در دوهفته گذشته به مدل ارتباطی آقای مارک نپ اشاره کردیم و گفتیم که وی ده مرحله جداگانه‌ای را برای ارتباط میان‌فردی از مرحله آغاز تا مرحله پایان (جدایی) پیش‌بینی کرده است و به اختصار به هر مرحله از مراحل مورد نظر وی اشاره کردیم. اینکه به «آگاهی از خویشتن و دیگران» نیز اشاره‌ای می‌کنیم:
گفته شد که تصویری که ما از خودمان داریم، بیشتر از راه بازخوری که از دیگران و اطرافیانمان دریافت می‌کنیم، شکل می‌گیرد. سپس به ادراک ناصحیح افراد اشاره کردیم که در حقیقت این ادراک (Concept) موجب تحکیم و یا گسست ارتباط در بین افراد می‌شود.
قطعاً می‌دانید که تفاوت‌های زیادی بین ادراک ما و ادراک دیگران وجود دارد. عده‌ای معتقدند که ما، رفتار خودمان را بر مبنای وضعیتی که بر ما حاکم است بروز می‌دهیم و آنچه که بیشتر در این جریان دخالت دارد، شرایط حاکم بر افراد است.
از طرفی ما نیز رفتارهای مشابهی را در دیگران مشاهده می‌کنیم و تصور می‌کنیم که رفتار آنان مبتنی بر تمایلات و خواسته‌های آنان است. چنانچه ما دیگران را بشناسیم و به طرز تفکر آنان آگاهی داشته باشیم، می‌توانیم رفتار آنان را تفسیر کنیم و انگیزه‌های آنان را دریابیم. غالباً قضاوت ما با آنچه که در ذهن افراد است، متفاوت است چراکه ما بر مبنای آنچه که می‌پنداریم، قضاوت می‌کنیم که ممکن است با واقعیت موجود تطبیق نکند.
برخی از محققان پژوهش‌های مختلفی در مورد خصوصیات و رفتارهای انسان‌ها و ابعاد کاربردی آن انجام داده‌اند که از اهمیت خاصی برخوردارند. آقای «جوزف لوفت» و «هاری اینگتهام» مدلی را ارایه داده‌اند که به پنجره جوهری که برگرفته از کلمات اول این دو پژوهشگر است، معروف است (Johari window).
این الگو، راهی برای بررسی همبستگی مسایل درون‌فردی است. مدل آنها دارای چهار خانه است که هر یک از خانه‌ها نشان‌دهنده آگاهی خود فرد و دیگران، از رفتار، احساسات، انگیزه‌ها و باورهای خود اوست.
|
منطقه کور (۲) |
منطقه باز (۱) |
|
منطقه ناشناخته (۴) |
منطقه پنهان (۳) |
خانه شماره(۱) منطقه گشوده یا منطقه باز (Open area) نشان‌دهنده باز بودن دیدگاه‌های فرد نسبت به محیط اطراف و نمایانگر علاقه وی به شناخته شدن توسط اطرافیان است. این خانه، بیشتر ویژگی‌های شخصیتی فرد را شامل می‌شود که برای وی و دیگری معلوم و مشخص است. با گسترده‌تر شدن این منطقه، میدان شناخت فرد نسبت به دیگران و نیز شناخت دیگران نسبت به وی بیشتر می‌شود و زمینه‌ای برای ارتباط بهتر فراهم می‌آید.
خانه شماره (۲) منطقه کور یا منطقه بسته(Blind area) مربوط به ویژگی‌هایی از فرد است که دیگران به آن پی می‌برند ولی خود شخص از آن آگاهی ندارد مانند اینکه ممکن است شما فردی پر حرف و یا مثلاً فردی بسیار عصبی باشید که از این خصلت خودتان زیاد آگاهی ندارید، لکن دیگران به سادگی می‌توانند آن را تشخیص دهند.
خانه سوم، منطقه پنهان(Hidden area) مربوط به ویژگی‌هایی است که شما سعی دارید تا از دید دیگران پنهان بماند مثلاً ممکن است شما مایل نباشید از مشکلات خانوادگی خودتان و یا میزان درآمدتان دیگران آگاهی یابند.
خانه چهارم، منطقه ناشناخته‌ای اس ت(Unknown area) که هم برای شما و هم برای دیگران ناشناخته است. این منطقه شامل خصوصیاتی از شماست که هرگز کشف نشده‌اند، نه برای شما و نه برای دیگران. خصوصیاتی که در ضمیر ناخودآگاه فرد نقش بسته‌اند.
این مطلب ادامه دارد…
دکتر مجید مجدنیا دارای مدرک دکترای تخصصی ارتباطات، کارشناس علوم اجتماعی دانشگاه علامه طبابایی، مدرس، مترجم و پژوهشگر علوم ارتباطات هستند. وی ۲۰ سال تجربه مدیریت در حوزه آموزش و پژوهش در سیستم بانکی و ۱۵ سال تجربه تدریس در دانشگاههای ایران را داراست.
در مقالات دیگر از دکتر مجید مجدنیا به بحث ارتباطات بیشتر خواهیم پرداخت.
وبسایت ایشان: www.majdnia.ir
اپکتایمز در ۳۵ کشور و به ۲۱ زبان منتشر می‌شود.
