کدام بیمار می‌خواهد ۵۰۰ بار رادیوگرافی از قفسه سینه انجام دهد؟

آیا گنجینه اطلاعات پزشکان همیشه در سطح عالی قرار دارد؟ به‌طور معمول پاسخ این سؤال مثبت است. اما وقتی پزشکان دست به تجویز سی‌تی‌اسکن برای شما می‌زنند، آیا این آگاهی را دارند که بدن شما دقیقاً تحت تابش چه میزان از اشعه قرار می‌گیرد؟

یکی از گزارشات اخیر از دانشگاه کالیفرنیا، حاکی از ابراز نگرانی در خصوص استفاده بیش از حد از انواع بسیاری از اسکن‌های انجام شده در ایالات متحده است. بنابراین بیماران برای حفاظت از خود دربرابر تشعشعات غیرضروری باید چه‌کاری انجام دهند؟

برای تشخیص سرطان، بیماری‌های قلبی، سنگ‌های کلیوی و دیگر صدمات، از رادیو‌گرافی به شیوه سی تی اسکن استفاده می‌شود. بدیهی است که نمای سه‌بعدی از بدن می‌تواند نجات‌بخش باشد. اما اشعه تابیده‌شده، در بدن بیمار تجمع پیدا می‌کند. هرچه سی‌تی‌اسکن بیشتری انجام گردد، میزان خطر بالاتر رفته و مقدار بیشتری از اشعه در بدن فرد باقی می‌ماند.

امروزه سی‌تی‌اسکن‌ها در مقایسه با تمامی فناوری‌های مربوط به تصویربرداری، بیشترین میزان اشعه را به بدن بیمار وارد می‌کنند. به‌عنوان مثال، طی یک سی تی اسکن شکم، ۵۰۰ برابر بیشتر از یک رادیوگرافی ساده از قفسه سینه، اشعه متصاعد می‌شود، و همچنین میزان تشعشع آن ۱۰۰۰ بار بیشتر از رادیوگرافی‌های مربوط به دندانپزشکی و تراکم مواد معدنی در استخوان است. این موضوع واقعاً تعجب‌آور است که چه تعداد از بیماران مایل هستند ۵۰۰ بار تحت رادیوگرافی از قفسه سینه قرار گیرند، مگر اینکه انجام آن از اهمیت حیاتی برخوردار باشد.

براساس یکی از بررسی‌های موجود در حوزه طب داخلی، در سال ۲۰۰۷، حدود ۷۲ میلیون سی‌تی‌اسکن در ایالات متحده انجام‌شد. پس از حذف مواردی که برای بیماران سرطانی و مواردی که در طی پنج سال آخر زندگی بیماران صورت گرفت، محققان تخمین‌زده‌اند که از بین این سی‌تی‌اسکن‌های انجام‌شده، ۲۹۰۰۰ مورد آن باعث بروز سرطان شده، و ۱۵۵۰۰ مورد آن منجر به مرگ شدند. مقامات مسئول ادعا می‌کنند که انجام حدود یک‌سوم این سی‌تی‌اسکن‌ها ضرورتی ندارند.

مجله علوم بهداشت عمومی در یکی دیگر از گزارش‌های اخیر خود، به زنان این اطمینان را می‌دهد که انجام سی‌تی‌اسکن در دوران بارداری برای جنین خطر چندانی نداشته و یا هیچ خطری ندارد. اما مؤلفان مطالب دراین حوزه اذعان دارند که با توجه به تعداد اندکی از افراد که مورد مطالعه قرارگرفتند، این یافته‌ها از بسیاری جوانب دارای خطا هستند. و کودکان بیشتر تحت تأثیر آسیب ناشی از تشعشع قرار می‌گیرند.

اما موضوع تعجب‌برانگیز، فقدان دانش لازمه درخصوص میزان تشعشع می‌باشد. مجله پزشکی جدید انگلیس NEJM در سال ۲۰۰۷ گزارش داد که براساس یک بررسی که از رادیولوژیست‌ها و پزشکان بخش اورژانس به‌عمل آمد، ۷۵ درصد از آنها میزان تابش اشعه ناشی از سی‌تی‌اسکن را نادیده گرفتند.

همچنین براساس گزارش این مجله، هرساله حدود یک‌ میلیون کودک در ایالات متحده برای تشخیص التهاب آپاندیس (آپاندیسیت)، بدون اینکه ضرورتی داشته باشد، تحت سی‌تی‌اسکن قرار می‌گیرند. دراین خصوص این استدلال وجود دارد که سونوگرافی نیز همانند سی‌تی‌اسکن می‌تواند در تشخیص این بیماری اطلاعات قابل‌توجهی ارائه دهد.

چند سال پیش، یک مهندس هسته‌ای به من گفت که وی طی رادیوگرافی از ناحیه پشت بدن، پرسیده بود که در معرض چه مقدار اشعه قرار گرفته است. به او گفته شد که، “مثل این است که طی یک سفر دوساعته با هواپیما اشعه دریافت کنید.”

او بعد‌اً حساب کرد که مقدار تشعشعی که دریافت کرده بود، معادل است با ۱۱۲۰ سفر با هواپیما. یا تابش اشعه ناشی از ۲۸ سال کار در نیروگاه هسته‌ای برابر بود با میزان اشعه‌ای که در آن درمانگاه درمعرض آن قرار گرفت!

بنابراین، بیماران برای کاهش خطر ناشی از تابش اشعه غیرضروری چه کاری می‌توانند انجام دهند؟ درابتدا، باید بدانند که این سی‌تی‌اسکن‌های غیرضروری به این دلیل انجام می‌شوند که پزشکان نگرانند که در تشخیص بیماری دچار خطا شده و با شکایت بیماران، تحت پیگرد قانونی قرار گیرند. این نگرانی قابل توجیه است، بنابراین، پزشک خود را تحت فشار نگذارید تا برای اطمینان از تشخیص خود، اقدام به تجویز سی‌تی‌اسکن نماید.

ترجیحاً، بهتر است بپرسید که، “آیا این آزمایش واقعاً ضروری است؟” ” آیا سونوگرافی یا ام‌آر‌آی نیز همان نتیجه را ارائه می‌دهد؟” (هیچ‌کدام از این آزمایشات شما را درمعرض تابش اشعه قرار نمی‌دهد.)

به این موضوع دقت کنید که کجا سی‌تی‌اسکن را انجام می‌دهید. سال‌ها پیش گزارش دادم که براساس یک بررسی در خصوص تجهیزات رادیوگرافی در اونتاریو واقع در کانادا، میزان اشعه در مقایسه با میزان طبیعی، می‌تواند تا ۹۰ برابر افزایش داشته باشد. این اختلاف می‌تواند ناشی از تجهیزات قدیمی، عدم عیب‌یابی آنها به‌طور منظم و تکنسین‌های بی‌تجربه باشد. گزارش مجله پزشکی جدید انگلیس NEJM نیز نشان می‌دهد که میزان تابش اشعه ناشی از انجام سی‌تی‌اسکن می‌تواند به ۱۳ برابر بیشتر از مقدار ذکرشده برسد.

فریب تبلیغاتی را نخورید که برای اطمینان از عدم ابتلا به سرطان، بیماری‌های قلبی عروقی و سایر اختلالات، اسکن کامل بدن را ترویج می‌دهند. این راهکار بسیار سؤال‌برانگیز است. همچنین از پزشکی که در یک کلینیک سی‌تی‌اسکن ذینفع می‌باشد، برحذر باشید. هشداردادن به خریدار یک داستان قدیمی است. خریدار باید مراقب باشد که آیا درحال خرید یک اتومبیل جدید است، یا با خرید فناوری پزشکی سروکار دارد.

دکتر جی‌فورد- جونز یک خبرنگار مطالب پزشکی بوده که دارای مطب پزشکی خصوصی در تورنتو می‌باشد. آدرس وب‌سایت وی DocGiff.com بوده و از طریق[email protected] می‌توان با وی تماس برقرار کرد.

اپک تایمز در ۳۵ کشور و به ۲۱ زبان منتشر می‌شود.