طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی که در روزهای اخیر در مجلس به تصویب رسید، در واقع مرحله تازهای از اجرای ایده اینترنت ملی و ایجاد شبکه ملی اطلاعات است، و برخی از آنان این ایده را معادل چینی شدن اینترنت ایران میدانند. به طوری که سازمان گزارشگران بدون مرز، روز ششم مرداد در صفحه توئیتر خود این قانون را «تبعیضِ دیجیتال» علیه حق آگاهی مردم و برگرفته از روش «سانسور در چین» خواند.
این سازمان در توئیت خود نوشت «طرح صیانت از فضای مجازی، امروز در مجلس جمهوری اسلامی ایران تصویب شد، برگرفته از روش سانسور در چین هدف آن مسدودسازی کامل دسترسی به شبکههای اجتماعی و اینترنت جهانی است. گزارشگران بدون مرز این قانون را تبعیض دیجیتال علیه حق دانستن مردم میداند و آن را محکوم میکند.»
تجارتنیوزدر مقالهای تحت عنوان نفت در برابر اینترنت ملی، مینویسد که پیگیریها از وزارت ارتباطات نشان میدهد طرح اینترنت ملی سالها است که در وزارت ارتباطات و نهادهای مرتبط در جریان است و حتی چهار سال گذشته و در سال ۹۷ ایران جلساتی را با طرفهای چینی داشت تا از آنها برای اجرای طرح اینترنت ملی کمک بگیرد.
بعد از آن همکاری ایران و چین در ماجرای اینترنت ملی، به قرارداد مهم ۲۵ ساله ایران و چین هم رسید. محمود نبویان، رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس در این خصوص گفت که «ما حاکمیتی بر فضای مجازی، موتورهای جستجوگر، پیامرسانهای اجتماعی و پست الکترونیک نداریم. اما برای ما بسیار مهم است که با همکاری چین بتوانیم بر فضای مجازی خود حاکمیت داشته باشیم.»
اظهارنظری که نشان میداد چین قرار است برای کنترل فضای مجازی به کمک ایران بیاید. به عبارتی ایران به چین نفت بدهد تا چین الگوی فضای مجازی خود را در ایران پیاده کند.
علیزاده طباطبایی وکیل دادگستری، در گفتگو با سایت خبری اقتصاد ۲۴، ضمن تاکید بر الگوبرداری غلط مسئولین از چین، میگوید «متاسفانه مجلس نظامی فکر میکنند، فکر میکند مرزهای سایبری ما نیز مانند مرزهای فیزیکی است و میتواند صیانت آن را به عهده نیروهای نظامی بگذارد. از همین رو با ذهنیت بسیار بسته خود و با الگوبرداری غلط از چین، آن را تصویب کرده است. چین بزرگترین ناقض حقوق بشر در فضای مجازی است.»
چین عظیمترین و پیچیدهترین سیستم سانسور آنلاین را دارد که «دیوار آتشین بزرگ» نامیده میشود که ترکیبی از فناوریهای پیشرفته و قوانین حقوقی است و باعث کنترل و نظارت شدید حکومت بر کاربران شود. حکومت چین ضمن مسدودسازی پلتفرمهای بزرگ جهانی مانند یوتیوب، جی میل، اینستاگرم یا توییتر، سعی در تولید نسخههای بومی این پلتفرمها کرده است. نسخههایی که در آن اطلاعات کاربران، و محتوی ارسالی به طور کامل رصد میشود، و در صورت مشاهده هرگونه اطلاعات خلاف میل حزب کمونیست چین، کاربر تحت پیگرد قرار میگیرد.
در طرح صیانت از فضای مجازی، با طور واضح ذکر شده است که بایستی دولت اقدام به تولید پلتفرمهای بومی، نظیر نمونههای خارجی مانند اینستاگرام کند، و اینگونه زمینه مسدودسازی نمونه خارجی مهیا شود. یعنی درست همان نسخهای که چین سالهاست در داخل کشور خود اجرا کرده است و برای مثال پیامرسان ویچت را به جای پیامرسانهای خارجی مسدود شده واتساپ یا تلگرام عرضه کرده است، و یا موتور جستجوگر وایبو را در عوض گوگل ارائه داده است. کارشناسان در خصوص امنیت پلتفرمهایی چینی نظیر ویچت بارها هشدار دادهاند و آنها را کاملا تحت نظر و شنود مأموران حزب کمونیست دانستهاند.
با این حال بسیاری معتقد هستند در ایران، هنوز زیرساختهای کافی برای تهیه پلتفرمهایی مشابه وایبو یا ویچت هم وجود ندارد، و در نهایت احتمال دارد طرح صیانت از فضای مجازی با شکست روبرو شود.
نقص آزادی فضای مجازی توسط حکومت کمونیستی چین، تا جایی است که ردپای هر گونه اطلاعات یا جستجو در خصوص خطوط قرمز حزب، نظیر کشتار دانشجویان میدان تیانآنمن، روش معنوی فالونگونگ، یا برداشت اجباری اعضای بدن رهگیری میشود. گرچه در گذشته میشد با استفاده از انواع فیلترشکن، یا ویپیان از انسداد پلتفرمها عبور کرد، اما با کاهش پهنای باند، که در طرح صیانت از فضای مجازی قید شده، استفاده از ویپیان نیز میتواند بیفایده شود.
فقط ایران نیست که در سالهای اخیر، هدف صادرات استبداد مجازی از سوی چین واقع شده است. سوابقی وجود دارد که نشان میدهد، رژیم چین فناوریهایی با رویکرد نقض آزادی در فضای مجازی را به دولتهایی که به نقض حقوق بشر متهم شدهاند، فروخته است، که در کنار ایران، نام کشورهایی مانند مصر، صربستان و کامبوج دیده میشود.
رژیم چین نمایندگان خود را برای آموزش «دریافتکنندگان در مورد نحوه استفاده از فناوری برای کنترل اجتماعی و سیاسی» به دیگر کشورها میفرستد. در نیجریه، مقررات اینترنتی و رسانههای اجتماعی رژیم چین، که عملاً به معنای سانسور است، وزیر اطلاعات و فرهنگ نیجریه را ترغیب کرد تا خواستار تکرار اقدامات حزب کمونیست چین شود. به طوری که چندی بعد دولت نیجریه توییتر را مسدود کرد و مطبوعات را تهدید به «مهار» کرد.
در برخی کشورها، حضور سایبری چین، صرفاً به اعمال سانسور محدود نمیشود. نیوزویک در گزارشی میگوید که چین از کوبا به عنوان بستری برای بسیاری از عملیات اطلاعاتی و امنیتی منطقهای خود استفاده میکند، حتی از ایستگاههای اطلاعاتی سیگنال برای رهگیری ارتباطات در ایالتهای آمریکا استفاده میکند.
شرکت «هوآوی»، که اکنون در بسیاری از کشورهای دنیا، عرضه کننده تجهیزات مخابراتی و اینترنت نسل پنج است، از آنجا که در بسیاری از کشورها بیشتر شبیه سرویسهای جاسوسی و امنیتی عمل کرده است، هدف تحریمهای متعدد ایالات متحده، به خصوص در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ قرار گرفته است، و بسیاری از کشورهای آزاد غربی نظیر انگلیس و کانادا حضور این شرکت در عرصه مخابراتی خود را منع کردهاند. با این حال هوآوی سالهاست که در ایران حضور دارد و به ارائه خدمات نرمافزاری و سختافزاری میپردازد و احتمالاً برای تأمین خدمات مربوط به سانسور اینترنت در ایران، پیشگام است.
رئیس کمیسیون امور داخلی مجلس ایران سال گذشته گفت در پیشنویس سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین بحث اینترنت ملی نیز «تحت عنوان همکاری دو کشور در جهت توسعه فضای مجازی قید شده است». بر اساس برآورد مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، تا سال گذشته مجموعاً حدود ۱۹ هزار میلیارد تومان صرف ایجاد اینترنت ملی شده است.
در حالی که چین بزرگترین دشمن اینترنت در دنیا شناخته میشود، «خانه آزادی» در آخرین گزارش سالانه خود درباره آزادی اینترنت در جهان از ایران بهعنوان یکی از بدترین کشورها با کمترین آزادی اینترنت نام برد، که همکاری ایران بیش از پیش با چین در این زمینه، میتواند وضعیت آزادی اینترنت در ایران را به سمت تیرگی بیشتری سوق دهد.
مطالب دیگر:
بهای همکاری ۲۵ ساله با چین کمونیست چیست؟
بیل گیتس میگوید رابطهاش با جفری اپستین یک «اشتباه بزرگ» بود
دولت بایدن با اولین قرارداد فروش تسلیحات به تایوان موافقت میکند