گفته شد که نشانه‌ها در قالب رمزها به چهار مقوله گسترده دستهبندی شده‌اند:
رمزهای اجرایی: در این مقوله، نشانه‌‌های غیر کلامی، از طریق حرکات بدنی و رفتار چهرهای نمایانده می‌شوند؛ مانند حرکات چشمی، اشاره اندامی، تماس لمسی، زیر مقوله این بخش، مجموعه‌ای از «پدیده‌های پیرا زبانی» را در بر می‌گیرد، مانند کیفیت صدا، نارسایی گفتاری، افسوس خوردن، آه کشیدن، خمیازه کشیدن، ناله کردن، نجوا و … .
رمزهای تصنّعی: یا رمزهای ساختگی، نشانه‌هایی از ارتباطات غیر کلامی هستند که با اندکی دست‌کاری در پوشش، آرایش، اسباب و وسایل منزل، موضوعات هنری، نمادهای اجتماعی، سبک معماری و … پدید می‌آیند.
رمزهای میانجی گری: یا رمزهای واسطه‌ای، نشانه‌هایی غیر کلامی از طریق انتخاب، نحوه ارائه، ابداع و خلاقیت در رسانه‌های جمعی حاصل می‌شوند. به طور مثال ویراستار یک نشریه می‌تواند از طریق شیوه‌های مختلف، عکس‌های رنگی و یا سیاه و سفید، نماهای دور و نزدیک، جلوه‌های تصویری دیگر، مطالب خود را ارائه دهد.
رمزهای بافتی یا زمینه‌ای، نشانه‌هایی از ارتباطات غیرکلامی هستند که بر اساس موقعیت‌های زمانی و کلامی نظام‌های ارتباطی و سازمان دهی ارتباط گران به اجرا در می‌آیند.این نوع نشانه‌ها، طیف وسیعی از ارتباطات را در برمی‌گیرند، لکن اکثر محرکها و رفتارها، ارزش ارتباطی نداشته و غیر کلامی نیستند. بنابراین می‌توان، بین آن‌ها، از لحاظ شکل، رمز، کارکرد تمایز ایجاد کرد. مانند حواس چند گانه چشایی، لامسه و بویایی که از طریق رمزهای غیر کلامی متفاوت حاصل می‌شوند.
دست دادن با دوستان و همکاران، نمونه‌ای کاربردی است، چون نگاه افراد در یکدیگر گره می‌خورد و نوعی ارتباط گرم جریان می‌یابد.
پیام‌های کلامی در درجه اول، نقش شناختی یا محتوایی دارند. پیام‌های غیر کلامی بیشتر نقش تأثیرگذاری، رابطه‌ای یا احساسی دارند. محتوای آنچه را که می‌گوییم به وسیله پیام کلامی منتقل می‌شود.
اغلب هر دو نوع پیام (کلامی و غیر کلامی) در موفق بودن ارتباط بین افراد، با اهمیت هستند. اگر ما از دیگران انتظار داریم که درباره ما نگرش‌های مثبت داشته باشند، رفتار کلامی ما به تنهایی نتیجه بخش نخواهد بود. با این حال، اگر محتوای پیامی کلاممان را نادیده بگیریم، ممکن است دیگران آنچه را که ما سعی در بیان آن داریم، درک نکنند. پس اجزای ارتباط کلامی و غیر کلامی، بررسی گیرنده پیام، ضروری است تا بتواند پیام را به طور کامل دریافت کرده، معنی نهفته در آن را نیز دریابد.
پیوسته این تردید وجود دارد که پیام‌های کلامی آیا می‌توانند همیشه روشن و شفاف و گویا باشند، امّا گفته می‌شود پیام‌های غیر کلامی، احتمالاً بسیار سازمان یافته‌تر و روشن‌تر از پیام کلامی، می‌توانند بیان مطلب و مقصود کنند.
فراموش نشود که رفتار غیر کلامی به شدت تحت تأثیر فرهنگ است و با قرار گرفتن در بطن فرهنگ، یاد می‌گیریم که پیام‌های دریافتی از سوی دیگران را چگونه دریابیم و چگونه تفسیر کنیم.
ادامه دارد…
دکتر مجید مجدنیا دارای مدرک دکترای تخصصی ارتباطات، کارشناس علوم اجتماعی دانشگاه علامه طبابایی، مدرس، مترجم و پژوهشگر علوم ارتباطات هستند. وی ۲۰ سال تجربه مدیریت در حوزه آموزش و پژوهش در سیستم بانکی و ۱۵ سال تجربه تدریس در دانشگاههای ایران را داراست.
در مقالات دیگر از دکتر مجید مجدنیا به بحث ارتباطات بیشتر خواهیم پرداخت.
وبسایت ایشان: www.majdnia.ir
