اگرچه فیسبوک، این غول شبکه‌های اجتماعی، قابلیت واقعیت‌سنجی (فکت چکینگ) خود را به گونه ای بی طرف و مستقل به تصویر می‌کشد اما کارکنان فیس بوک، جریان‌های تامین مالی و مکانیزم تایید اعتبار سازمان‌های شرکت‌کننده در این طرح چیز دیگری را نشان می‌دهد.
فیسبوک قابلیت واقعیت‌سنجی خود را در مدت کوتاهی پس از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶ ایالات متحده راه‌اندازی کرد. آن‌ها می‌گویند از آن زمان تاکنون با بیش از ۵۰ سازمان مختلف واقعیت‌سنجی در سرتاسر جهان همکاری کرده‌اند. اما به نظر می‌آید تنها تعداد کمی از این سازمان‌ها بر روی محتوای تولید شده در آمریکا متمرکز هستند.
مرکز تحقیقات رسانه که یک نهاد راست‌‌گرای ناظر بر رسانه‌ها است، ۹ مورد از سازمان‌های واقعیت‌سنج فیسبوک در زمینه محتوای تولید شده در آمریکا را شناسایی کرده است. این ۹ سازمان شامل خبرگزاری رویترز، USA Today، Check Your Fact، Factcheck.org، Politifact، Science Feedback، خبرگزاری اسوشیتد پرس و خبرگزاری فرانسه (AFP) هستند. تنها یکی از این سازمان‌ها، یعنی Check Your Fact، زمینه‌ای راست‌‌گرا دارد.
فیسبوک به درخواست اطلاعات بیشتر در این زمینه مانند لیست کامل سازمان‌های واقعیت‌سنجی خود و میزان هزینه‌ای که برای این خدمات به آن‌ها می‌پردازد، پاسخی نداد. برخی از این سازمان‌ها به این موضوع اشاره کرده‌اند که فیسبوک به آن‌ها پول پرداخت می‌کند.
پست‌هایی که توسط این سازمان‌ها به عنوان غلط طبقه بندی می‌شوند، نه تنها علامت خطری در زیر آن‌ها قرار می‌گیرد و لینک مرتبط با صفحه واقعیت‌سنجی نیز در کنار آن قرار داده می‌شود، بلکه بر روی این شبکه مجازی سرکوب می‌شوند؛ یعنی فیسبوک، همان طور که در وب سایت این شرکت آمده «تعداد افرادی را که می‌توانند این پست را ببینند به شدت کاهش می‌دهد.»
واقعیت‌سنجی به موضوعی جنجالی تبدیل شده است. در سال ۲۰۱۹، فیسبوک بازدید‌های صفحه گروه لایو اکشن که از فعالان مخالف سقط جنین هستند را پایین آورد زیرا دو تا از ویدیو‌های پست شده توسط این گروه در صفحه خودشان توسط یکی از سازمان‌های واقعیت‌سنجی، برچسب «غلط» دریافت کرده بودند.
در ادامه مشخص شد سازمانی که واقعیت‌سنجی این ویدئو‌ها را بر عهده داشته با استناد به دو نظر از طرف موافقان سقط جنین، برچسب غلط را به این ویدئو‌ها اختصاص داده است. در پاسخ به این اقدام، انجمن متخصصان زنان و زایمان «طرفدار زندگی» نامه‌ای منتشر کرد که بیان می‌کرد دو ویدئو منتشر شده از نظر این که می‌گویند «سقط جنین هرگز از نظر پزشکی ضروری نیست» واقعیت را بیان می‌کنند.
فیسبوک اخیرا خود را در موقعیتی قرار داده که می‌تواند تاثیر بزرگ و بی سابقه‌ای بر روی انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ ایالات متحده داشته باشد. این اتفاق پس از این رخ داد که مدیرعامل فیسبوک مارک زاکربرگ، از وضع قوانین جدید در مورد محتوای مربوط به انتخابات، کمک مالی ۳۰۰ میلیون دلاری به دفاتر محلی انتخابات و تلاش برای کمک به ثبت نام و شرکت ۴ میلیون نفر در انتخابات خبر داد. برخی از کارشناسان از همین حالا نیز زنگ خطر تاثیر فیسبوک بر فرآیند انتخابات را به صدا در آورده‌اند.
چه کسی بر این سازمان‌های واقعیت‌سنج نظارت می‌کند؟
این که کدام محتوا از نظر صحت مورد بررسی قرار بگیرد توسط فیسبوک و بر مبنای علائمی مانند بازخورد مردم در این شبکه اجتماعی تعیین می‌شود. البته سازمان‌های واقعیت‌سنجی که با فیسبوک همکاری می‌کنند نیز می‌توانند هرچیزی را بخواهند مورد بررسی قرار دهند.
سازمان‌های واقعیت‌سنج فیسبوک باید توسط شبکه بین المللی واقعیت‌سنجی (IFCN) مورد تایید قرار بگیرند. فیسبوک این سازمان را سازمانی بی طرف توصیف می‌کند اما این همه ماجرا نیست.
IFCN توسط شرکت Poynter، که یک سازمان غیرانتفاعی خبرنگاری است تاسیس شد و در سال ۲۰۱۹، تقریبا تمام بودجه آن توسط بنیانگذار eBay، پیر امیدیار، که خود از حامیان مالی اصلی دموکرات‌ها است، شرکت گوگل و همچنین میلیاردر ترقی خواه جرج سوروس تامین گردید. نام خود فیسبوک هم در لیست کمک‌کنندگان مالی قبلی به این موسسه دیده می‌شود.
این که یک سازمان مورد تایید IFCN قرار بگیرد یا خیر توسط هیئت مشاوره هفت نفره IFCN که متشکل از نمایندگان سازمان‌های واقعیت‌سنجی است، تعیین می‌شود. از این هفت نفر، یک نفر از آفریقا، یک نفر از بوسنی و هرزگوین، یک نفر از اسپانیا، یک نفر از هند، یک نفر از آمریکای لاتین و دو نفر از ایالات متحده هستند.
به نظر می‌رسد دو آمریکایی عضو این هیئت، تنها کسانی باشند که در زمینه پوشش اخبار سیاسی مرتبط با ایالات متحده دارای سابقه هستند. یکی از این دو نفر، گِلِن کِسلر است که قبلا خبرنگار حوزه سیاست خارجی ایالات متحده بوده و اکنون رئیس بخش واقعیت‌سنجی روزنامه واشینگتن پست است. کسلر و تیمش اخیرا کتابی به نام «دونالد ترامپ و حمله او به واقعیت» منتشر کرده‌اند.
آمریکایی دیگر اَنجی درابنیک هولان، سردبیر موسسه Politifact است که مالک شرکت Poynter است. بیبارس اورسک، مدیر IFCN به اپک تایمز اطمینان داده که اعضای این هیئت مشاور در فرآیند رای‌دهی و مشورت در مورد سازمان‌هایی که خودشان در آن موقعیت مهمی دارند، شرکت نمی‌کنند.
این بدان معناست که کسلر حق رای دهی و تایید صلاحیت واشینگتن پست و هولان حق رای دهی و تایید صلاحیت Politifact را از خود سلب می‌کنند. اما آن‌ها آزاد هستند این موسسات را برای یکدیگر تایید کنند.
از ماه سپتامبر ۲۰۱۸ تاکنون، Politifact بیش از ۱۴۰۰ واقعیت‌سنجی برای فیسبوک انجام داده که ۸۴ درصد از آن‌ها به عنوان غلط علامت گذاری شده‌اند.
بزرگترین حامی مالی Politifact، صندوق دموکراسی امیدیار است. این شرکت در وب سایت خود بدون این که به مبلغ دریافتی اشاره کند اعلام کرده که میزان پول دریافتی از فیسبوک، بیش از ۵ درصد درآمد سالانه Politifact را تشکیل می‌دهد.
هولان می‌گوید IFCN فرآیند درخواست صدور گواهینامه طولانی دارد که در آن سازمان‌های فعال در حوزه واقعیت‌سنجی باید شواهد و مدارک مشخصی مبنی بر رعایت تمامی معیار‌های مورد نیاز از خود ارائه دهند و همچنین همه درخواست‌ها از طریق سایت IFCN قابل مشاهده و بررسی هستند. او در ایمیلی به اپک تایمز اعلام کرده «Politifact به صورت مداوم این فرآیند را با موفقیت پشت سر گذاشته است».
او همچنین سایر اعضای این هیئت مشاور را «آگاه به مسائل سیاسی ایالات متحده و روش‌های واقعیت‌سنجی توصیف کرده است.»
بخش دوم این مقاله به زودی منتشر می‌شود.
مطالب دیگر:
آیا حزب کمونیست، در حال نابودی بخش خصوصی در چین است؟
هشدار نمایندگان مجلس آمریکا در خصوص تهدیدهای حزب کمونیست چین
