ولایت بامیان در مرکز افغانستان یکی از ولایتهای کهن و مهد تمدن بودایی در این کشور، به شمار میرود که موجودیت دو مجسمه بزرگ و تاریخی «شهمامه و صلصال» حکایت از حکفرمایی دیرینه بوداییات در این ولایت دارد.
مجسمههایی که بر اساس گزارشهای تاریخی قدمتشان به بیش ۱۶۰۰ سال میرسد و ارتفاعشان ۵۳ و ۳۵ متر است که به جرأت میتوان گفت از بزرگترین مجسمه بودا در جهان به شمار میروند.
اما گروه تروریستی طالبان، زخم ناسور در دل کوههای بامیان بجا گذاشت که با گذشت ۱۷ سال تاکنون مرحمی برای آن پیدا نشده است و شهمامه و صلصال همچنان در انتظار ترمیم و بازسازی بسر میبرند.
گروه طالبان، در نهم مارس ۲۰۰۱ به محض ورود در این شهر باستانی، شهمامه و صلصال را در پیش چشمان حیران جهانیان به آتش کشید. این گروه تروریستی بدون توجه به اصرارهای مکرر سازمان ملل متحد و کشورهای جامعه جهانی مبنی بر منصرف شدن از تخریب آثار باستانی با ارزش این سرزمین کهن به این کار ادامه دادند.
کار تخریب این دو مجسمه به دلیل بزرگیُ دو شبانه روز طول کشید. طالبان با استفاده از زور مردم محل را وادار به انتقال مواد انفجاری در داخل این دو مجسمه بودا نمودند و آنها مواد منفجره را با پشت در دل کوههای سر به فلک کشیده بامیان انتقال داده و پس از جابجایی مواد منفجره در آن گروه طالبان آن را منفجر کردند.
پس از دو روز دو حفره بزرگی در دل این کوه باقی ماند و مجسمههای که شاید با سختی ساخته شده بودند در دو روز فرو ریختند و مجسمههای بودا که در آن روزگاران نزدیک به ۱۶۰۰ سال قدامت داشت به یکبار ویران شدند.
ملا محمد عمر، رهبر گروه طالبان، شورای علما و ستر محکمه این گروه به تاریخ ۲۶ فوریه سال ۲۰۰۱ با هدف تخریب فرهنگ افغانستان دستور تخریب آثارهای باستانی این کشور را که آنها غیر اسلامی خوانده بود صادر کردند که این تصمیم با واکنشهای جهانی روبرو گردید.
تخریب آثار باستانی افغانستان توسط گروه طالبان جهانیان را شوکه کرد. کوفی عنان، دبیرکل سازمان ملل متحد نماینده ویژه خویش را در کابل و قندهار فرستاد که از گروهطالبان بخواهد تا دست از تخریب آثار باستانی بردارند.
از سوی دیگر دبیرکل یونسکو، از سازمان کنفرانسهای اسلامی خواست که با گروه طالبان گفتگو کرده و این گروه را متقاعد سازد که دست به تخریب آثارهای باستانی نزنند همچنان رئیس موزه نیورک از گروه طالبان خواسته بود که بجای تخریب آثار باستانی آنها را در موزههای کشورهای دیگر بفروشند. اما این تلاشها فایدهای نداشت و طالبان بدون درنظرداشت این فشارها تا حدی که توانستند آثارهای باستانی افغانستان را تخریب کردند.
پیروان مذهب بودایی نیز در واکنش به تخریب بزرگترین مجمسهای بودا در شماری از شهرهای آسیا دست به اعتراض زدند.
باشندگان ولایت بامیان، نهم مارس را روز سیاهی در دل تاریخشان به ثبت رسانیدهاند که با مرور آن فقط آه سردی میکشند و از ظلم بزرگی که گروه طالبان در حق آثارهای باستانی این ولایت روا داشتهاند سخت مینالند و این شاید نه تنها درد مردم این ولایت باشد بلکه تمام شهروندان افغانستان و حتی دنیا از این کار شوکه شدند.
پس از آن با رویکار آمدن حکومت جدید در افغانستان تلاشها برای ترمیم و بازسازی آنها صورت گرفت تا شهمامه و صلصال دوباره بهپا بایستند اگرچه شاید دیگر هیچ وقت بودای که روزی نشان شکوه و اقتدار بامیان در افغانستان بود به پا نخواهد ایستاد.
در بهار سال ۱۳۹۴ در پایان جشنواره معرفی بامیان به عنوان نخستین پایتخت فرهنگی سازمان سارک برای چند ساعت صلصال زنده شد. یک زوج گردشگر چینی با خرید دستگاه به قیمت ۱۲۰ هزار دلار آمریکایی مجسمه ۵۳ متری صلصال را با پخش نور سه بُعدی در دل کوه به نمایش گذاشت.
نمای زیبایی که یکبار دیگر امیدها را از به پا ایستادن شهمامه و صلصال در دلها زنده کرد و بازتاب گستردهای در شبکههای اجتماعی بخصوص فیسبوک و تویتر به همراه داشت.
در سفر که چندماه پیش در ولایت بامیان، داشتم زخم ناسور بودا را از نزدیک دیدم با آه سردی که از ته دل کشیدم مظلومیت آن را از عمق وجودم احساس کردم.
آنچه را که در چند روز سفرم در ولایت بامیان دیدم جز مظلومیت و محرومیت مردم این سرزمین همانند بودای فرو ریخته چیزی دیگری نبود. گویا در این ولایت باستانی که دوسال پیش به عنوان نخستین پایتخت فرهنگی سازمان سارک اعلام شد فقط زمان عوض شده دیگر هیچ چیزی تغییر نکرده است.
بودای که یک روز نشان اقتدار و قدرت مذهب بودایی در این ولایت بود حال به جز حفرهای در دل کوه چیزی دیگری از آنها باقی نمانده است اگرچه گفته شده بود که شهمامه و صلصال دوباره ترمیم و بازسازی خواهد شد ولی تاکنون این کار صورت نگرفته است.
داربستهای جابجا شده در حفرهای این بودت ۵۳ متری به چشم میخورد که حکایت از بازسازی دوباره آن دارد ولی تاکنون کار عملی روی آن آغاز نشده است.
سالانه بسیاری از شهروندان افغانستان از پایتخت و ولایات و حتی شهروندان کشورهای جهان با سفر در این ولایت باستانی علاوه بر بازدید از دیگر جذبههای این ولایت باستانی از مجسمه بودا نیز دیدار میکنند.
در سفرم به این ولایت باستانی، با نگاههای پر از حسرت به آثارهای باستانی آن بخصوص شهمامه و صلصال به زخمهای که گروه طالبان در دل این کوه از خود بجا گذاشته خیره شده و با دل پر از حسرت در مقابل صلصال عکس یادگاری گرفتم.
حال چشمها همه بسوی حکومت افغانستان خیره شده است که چه وقت شهمامه و صلصال به پا میایستند. اگرچه این امید در دل بعضی از شهروندان افغاستان رنگ باخته است.
گزارش از: باقر ابراهیمی کابل، افغانستان
مطالب دیگر:
ثبت جهانی چوگان، کمانچه و غذای دلمه به نام ایران و آذربایجان
سفر در زمان : شما هم گوشی آیفون را در دست بومی آمریکایی در این نقاشی قدیمی میبینید؟