اصطلاح 力不從心 lì bù cóng xīn)) یعنی «ناتوان در انجام امور» و یا فاقد صلاحیت بودن شخص در انجام خواستهای. این اصطلاح برگرفته از «کتاب هان جدید[۱]» است و در داستانی دربارهی بان چائو آمدهاست.
بان چائو (۳۲ تا ۱۰۲ میلادی) کاردان و فرماندهی مشهور در سلسلهی هان شرقی (۲۵ تا ۲۲۰ میلادی) بود. او در سال ۷۳ میلادی، توسط دومین امپراطور هان شرقی به مناطق غربی (آسیای مرکزی) اعزام شد.
وی سهم زیادی در سرکوب دشمنان بزرگ کشور و آوردن صلح به بیشاز ۵۰ کشور همسایه داشت. همچنین امنیت را در مسیرهای تجاری در غرب برقرار ساخت و راههای تجاری را باز کرد.
سالها گذشت و در سال ۸۸ میلادی، چهارمین پادشاه هان شرقی بر تخت نشست. امپراطور و وزرا بانچائو را نیرویی غیرقابل تعویض تشخیص دادند.
درنتیجهی اعتمادی که آنها به بان چائو داشتند، او بهمدت ۳۰ سال در مناطق غربی خدمت و صادقانه به وظایفش عمل کرد. کمکم بان چائو پیر رو به پیری میرفت؛ اما هیچ فرصتی برای دیدار از زادگاهش پیدا نمیکرد؛ درنتیجه احساس دلتنگی زیادی برای دیار و موطن خود میکرد.
او نامههای زیادی به امپراطور نوشت و از او درخواست بازنشستگی کرد، اما امپراطور به او اجازهی کنارهگیری نمیداد. درنتیجه خواهر او، بان ژائو که خود ادیب و مورخ بود، به امپراطور نامهای نوشت.
او در نامه نوشت: “از بین تمام کسانی که در مناطق غربی خدمت میکنند، برادر من، بان چائو، پیرترین است. او نزدیک به ۷۰ سال سن دارد و بسیار ضعیف و بیمار است.”
“موهایش سفید و دستانش لرزان شده و گوشهایش آسیب دیدهاند. چشمهایش مانند قبل تیز و نافذ نیستند و اکنون بدون عصا دیگر قادر به راهرفتن نیست.”
“نگران این هستم که اگر دشمنان شورش کنند، او نتواند مانند قبل به خواستههای شما عمل کند؛ درنتیجه علایق امپراطور به او تحتتأثیر قرار گیرد و شهرت و دستاوردهای او که از خدمات صادقانهاش نشئت گرفته، نابود شود؛ و این بسیار ناراحتکننده خواهد بود.”
در نهایت امپراطور تحتتأثیر این نامه قرار گرفت و دستور بازنشستگی بان چائو را صادر کرد. زمانیکه بان چائو به زادگاه خود، پایتخت هان شرقی، بازگشت، ۷۱ ساله بود. وی یک ماه بعد درگذشت.
بعدها مردم از این اصطلاح که در داستان بان چائو آمدهاست، استفاده کردند. معادل فارسی آن یعنی «دل خواهان است و تن ناتوان».
[۱] کتاب هان جدید (後漢書, hòu hàn shū) دربارهی تاریخ چین باستان است که توسط فان یو نگاشتهشده و دربارهی سلسلهی هان در سالهای ۶ تا ۱۸۹ میلادی است.
اپکتایمز در ۳۵ کشور و به ۲۱ زبان منتشر میشود.
