چرا می‌‌‏ترسیم و راه رهایی از ترس چیست؟

سوال: بچه من از همه چیز می‌‌‏ترسد، بخصوص حیوانات و تاریکی، چطور می‌‌‏توانم کمک کنم تا ترسش را رها کند؟

پاسخ: دکتر خسروی (مشاور و روانشناس)؛ ابتدا نیاز داریم بدانیم که ماهیت ترس چیست و ما چه تصوری از آن داریم. ترس‌‌‏ها احساسات هیجانی هستند که ناخوشایند بوده و سبب طپش قلب و گشاد شدن مردمک‌‌‏های چشم شده و با درون ریزی برخی هورمونها در بدن همراه هستند که موجب می‌‌‏شوند که ما بتوانیم عکس‌‌‏العمل فیزیکی سریع نشان دهیم.

 چرا می‌‌‏ترسیم؟

تعدادی از ترس‌‌‏های ما غریزی هستند که برای حفظ حیات در ما نهاده شده‌‌‏اند تا به هنگام خطرهایی که حیات ما را تهدید می‌‌‏کنند بتوانیم بی‌‌‏توجه نباشیم و سریع عکس‌‌‏العمل مناسب نشان بدهیم. اما تعداد زیادی از ترس‌‌‏ها اکتسابی و یاد گرفته شده هستند؛ از خانواده و محیط. آنها طی فرایند مستقیم یا غیر مستقیم یادگیری، در ما شرطی شده‌‌‏اند.

تصور کنید شما هیچوقت مستقیم با شیر روبرو نشده‌‌‏اید اما دیده‌‌‏اید فردی با دیدن عکس آن فریاد می‌‌‏کشد پس شما هم شروع می‌‌‏کنید از آن بترسید. تصور کنید کودکی از موش نمی‌‌‏ترسد و با آن حتی بازی می‌‌‏کند، اما می‌‌‏بیند مادر یا فردی دیگر با دیدن آن فریاد می‌‌‏کشد. پس از چند بار دیدن این صحنه، او نیز از موش خواهد ترسید و با دیدن آن، فریاد خواهد کشید.

گاه همزمانی با چیزهای ناخوشایند در ما ایجاد ترس می‌‌‏کند، مثلا کودک شما همیشه به راحتی به اتاقی تاریک بدون ترس قبلا رفته است، اما چند بار برادر او موقع رفتن کودک به اتاق تاریک، از خودش صدای ترسناک در می‌‌‏آورد، نتیجه این می‌‌‏شود که پس از چند بار تکرار این رفتار، کودک شرطی می‌‌‏شود و از مکان‌‌‏های تاریک می‌‌‏ترسد.

راه رهایی از ترس‌‌‏ها

 بهترین راه درمان و رهایی از ترس‌‌‏ها، مواجهه با ترس‌‌‏ها، استفاده از روش‌‌‏های شناختی –رفتاری و رو ش‌‌‏های اصلاح رفتار زنجیره‌‌‏ای یا تدریجی است و این کار خوب است که همراه با محرکی خوشایند همراه شود تا بهترین نتیجه را داشته باشد.

در واقع ما به همان شکل که ترس‌‌‏ها را آموخته‌‌‏ایم به همان شکل آنها را رها می‌‌‏کنیم. مثلا کودک شما از دیدن موش می‌‌‏ترسد، برای اصلاح رفتار او و رهایی او از ترسیدن، بتدریج او را با موش مواجهه ‌‌‏کنید. به این شکل که ابتدا با گفتن صرفا کلمه موش وقتی به او خوراکی خوشمزه می دهید، عکس العمل و پاسخ او را ببینید، اگر نشانه ترس و اضطراب از خودش نشان نداد، همین روش را تکرار کنید و سپس در مرحله بعدی، او را با عکس واقعی موش مواجهه کنید و همانطور که همان لحظه او را در آغوش گرفته‌‌‏اید و یا خوراکی خوشمزه بهش می‌‌‏دهید، این عمل را تکرار کنید و چند بار عکس را به همراه یک تشویق و محرک خوشایند همراه کنید و پاسخ و نحوه رفتار و احساس کودک را زیر نظر بگیرید؛ اگر نشانه ترس نشان داد، مدتی متوقف شوید و سپس دوباره یک مرحله عقب روید و از مرحله قبل شروع کنید و زمانی که دیگر عکس العمل استرس از خود نشان نداد، یک مرحله به جلو روید و با عروسک موش او را مواجه کنید، همراه با حس شادی و خنده و سایر محرک‌‌‏های خوشایند. برای برخی کودکان محرک خوشایند، آغوش مادر یا پدر است، سپس در مرحله بعدی او را با خود موش واقعی از راه دور و سپس از نزدیک مواجهه کنید.

روش‌‌‏های تدریجی و زنجیره‌‌‏ای، به‌‌‏همراه محرک‌‌‏های خوشایند بیرونی و حتی کلامی و درونی، بهترین روش‌‌‏های رهایی از ترس‌‌‏ها هستند که برای افراد بزرگتر، روی تفکر آنها نیز همزمان لازم است کار شود تا مراجع همزمان با رویارویی با ترس، تفکر خوشایند و احساس خوشایند را نیز همراه سازند.

مطالب دیگر:

آیا می‌توانیم از وقوع فجایع دیگری مانند پاندمی ویروس کرونا جلوگیری کنیم؟ قسمت ۲: ویروسی مرموز؛ از کجا شروع شد؟

فالون دافا، مدیتیشنی که بیش از صد میلیون نفر آن را تمرین می‌کنند