امروزه با افزایش روز افزون علاقهمندی مردم به طب مکمل، توجه به روشهای مختلف چیگونگ که میتوانند روی سلامت جسم و روان تاثیر داشته باشند، رو به افزایش است.
پژوهش حاضر که در دو بخش منتشر میشود، توسط یکی از اساتید روانشناسی دانشگاه با مدرک دکترای روانشناسی صورت گرفته و به منظور بررسی مقایسهی بهزیستی روانی، ویژگیهای شخصیتی و اضطراب در میان تمرین کنندگان یک روش چیگونگ به نام فالونگونگ (فالوندافا) با افراد غیر تمرین کننده انجام شده است.
روش این تحقیق از نوع علمی مقایسهای بود. نمونه پژوهش شامل۶۰ نفر بود که به شیوه نمونه گیری در دسترس ۳۰ نفر تمرین کننده ( ۲۰ نفر زن و ۱۰ نفر مرد) و ۳۰ نفر غیر تمرین کننده (۲۰ نفر زن و ۱۰ نفر مرد ) که از نظر سن، تحصیلات و سابقه بیماری و مصرف دارو همتا شده بودند، انتخاب شدند. از پرسشنامههای سلامت روان( SCL90)، ویژگیهای شخصیتی(NEO) و بهزیستی روانی (۵ (WHO-، به منظور جمع آوری دادهها استفاده گردید. تحلیل واریانس چند متغیره نیز جهت تحلیل آماری دادهها بکار برده شد.
یافتههای پژوهش: یافتهها تفاوت معناداری در بهزیستی روانی و اضطراب بین تمرین کنندگان فالون گونگ نسبت به غیرتمرین کنندگان، نشان دادند. میانگین اضطراب در غیر تمرین کنندگان (۰۱/۰ >P ، ۴۸۷/۵۲ = F) و بهزیستی روانی در تمرین کنندگان (۰۱/۰ >P، ۴۳۹/۵۹ = F) نسبت به غیر تمرین کنندگان معنادار بود. در زمینه ویژگیهای شخصیتی، به جز ویژگی وظیفه شناسی(۰۵/۰ >P ، ۱۷۰/۴ = F)، در سایر ویژگیهای شخصیتی(گشودگی، برون گرایی، روان رنجورخویی، توافق گرایی) تفاوت معناداری بین دو گروه مشاهده نگردید.
بحث و نتیجه گیری: بر اساس یافتههای پژوهش، به نظر می رسد انجام تمرینات چی گونگ بویژه تمرین فالون گونگ، میتواند در کاهش اضطراب و افزایش سطح بهزیستی روانی، تاثیر زیادی داشته باشد.
مقدمه
استفاده از تمرینات چی گونگ[۱] جهت ارتقای سطح تندرستی، کاربرد رو به رشدی در سطح جهان دارد (۱). از طرفی دیگر، سلامت و بهزیستی روانی که یکی از جنبه های مفهوم کلی سلامت است و معنایش قدرت آرام زیستن و با خود و دیگران در آرامش بودن، آگاهی از درون و احساسات خود، قدرت تصمیم گیری در بحران ها و مقابله موفق با فشارهای روانی است(۲)، با تمرینات چی گونگ افزایش یافته و اضطراب و افسردگی افراد کاهش می یابد (۳).
پژوهش ها نشان می دهند چی گونگ می تواند در موارد درمانی همچون متعادل کردن سیستم زندگی و خواب در افراد کهنسال و یا ناتوان(۴)، سیستم ایمنی(۵)، و بیماری پارکینسون(۶) تاثیر داشته باشد. علاوه بر آن، اثربخشی تمرینات چی گونگ بر اختلالات روانی همچون افسردگی (۷، ۸)، خستگی و اضطراب (۹)، بهبود سلامت کیفیت زندگی (۱۰) و کاهش سطوح هورمون های استرس(۱۱)، و دردها و حتی نگرشهای ذهنی (۱۲) نیز به تایید رسیده است.
در سال های اخیر تحقیقات گسترده ای بر کنترل برخی بیماری های ذهنی و فیزیکی با استفاده از مدیتیشن و اثرات آن بر ذهن صورت گرفته است (۱۳). یکی از اختلالات ذهنی که مدیتیشن می تواند در کاهش آن اثر بگذارد، اضطراب است (۹). اضطراب، یک احساس دلواپسی منتشر، بسیار ناخوشایند، و اغلب مبهم است که با یک یا چند احساس جسمی مثل تپش قلب، تعریق، سردرد، یا میل جبری ناگهانی برای دفع ادرار، بی قراری، و میل به حرکت، همراه می شود (۱۴). تکنیک های مراقبه در ایجاد و حفظ تعادل و سلامت بین تمام جنبه های جسمی و ذهنی موثر است و از آن معمولا به عنوان یک روش کمک درمانی استفاده می شود (۱۵)، و به عنوان روشی برای مدیریت برخی بیماری های روان پزشکی نظیر افسردگی، اضطراب و حفظ سلامت، نیز مورد توجه قرار گرفته است (۱۶). تحقیقات اخیر نشان داده است که از نظر فیزیولوژیکی، مدیتیشن موجب کاهش فعالیت متابولیسم بدن می شود، ائتلاف و نظم را در عملکرد مغز بالا می برد و جریان خون مغزی را افزایش می دهد (۱۷).
بهزیستی روانی، اضطراب و ویژگی های شخصیتی تمرین کنندگان فالون گونگ متفاوت از افراد غیر تمرین کننده میباشد.
تمرینات چی گونگ با شخصیت نیز رابطه دارد، به طوری که روان رنجورخویی رابطه منفی با طول مدت تمرین مدیتیشن در چی گونگ داشته است، اما با برون گرایی رابطه ای نداشته است (۱۸). مفهوم شخصیت بیانگر آن دسته از ویژگی های فردی است که الگوی ثابت رفتاری را نشان می دهند و در بررسی صفات شخصیت مدل پنج عاملی نئو بیش از همه در حوزه شخصیت کاربرد داشته است (۱۹). روان آزرده خویی، به تمایل فرد برای تجربه اضطراب-تنش، ترحم جویی، خصومت، تکانش وری، افسردگی و حرمت نفس بر می گردد. برون گرایی، به تمایل فرد برای مثبت بودن، جرات طلبی، پرانرژی بودن و صمیمیت اطلاق می گردد. گشودگی، به تمایل فرد برای کنجگاوی، عشق به هنر، هنرمندی، انعطاف پذیری و خردورزی گفته می شود. مقبولیت، به تمایل فرد برای بخشندگی، مهربانی، سخاوت، همدلی، و همفکری، نوع دوستی و اعتمادورزی مربوط می شود. وظیفه شناسی نیز به تمایل فرد برای منظم بودن، کارآمدی، قابلیت اعتماد و اتکا، خودنظم بخشی، پیشرفت مداری و آرام بودن برمی گردد (۲۰).
همچنین تمرین مدیتیشن می تواند خلق و خوی مثبت افراد را زیاد کرده (۲۱) و در تغییرات هیجانی بدن و مسائل مرتبط با ارتباطات انسانها موثر واقع شود (۲۲). هنگام مدیتیشن، آرامش فیزیکی و ذهنی حاصل میشود که دارای اثرات فیزیکی نظیر افزایش فعالیت آلفا و تئای EEG ، افزایش مقاومت پوستی، کاهش نرخ تنفس و مصرف اکسیژن، کاهش سطوح لاکتیک شریانی و کاهش فعالیت سمپاتیک میباشد (۲۳). مدیتیشن با ذهن آگاه، می تواند با بهزیستی روانی افراد (۲۴)، بویژه در کاهش علائم افسردگی و افزایش خود کنترلی رفتاری افراد (۲۵) و اضطراب (۲۶) مرتبط باشد.
چی گونگ، روش هایمختلفی دارد، یکی از روش های چی گونگ باستانی چینی، تمرین فالون گونگ[۲] (یا فالون دافا) می باشد. این روش دارای چهار تمرین ایستاده و یک تمرین مدیتیشن نشسته می باشد و همچنین نیاز دارد که تمرین کنندگان آن به طور مستمر بکوشند تا زندگیشان را بر اساس پیروی از سه اصل حقیقت، نیکخواهی و بردباری، پیش ببرند (۲۷، ۲۸).
پژوهش ها تاثیرات مثبت این تمرین را بر سلامت جسمی و روانی را گزارش دادهاند (۲۹). به طوری که با این تمرین نیروی انقباضی سلولهای قلب افزایش یافته (۳۰)، و همچنین ظرفیت زندگی گلبول های سفید خون و سلول های میکروب خوار کوچک تمرین کنندگان افزایش مییابد (۳۱). پژوهشی نیز نشان داد این تمرین بر بیماریهای هپاتیت نوع B، بیخوابی، انواع آلرژیها، خستگی مزمن، عوارض سلامتی ناشی از طحال پاره شده، مشکلات پوستی، پولیپ بینی، سردردهای میگرنی، نیز موثر است (۳۲) و به طور قابل ملاحظه ای به کاهش استرس روانی تمرین کنندگان، بهبود و رشد سلامتی جسمی و روحی آنان، شفای بیماری ها، افزایش و ارتقاء سطح اخلاقی و ذهنی و توسعه ظرفیت و هوش انسان کمک می کند (۳۳).
با توجه به اهمیت افزایش سطح بهداشت و سلامت روان در افراد و لزوم شناسایی عوامل مرتبط با آن و همچنین نیاز به بررسی همبستههای تاثیر گذار ویژگیهای شخصیتی، پژوهشگر تصمیم به انجام این پژوهش با هدف بررسی مقایسه ای بین ویژگی های شخصیتی و سلامت روان و بهزیستی در افراد تمرین کننده فالون گونگ با افراد غیر تمرین کننده این روش گرفت. این پژوهش به بررسی این فرضیه کلی می پردازد که بهزیستی روانی، اضطراب و ویژگی های شخصیتی تمرین کنندگان فالون گونگ متفاوت از افراد غیر تمرین کننده میباشد.
مواد و روشها
روش این پژوهش از نوع طرح های علمی – مقایسه ای میباشد. ۶۰ نفر نمونه این پژوهش بودند که عبارت بودند از ۳۰ تمرین کننده فالون گونگ( مرد و زن ) و ۳۰ نفر غیر تمرین کننده( مرد و زن به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب گردیدند. نمونه های غیر تمرین کننده از نظر سن، جنس، میزان تحصیلات، محل زندگی، داشتن شغل و عدم مصرف هرگونه داروی اعصاب و روان و همچنین عدم داشتن سابقه بیماری های روانی با تمرین کنندگان همتا شده بودند. برای جمع آوری داده ها در این پژوهش از یک پرسشنامه دموگرافیک محقق ساخته و سه پرسشنامه سلامت روان، بهزیستی روانی و ویژگی های شخصیتی استفاده گردید. پرسشنامه دموگرفیک شامل سوالاتی در مورد سن، جنس، میزان تحصیلات، شغل، محل زندگی، تاهل، تعداد فرزندان، سابقه بیماری روانی و استفاده از داروهای اعصاب و روان بود. البته از تمرین کنندگان علاوه بر سوالات فوق، دو سوال اضافی در مورد مدت تمرین و همچنین میزان تمرین هفتگی نیز پرسیده شد.
پرسشنامه اضطراب: به منظور بررسی میزان اضطراب آزمودنی ها، از مولفه اضطراب پرسشنامه سلامت روان(SCL-90 ) استفاده شد. فرم نهایی پرسشنامه سلامت روان توسط دراگوتیس در سال ۱۹۸۳ تهیه شده است (۳۴). کل این آزمون شامل ۹۰ ماده در نه عامل است. امتیاز بندی این پرسشنامه ۹۰ سوالی شامل پنج درجه (هیچ، کمی، تاحدی، زیاد، خیلی زیاد) می باشد که پاسخ به هیچ، امتیاز صفر و پاسخ به خیلی زیاد، امتیاز ۴ میگیرد. در این پژوهش، صرفا از سوالات مولفه اضطراب این پرسشنامه استفاده گردید. دامنه ضرایب کل این پرسشنامه در خارج از کشور بین ۷۷/. تا ۹۰/. و در داخل کشور بین ۵۷/. تا ۹۰/. گزارش شده است که همگی رضایت بخش می باشد (۳۵). ضریب پایایی مولفه اضطراب این پرسشنامه را ۸۶/. و به روش آلفای کرونباخ ۸۷/. و به روش اسپیرمن براون ۸۹/. بدست آورده اند (۳۶).
پرسشنامه پنج عاملی ویژگی های شخصیتی نئو-تجدید نظر شده( NEO-FFI-R[۳]): این آزمون فرم کوتاه شده پرسش نامه شخصیت نئو تجدید نظر شده است که برای سنجش پنج عامل شخصیت بزرگسالان )روان رنجورخویی، برون گرایی، دلپذیر بودن، باوجدان بودن، روانپریشی) تهیه شده است. دامنه نمرات برای هر مقیاس بین صفر تا چهار می باشد که ازکاملا مخالفم تا کاملا موافقم تنظیم شده است. همسانی درونی این پرسشنامه از ۶۰/. تا ۸۶/. و با بازآزمایی با فاصله دو هفته ای، ۸۶/. تا ۹۰/. برای این مقیاس بدست آمده است (۳۷).
پرسشنامه بهزیستی روانی[۹]: در این پژوهش از مقیاس بهزیستی ۵ WHO-برای ارزیابی حالت بهزیستی روانی استفاده شد. شرکتکنندگان به این پرسشنامه براساس احساساتی که طی دو هفته گذشته داشتند به ۵ سوال در رابطه با خلق مثبت، سرزندگی و علاقههای عمومی در یک مقیاس لیکرت ۶ درجه ای از “در همه زمان ها(نمره ۵)” تا ” هیچ وقت (نمره صفر)” پاسخ می دهند. نمره خام از جمع پنج سوال به دست می آید و نمره بدست آمده دامنه ای از (۰) تا ۲۵ دارد. صفر نشان دهنده بدترین بدترین کیفیت زندگی و نمره ۲۵ بهترین کیفیت زندگی را نشان می دهد.
برای انتخاب افراد نمونه تمرین کننده روش چی گونگ فالون دافا متناسب با سن، جنس، تحصیلات، محل زندگی، و شغل آنان، افرادی غیر تمرین کننده از همراهان، نزدیکان، آشنایان و بستگان غیر تمرین کننده به شیوه نمونه گیری در دسترس توسط پژوهشگر انتخاب گردید و با راهنمایی پژوهشگر کلیه افراد غیر تمرین کننده سه پرسشنامه را تکمیل نمودند. ملاک های ورود به این پژوهش برای افراد تمرین کننده، عدم مصرف داروهای اعصاب و روان و همچنین انجام تمرین این روش چی گونگ به مدت بیش از ۶ ماه بود. ملاک های ورود غیر تمرین کنندگان همتایی سنی، جنسی، شغلی، محل زندگی، و عدم مصرف هر گونه داروی روانی و اعصاب و روان و همچنین عدم تمرین این روش بود.
ادامه این مطلب را در قسمت دوم بخوانید.
اپکتایمز در ۳۵ کشور و به ۲۱ زبان منتشر میشود.
[۱] .Qi Gong
[۲] -Falun Gong
[۳] -Neuroticism Extraversion Openness-Five Factor
[۴] -Neuroticism
[۵] -Extraversion
[۶] -Openness
[۷] -Agreeableness
[۸] -Conscientiousness
[۹] -Well-being