بازبینی میشود. جزئیات مربوط به «پرسنل کلیدی»-یعنی کسانی که کد قرمز دارند-از طریق یک پلتفرم متمرکز انتقال اطلاعات برای مقامات ذیربط و اداره پلیس ارسال میشود.
کیسی فلمینگ، مدیرعامل شرکت اطلاعاتی و راهبردی بلکآپس پارتنرز میگوید: «چنین روندی در کشوری که به انجام نظارت گسترده در حوزه فناوری معروف است، این امکان را به پکن میدهد که از طریق این برنامه به سرکوب هرچه بیشتر مردم در چین و خارج از کشور بپردازد.»
او در گفتگو با اپک تایمز افزود: «این مسئله نمیتواند در داخل چین یک امر طبیعی باشد، چون حزب کمونیست تقریبا همه چیز را در داخل کشور کنترل میکند. با این حساب، هیچ راهی برای جلوگیری از سوءاستفاده یا تهدید و اجبار وجود ندارد.»
اپک تایمز تا این لحظه پاسخی درباره نگرانیهای امنیتی در خصوص ویچت از جانب تنسنت دریافت نکرده است.
همهجانبه
با اینکه ترس عمومی از ویروس در چین کاهش یافته است، برنامه کد بهداشتی همچنان فعال است و نقش بیشتری در زندگی شهروندان پیدا کرده است.
هانگژو، مرکز استان شرقی ژِجیانگ، این برنامه را در کارتهای ملی دیجیتالی و گواهینامههای رانندگی شهروندان تعبیه کرده است که به ناظران امکان میدهد سبک زندگی افراد را از منظر عادت به سیگار کشیدن و نوشیدن و غیره، در قالب یک کد رنگی مشاهده کنند. دولت به دلیل بازخوردهای منفی این طرح را لغو کرد.
شهرستان دِچینگ در استان ژِجیانگ، کد بهداشتی را از اواسط ماه ژوئن در کارت شناسایی شهروندان تعبیه کرد.
مقامات شنژن در مورد طرحهای خود زیاد صحبت کردهاند، اما اطلاعات زیادی درباره طرح تبدیل کد بهداشتی به «کد شهروندی» که معرف افراد در پلتفرمهای آنلاین خواهد بود، ارائه نکردهاند.
بر اساس مقاله رسانه دولتی چین، شینهوا دیلی، کد بهداشتی باید به طور کامل بهروزرسانی شود تا از پتانسیل دیجیتالی آن استفاده شود. در این مقاله آمده است که ادارات پلیس باید برای ساخت، صدور و مدیریت کدها و ادغام آنها با کارت شناسایی اقدام کنند.
به گفته فلمینگ، این کار به کنترل و نفوذ هرچه بیشتر دولت در زندگی خصوصی شهروندان منجر میشود. در یک کشور استبدادی کار زیادی نمیتوان انجام داد، اما این نظارت گسترده باید در جوامع آزاد محکوم شود.
در حال حاضر، کسانی که میخواهند به چین سفر کنند باید این برنامه را نصب کنند. مسافرانی که از ۷۸ کشور از جمله انگلستان، نیوزیلند، کره جنوبی و سنگاپور به چین سفر میکنند، باید قبل از سوار شدن به هواپیمایی که به مقصد چین پرواز خواهد کرد، نتیجه منفی آزمایش کووید-۱۹ خود را را از طریق مینیاپ ویچت ارائه کنند.
برخی از دولتهای محلی نیز این برنامه را با سیستم اعتباری اجتماعی که یک مکانیزم جامع برای رتبهبندی شهروندان است ادغام کردهاند تا آنها را وادار به پیروی از قوانین قرنطینه کنند. چندین برنامه آزمایشی در استان هیلونگجیانگ واقع در شمال شرقی چین، جزیره جنوبی هاینان و استان مرکزی هبئی در دست آزمایش است.
در اعلان دولتی هیلونگجیانگ آمده است: «علاوه بر پیگرد قضایی افراد به دلیل نقض قوانین، تخلفات در پروندههای شخصی افراد ثبت و ضبط شده و برای همیشه بر زندگی آنها سایه خواهد افکند که ممکن است آینده شغلی و زندگی آنها را تحت تأثیر قرار دهد؛ برای مثال، ممکن است مشکلاتی برای دریافت وام، بانکداری و سایر امور مالی ایجاد کند.»
نگرانیهای قبلی
ویچت که محبوبترین برنامه پیامرسان در چین است، به دلیل ارتکاب سانسور مورد انتقاد شدید ایالات متحده و کشورهای دیگر قرار گرفته است. این برنامه دسترسی کاربران به مقالات انتقادی رسانههای چینیزبان در رابطه با حزب کمونیست، از جمله نسخه چینی اپک تایمز، ان تی دی، صدای آمریکا و رادیو آسیای آزاد را مسدود میکند، حتی اگر کاربران ساکن ایالات متحده باشند.
آزمایشگاه تحقیقاتی دیدهبان دیجیتال در سال ۲۰۱۶ متوجه شد حسابهایی که اولین بار با شماره تلفنهای چینی ثبتنام کردهاند، همچنان متحمل سانسور خواهند شد؛ چه افراد در چین اقامت داشته باشند و چه بعدا شماره خود را به یک شماره بینالمللی تغییر دهند. دیدهبان دیجیتال در اوایل سال جاری نیز متوجه شد که ویچت در حال نظارت بر کاربران خارج از کشور است تا الگوریتمهای نظارتی برای شهروندان داخل کشور را بهبود دهد.
چن چوانگچوانگ، فعال حقوقی ساکن ایالات متحده در گفتگو با اپک تایمز گفت: «شاید چینی-آمریکاییها در یک جامعه آزاد زندگی کنند، اما برای دریافت اطلاعات به منابعی متکی هستند که تحت کنترل حزب کمونیست چین قرار دارد.» وی افزود: «حساب کاربری تعدادی از دوستان دموکراسیخواه او در ویچت مسدود شده است.»
مطالب دیگر:
پیامرسان «وی چت» به شدت ناامن است
فراخوان بایکوت انیمیشن مولان: به دلیل روابط نزدیک با مقامات حزب کمونیست در شین جیانگ
نفوذ عمیق حزب کمونیست چین در شبکههای اجتماعی و رسانههای خبری دنیا
اسناد افشاشده دولتی: مقامات رسمی چین از اجرای اوامر رهبر شی سر باز زدهاند