در شماره گذشته در مورد اشاه‌ها و نشانه‌ها به اختصار مطالبی مطرح شد، بیشتر انسان‌ها دوست دارند نشانه‌های موجود را بر اساس زمینه و حوزه تجربی خود تفسیر کنند اما این حس تا حدودی گمراه کننده است. زیرا برخی از نشانه‌ها مصرفی همه گیر دارند. زمانی که مایلیم یک ارتباط یا یک رفتار غیر کلامی را درک و تفسیر کنیم باید بدانیم که هیچ نشانه‌ای به تنهایی نمی‌تواند شامل حجم بسیار زیادی از پیام‌های منتقل شده باشند.
در مقابل، حرکت و رفتار‌هایی نظیر اشاره‌های اندامی، طرز نشستن و یا ایستادن، تماس چشمی، حالت‌های نمایشی تأثیر گذار و غیره را باید به دقت زیر نظر داشت. البته نشانه‌های غیر کلامی می‌توانند معانی بسیار متعدد و متنوعی را خلق کنند، مانند دیدن یک فیلم صامت که در آن دست به سینه ایستادن یک بازیگر در یک صحنه می‌تواند نشانه غرور وی باشد و یا آنکه در اندیشه دفاع یا اعتماد به نفس وی در برابر دیگران تلقی شود، حال آنکه اگر این بازیگر شق و رق بایستد، چشم‌ها را در هم کشیده و با چهره‌ای ثابت، دندان قروچه کند، به احتمال زیاد نشانه خشم و عصبانیت اوست.
هیچ انسانی، بی نیاز از برقراری ارتباط نیست. اگرچه فرد به طور حتم می‌تواند از سخن گفتن خود خودداری کند، لکن بروز رفتار از سوی وی غیر ممکن است. رفتار یک انسان که در بر گیرنده حالت‌های ظاهری چهره و بدن، اشاره و حرکت‌های گوناگون و حتی شیوه‌های جذابیت است، یک جریان پیوسته از آگاهی‌ها را که نشانه‌ی شکل گرفتن احساسات و هیجان‌های اوست، نمایان می‌سازد.
«جولینوس فاست» می گوید: همه ما به شیوه خاص پیام کوتاه، به دنیای پیرامون خود می‌فرستیم و به ندرت این کار را آگاهانه انجام می‌دهیم. ما حضور خود را در زندگی واقعی با کمک زبان غیر کلامی نشان می‌دهیم. این نوع ارتباط (غیرکلامی) تنها وسیله ارتباطی است که بشر در سراسر تاریخ زندگی خود داشته است، همانطوریکه در طول قرن‌های متمادی تا زمان ظهور زبان کلامی- نوشتاری، بسیاری از جوامع از زبان علائم و غیر کلامی استفاده می‌کرده‌اند، چرا که عمده کنش‌ها و اعمال انسانی، زیر چتر ارتباط غیر کلامی مفهوم پیدا می‌کرد.
این امر از آغاز پیدایش نسل بشر، منبع درک بسیاری از رفتارهای تعاملی و میان فردی بوده است. اندیشمندان رفتارگرا و روان شناسان اجتماعی، تنها در چند دهه اخیر مطالعه نظام مند و جهت داری را در حوزه رفتارهای غیر کلامی در روابط میان فردی به انجام رسانده‌اند. آن‌ها از حرکات و اعمال مردم در زندگی روزمره فیلم تهیه کردند و حرکات، رفتارها، نشانه‌های اندامی و چهره‌ای آنان را مورد بررسی قراردادند. این پژوهش‌ها در نهایت به کشف نظام‌های معنایی، نحوی و عملی برای فهم بهتر نشانه‌های غیر کلامی منجر شده است. در ابتدا بیشتر پژوهش‌ها بر روی حرکات چهره متمرکز شده بود، بعد‌ها حرکات و رفتارها و سپس تعامل اجتماعی انسان‌ها و در نهایت نحوه درک شخصی و اجتماعی و نهایتاً پدیده‌های برون زبانی، در قالب هنر زیباشناسی مورد بررسی قرار گرفت. در حوزه ارتباط غیرکلامی، «نشانه‌ها» در قالب «رمزها» به چهار مقوله گسترده دسته بندی می‌شوند:
رمزهای جزئی، رمزهای تصنَعی، زمزهای میانجی‌گری و رمزهای بافتی
ادامه دارد…
دکتر مجید مجدنیا دارای مدرک دکترای تخصصی ارتباطات، کارشناس علوم اجتماعی دانشگاه علامه طبابایی، مدرس، مترجم و پژوهشگر علوم ارتباطات هستند. وی ۲۰ سال تجربه مدیریت در حوزه آموزش و پژوهش در سیستم بانکی و ۱۵ سال تجربه تدریس در دانشگاههای ایران را داراست.
در مقالات دیگر از دکتر مجید مجدنیا به بحث ارتباطات بیشتر خواهیم پرداخت.
وبسایت ایشان: www.majdnia.ir
