پیشرفت درک ما از ویروسها میتواند نحوه درمان برخی از بیماریها را تغییر دهد
ویروسها اغلب به دلیل ماهیت تهاجمی و عفونی کنندگی خود شناخته شده هستند.
درست است، اکثر ویروسها با میزبانان خود رابطه بیماری زایی دارند – به این معنی که باعث ایجاد بیماریها در طیف گستردهای از سرماخوردگی خفیف گرفته تا وضعیتهای خطرناکی مانند سندرم حاد تنفسی حاد (سارس) میشوند. آنها با حمله به سلول میزبان، ساختار سلولی آن را در دست گرفته و با آزادسازی ذرات جدید ویروسی، سلولهای بیشتری را آلوده کرده و باعث ایجاد بیماری میشوند.
اما همه آنها مضر نیستند. در واقع برخی ویروسها میتوانند باکتریها را از بین ببرند، ضمن اینکه برخی دیگر میتوانند با ویروسهای خطرناکتر مبارزه کنند. علاوه بر باکتریهای محافظ (پروبیوتیک ها)، ما چندین ویروس محافظ نیز در بدن خود داریم.
ویروسهای محافظ « فاژها »
باکتریوفاژها (باکتریخوارها) یا به اختصار فاژها، ویروسهایی هستند که باکتریهای خاصی را آلوده و آنها را از بین میبرند. آنها در غشای مخاطی مجاری دستگاه گوارش، تنفسی و تولید مثل یافت میشوند.
مخاط مادهای ضخیم و ژلهای مانند است که مانعی فیزیکی در برابر باکتریهای بیماری زا ایجاد کرده و از آلوده شدن سلولهای زیرین جلوگیری میکند. تحقیقات نشان میدهند که فاژهای موجود در مخاط بخشی از سیستم ایمنی طبیعی ما هستند و از بدن انسان در مقابل باکتریهای بیماری زا محافظت میکنند.
نزدیک به یک قرن است که استفاده از فاژها برای درمان بیماریهایی مانند اسهال خونی ناشی از استافیلوکوکوس اورئوس، عفونت سالمونلا و عفونتهای پوستی رواج دارد. اولین فاژها برای درمان از منابع متعددی مانند آب، خاک، هوا، فاضلاب و حتی مایعات بدن بیماران مبتلا جداسازی و برداشت شدند.
پس از مشاهده افزایش عفونتهای مقاوم در برابر دارو، فاژها دوباره توجهها را به خود جلب کردهاند. بنا بر گزارشها، اخیرا یک نوجوان در انگلستان که به علت ابتلا به یک عفونت جدی مقاوم در برابر آنتی بیوتیکها در حال مرگ بود با استفاده از فاژها با موفقیت درمان شد.
امروزه، فاژها از لحاظ ژنتیکی مهندسی میشوند. عملکرد مربوط به هر گونه در برابر باکتریهای مورد هدف آزمایش و مؤثرترین گونهها به صورت یک محلول غلیظ خالصسازی میشوند. آنها به عنوان موجودی باکتریوفاژ که حاوی یک یا چند نوع فاژ بوده و میتوانند طیف گستردهای از باکتریها را هدف قرار دهند یا باکتریوفاژهای سازگار که باکتریهای بخصوصی را هدف قرار میدهند در کوکتلهایی ذخیره و نگهداری میشوند.
قبل از آغاز درمان، با سواب از ناحیه آلوده بیمار نمونهگیری شده و در آزمایشگاه برای شناسایی نوع باکتری کشت میشود و بعد در مقابل فاژ موجود مورد آزمایش قرار میگیرند. درمان بدون خطر است و میتواند به صورت خوراکی، مستقیما روی زخمها و ضایعات باکتریایی یا حتی با پخش روی سطوح آلوده انجام پذیرد.
عفونتهای ویروسی مفید
عفونتهای ویروسی در سنین پایین برای اطمینان از تکامل مناسب سیستم ایمنی ما مهم هستند. علاوه بر این، سیستم ایمنی به طور مداوم توسط ویروسهای سیستمیک در مقادیر کم تحریک میشود تا مقاومت در برابر عفونتهای دیگر را توسعه دهد.
برخی از ویروسهایی که وارد بدن میشوند از انسان در مقابل عفونت توسط سایر ویروسهای بیماری زا محافظت میکنند.
به عنوان مثال، ویروسهای نهفته تبخال (بدون علائم) میتوانند به سلولهای کُشنده طبیعی انسان (نوع خاصی از گلبولهای سفید خون) کمک کنند تا سلولهای سرطانی و دیگر سلولهای آلوده به ویروسها را شناسایی کنند. آنها سلولهای کُشنده طبیعی را با آنتیژن (یک ماده خارجی که میتواند باعث ایجاد واکنش ایمنی در بدن شود) تجهیز میکنند که آنها را قادر میسازد تا سلولهای تومور را شناسایی کنند.
هر دوی این تاکتیک بقا توسط ویروسها برای ماندگاری بیشتر در میزبان خود و خلاص شدن از شر ویروسهای رقیب برای جلوگیری از آسیب رساندن به میزبان است. در آینده، گونههای اصلاحشده ویروسهایی نظیر آنها میتواند به طور بالقوه برای نابودی سلولهای سرطانی مورد استفاده قرار گیرند.
پگی ویروس C یا GBV-C ویروسی است که موجب ایجاد علائم بالینی نمیشود. مطالعات متعدد نشان داده است که بیماران مبتلا به ایدز (HIV) و مبتلا به ویروس GBV-C در مقایسه با بیمارانی که به آن مبتلا نیستند بیشتر عمر میکنند. ویروس با مسدود کردن گیرندههای مورد نیاز میزبان برای ورود ویروسی به سلول، پیشرفت بیماری را کند میکند و باعث افزایش ترشح اینترفرون و سیتوکینها در تشخیص ویروس میشود (پروتئینهای تولید شده توسط گلبولهای سفید خون که باعث التهاب و از بین رفتن سلولهای آلوده یا پاتوژنها میشوند.)
در یک نمونه دیگر، مشخص شد که نورو ویروسها قبل از این که به آنها آنتی بیوتیک داده شود، از روده موش محافظت میکردند. هنگامی که باکتریهای محافظ روده توسط آنتی بیوتیکها کشته شدند، موشها مستعد ابتلا به عفونتهای روده شدند. اما در غیاب باکتریهای مفید، این نورو ویروسها توانستند از میزبان خود محافظت کنند.
آینده ویروس درمانی
فناوری مدرن به ما این امکان را داده است تا درباره پیچیدگی جوامع و گونههای میکروبی که جزئی از بدن انسان هستند، بیشتر بدانیم. علاوه بر وجود باکتریهای مفید، اکنون میدانیم ویروسهای مفیدی هم در روده، پوست و حتی خون وجود دارد.
درک ما از این مجموعه ویروسها تا حد زیادی در مراحل ابتدایی خود قرار دارد. اما این توانایی بالایی در کمک به ما در درک عفونتهای ویروسی و مهمتر از آن، چگونگی مبارزه با گونههای خطرناک آن میدهد. این امر همچنین میتواند چشم اندازهای جدیدی در تکامل ژنوم انسان، بیماریهای ژنتیکی و توسعه ژن درمانی پدیدار نماید.
« سینتیا ماتئو » دستیار تحقیقاتی در دانشگاه کانبرا استرالیا است. این مقاله برای اولین بار در مجله علمیThe Conversation منتشر شد.
مطالب دیگر:
محققان میگویند رژیم چین آمار مربوط به پیوند عضو را دستکاری میکند
