چند نوع روش برای انتقاد کردن میتواند وجود داشته باشد و به طبع چند نوع نتیجه و پیامد را در پی دارد.
گاه خود فرد را مورد انتقاد قرار میدهیم، در این صورت فقط عملکرد او نیست که مورد انتقاد قرار گرفته بلکه کل موجودیت اوست که در معرض انتقاد است، پس او خشمگین شده و نه تنها انتقاد را نمیپذیرد؛ بلکه بشدت از خود و عملکردش دفاع میکند و روابطش نیز با ما تیره میشود.
مثال: تو سر قرار بموقع حاضر نشدی چون آدم بیملاحظه ای هستی…. تو هیچ وقت این کارها را درست انجام نمیدهی و مسئولیتشناس نیستی…
نوع دیگر انتقاد، انتقاد به عملکرد خاصی در فرد است نه خود وی؛ در اینصورت فقط از عمل یا گفتاری نادرست صحبت میشود و خصومت یا مشکلی با خود فرد پیش نمیآید؛ پیامدهای این روش خفیفتر و ملایمتر از نوع قبلی است و به طبع واکنش فرد نیز ملایمتر بوده و ممکن است در حین دفاع از عملکرد خود، به خودش نیز نظری بیاندازد.
مثال: فراموش کردی به موقع سر قرار بیایی، فکر میکنی این فراموشی طبیعیه؟ آیا این فراموشی میتونه ناشی از این باشه که حاضر شدن بموقع سرقرار مساله مهمی نیست و اینکه آدم کمی دیر یا زود کنه خیلی اهمیتی نداره و مهم اینه که آدم سر قرارش حاضر بشه نه اینکه حتما سرموقع باشه… به هر حال فکر میکنم بموقع سر قرار آمدن میتونه مثل یک قول باشه که آدم باید بهش عمل کنه …
نوع دیگر انتقاد، انتقاد به عملکردی است که شامل همه افراد و خود انتقاد کننده نیز میتواند بشود؛ به این صورت که منتقد نیز خود را به نوعی در آن سهیم میداند یا این طور فرض مینماید و به این شکل به جای کاربرد واژه تو یا آن، از واژه ما یا ماها صحبت میشود و سپس به تحلیل آن پرداخته شده و خود عمل نکوهش میشود. گاه نیز منتقد از رنجی که ناشی از عملکرد فرد مقابل کشیده حرف میزند بدون آنکه طرف دیگر را سرزنش نماید، در این صورت فرد مقابل نه تنها واکنشی تند نشان نداده بلکه سعی مینماید اوضاع را مرتب کند و سهم و مسئولیت خود را در بروز چنین اعمالی، حداقل تاحدی، برعهده بگیرد و حتی در جستجوی دلداری فرد مقابل برآید.
مثال: تو به موقع سر قرار حاضر نشدی و من خیلی نگران و ناراحت شدم… نمیدانم علتش چی بود ولی دوست دارم بشنوم… البته میدانم خودم هم وقتی این کار را میکنم حواسم به احساس طرف مقابل نیست که چه اتفاقی برایش میافتد و شاید وقتهایی باشه که این کار را انجام دادم، ولی الان میفهمم وقتی ماها سر قرار بموقع حاضر نشیم چقدر میتونه موجب نارحتی و نگرانی در طرف مقابل بشه…
مطالب دیگر:
تمرینی که هماهنگی و آرامش را به ارمغان میآورد