نوروز در عصر ساسانیان چگونه برگزار می شد؟

روز نخست نوروز و روز ششم آن، در دوران ساسانیان از ارزش خاصی برخوردار بودند. به این ترتیب که اعمال خاص و ویژه در این دو روز انجام می گرفت. در روز نخست مردم زود از خواب برمی خاستند و به کنار رودها و قنات ها رفته، شستشو کرده و به یکدیگر آب می‏پاشیدند.

همچنین در این باره آمده است که در روز نخست نوروزی مردم شیرینی هایی که از پیش پخته و آماده کرده بودند را به یکدیگر تعارف می کردند و نیز صبح زود نخست پیش از آنکه حرفی بزنند و یا کاری انجام بدهنده شکر می‏خوردند یا سه بار عسل می‏لیسیدند و برای حفظ بدن از ناخوشی‏ها و بدبختی‏ها روغن به تن خود می‏مالیدند و خود را با سه قطعه موم، دود می‏دانند.

اما اقدامات و مراسم خاصی نیز در طی روزهای نوروز در دربار شاهان ساسانی صورت می‏گرفت. زمانی که مراسم ویژه در نخستین روز آغاز می‏شد، شاه لباس مخصوص خود را می‏پوشید و در این هنگام شخصی که یقینا دارای مقام والایی بود با رویی خندان به حضور شاه آمده و به او می‏گفت: به من اجازه دهید تا وارد شوم.

شاه از او می پرسید، تو کیستی؟ از کجا میایی؟ به کجا میروی و چه کسی با تو همراه است؟ آن شخص در جواب می‏گفت: من از جانب دو نفر نیک نام و نیک بخت می‏آیم و بسوی دو نفر پر برکت می‏روم و با من پیروزمندی همراه است و نام من خجسته است. من با خودم سال نو می‏آورم و برای پادشاه خبر خوش و درود و پیام می‏آورم. در این هنگام شاه می‏گوید: راهش بدهید و خطاب به آن شخص می‏گوید: داخل شو. آن مرد میزی را که سیمین است، روبروی شاه قرار می‏دهد و در کنار میز کلوچه‏هایی که پیش از آن حبوبات گوناگون همچون گندم، جو، ارزن، برنج، نخود، عدس، کنجد و لوبیا پخته شده بود، قرار داده می‏شد.

هفت دانه از هر یک از انواع این حبوبات نیز در کنار این میز قرار داده و وسط میز هم هفت شاخه از درخت‏هایی را می‏گذاشتند که از روی آنها و نام آنها پیشگویی می‏کردند و شکل آنها را به فال نیک می‏گرفتند. این شاخه ها عبارت بود از درخت بید، به، زیتون، انار و هر شاخه را بنام یکی از ایالات روی میز مزبور قرار می‏دادند و بر نقاط مختلف آن می‏نوشتند : ابزود – ابزاید – ابزون – بروار – فراخی. یعنی: افزود- افزونی – ثروت – خوشبختی و فراوانی.

همچنین هفت جام نقره‏ای، هفت درهم نقره‏ای ضرب همان سال، یک دینار نو و یک بسته اسپند نیز در برابر پادشاه قرار داده می‏شد و آن شخص با برداشتن تمام آنها، برای پادشاه زندگی ابدی، سلطنت طولانی و خوشبختی و خوشنامی آرزو می کرد.

نکته جالب توجه اینکه پادشاه در نخستین روز نوروز در باره هیچ کاری از امور مملکت و امور شخصی خود با هیچ شخصی، حتی معتمدین خود مشورت نمی کرد، به این جهت که مبادا از او کاری ناپسند سر بزند و تا پایان سال دوام داشته باشد.

پیش از هر چیز بشقاب زرین و سیمین با قند و جوز هندی تازه و پاک شده و پیاله‏های زرین و سیمین به شاه تقدیم می‏شد و او (شاه) روز نخست سال جدید را با نوشیدن شیر تازه که در آن خرمای تازه نیز می‏انداختند، آغاز می‏کرد. ظاهرا رسم خوردن پنیر و نوشیدن شیر تازه و خرما در میان شاهان ساسانی و در نوروز متداول بوده و کاری نیک قلمداد می‏شد.

در طی روزهای نوروز، همچنین رسم دیگری که وجود داشت، دزدیدن آب برای پادشاه بود. به این ترتیب که در کوزه‏های سیمین برای : شاه از دو نفر نیکبخت و پر برکت آب گرفته می‏شد که البته ظاهرا تنها دختران که گردنبندهایی از یاقوت سبز و منجوق‏هایی از زبرجد به آن آویخته را بر گردن داشتند، می‏توانستند این کار را انجام دهند. در ضمن این دختران آب مورد نظر را از زیر آسیاها و مخزن قنات‏ها می‏گرفتند.

برگزاری جشن نوروز (نوروز) در زمان ساسانیان، همچنین با اجرای سرودهایی همراه بوده است که این مسئله در بهترین و بالاترین سطح خود، در دوره پادشاهی خسرو پرویز رایج بوده است.

نوروز، این عید ملی و جشن باستانی بخاطر ویژگی‏ها و مختصاتی که دارد، در طول تاریخ، به علل و اسباب زودگذر و ناپایدار بستگی نداشته و همواره در دل ایرانیان جایگاه بالا و با ارزش خود را حفظ کرده است.

در دوره انتقالی ایران از حکومت پادشاهی ساسانی به حکومت اسلامی نیز، نوروز ماهیت خود را حفظ کرده و حتی از جانب حاکمان عباسی نیز مورد توجه قرار گرفته به گونه ای که منصور، خلیفه دوم عباسی عید نوروز را در نخستین روز از فصل بهار و ماه فروردین، رسما اعلام کرده و در دربار خود جشن‏های مربوط به آن را نیز اجرا می‏کرد.

منبع: ماهنامه فروهر

مطالب دیگر:

تغذیه سالم در ایام نوروز (ویدئو)