دونالد ترامپ فقط ۷۲ روز پس از آغاز ریاست‌جمهوری‌اش، در تاریخ ۲ آوریل تغییرات گسترده‌ای در سیاست تجاری اعلام کرد و از چیزی به نام «تعرفه‌های متقابل» برای همه کشورها رونمایی کرد و این روز را «روز رهایی آمریکا» نامید.
برای چندین دهه، ایالات متحده موانع تجاری را در سطح پایینی نگه داشته بود و با حمایت از توافق‌های تجارت آزاد، تعرفه‌هایی اندک یا صفر (حداقل از سوی خود آمریکا) اعمال می‌کرد. اما آن دوران به پایان رسیده است.
ترامپ در مراسمی در کاخ سفید، نموداری بزرگ ارائه داد که نرخ‌های پایه و متقابل تعرفه‌هایی را نشان می‌داد که شرکای تجاری آمریکا اکنون با آن مواجه خواهند بود؛ تلاشی برای متعادل کردن موانع تجاری آنان در برابر کالاهای آمریکایی. این نرخ‌ها شامل یک تعرفه ثابت ۱۰ درصدی هستند، به‌همراه تعرفه‌های اضافی متناسب با موانع تجاری هر کشور در برابر آمریکا.
نظام تعرفه‌ای جدید ترامپ با هدف تقویت تولید داخلی و ایجاد شغل در آمریکا طراحی شده است؛ اما آثار آن بر تورم و پیامدهای کوتاه‌مدت و بلندمدت آن بر اقتصاد هنوز روشن نیست. در ادامه، به هفت نکته اصلی از این اعلامیه در روز چهارشنبه می‌پردازیم.
۱. تعرفه ۱۰ درصدی همگانی
ترامپ یک تعرفه پایه حداقلی ۱۰ درصدی بر واردات از همه کشورها اعمال کرد. این تعرفه سراسری از ساعت ۱۲:۰۱ بامداد ۵ آوریل اجرایی خواهد شد.
ترامپ گفت: «کشورهای خارجی بالاخره مجبور خواهند شد برای امتیاز دسترسی به بازار ما—بزرگ‌ترین بازار جهان—هزینه پرداخت کنند.»
رئیس‌جمهور آمریکا این اقدامات تجاری جدید را در حالی به اجرا گذاشت که تحت قانون «اختیارات اقتصادی اضطراری بین‌المللی» مصوب ۱۹۷۷، وضعیت اضطراری ملی اعلام کرد؛ قانونی که به رئیس‌جمهور اجازه می‌دهد واردات را تنظیم کند.
سال گذشته، ایالات متحده حدود ۴.۱ تریلیون دلار کالا و خدمات وارد کرد. کاخ سفید برآورد می‌کند که تعرفه‌های جدید می‌توانند در طول ده سال، درآمدی چند تریلیون دلاری ایجاد کنند.
۲. تعرفه‌های متقابل، کشورهای دارای موانع زیاد را هدف قرار می‌دهند
علاوه بر تعرفه‌های همگانی، ترامپ تعرفه‌های متقابل اضافی‌ای را نیز بر شرکای تجاری آمریکا اعلام کرد که در فهرست «بدترین متخلفان» قرار گرفته‌اند. این تعرفه‌ها با نرخ بالاتری اعمال خواهند شد تا در برابر موانع غیرمالی تجاری کشورهای شریک، نوعی توازن برقرار شود.
کاخ سفید اعلام کرد که نرخ‌های جدید تعرفه‌ای که در نمودار رئیس‌جمهور برای هر کشور نمایش داده شده‌اند، شامل تعرفه پایه ۱۰ درصدی و همچنین تعرفه‌های متقابل اضافی هستند. این تعرفه‌های جدید، افزون بر هرگونه تعرفه‌ای هستند که هم‌اکنون نیز اعمال می‌شود.
تعرفه‌های متقابل اضافی از ساعت ۱۲:۰۱ بامداد ۹ آوریل اجرایی خواهند شد.
ترامپ گفت: «ما انسان‌های مهربانی هستیم، بسیار مهربان» و افزود که ایالات متحده تنها نیمی از نرخ تعرفه‌ای را اعمال خواهد کرد که هر کشور شریک تجاری بر کالاهای آمریکایی وضع کرده است.
او گفت: «من این را نوعی تعرفه متقابل می‌نامم، نه یک تعرفه متقابل کامل.»
بر اساس فهرست منتشرشده، بسیاری از شرکای اصلی تجاری ایالات متحده اکنون مشمول تعرفه‌های قابل‌توجهی خواهند شد؛ از جمله اتحادیه اروپا با ۲۰ درصد، ژاپن با ۲۴ درصد، تایوان با ۳۲ درصد، و کره جنوبی با ۲۵ درصد.
کامبوج با یکی از بالاترین نرخ‌ها، یعنی ۴۹ درصد روبه‌رو خواهد شد. برای ویتنام نیز تعرفه‌ای معادل ۴۶ درصد در نظر گرفته شده و هند با تعرفه‌ای ۳۴ درصدی مواجه خواهد شد؛ همه این‌ها علاوه بر تعرفه پایه هستند.
رئیس‌جمهور بر چین نیز تعرفه متقابل ۳۴ درصدی اعمال کرده است. اسکات بسنِت، وزیر خزانه‌داری ایالات متحده، در گفت‌وگو با شبکه بلومبرگ تأیید کرد که این ۳۴ درصد افزون بر تعرفه‌های قبلی است و تعرفه کل چین را به ۵۴ درصد می‌رساند.
بسنِت به اقدامات مختلفی که از سوی دولت‌های خارجی اجرا شده‌اند اشاره کرد؛ از جمله دست‌کاری در نرخ ارز، مالیات بر ارزش افزوده (VAT) و «سیاست‌های غیر بازاری.»
۳. افزایش شدید تعرفه‌ها علیه چین
ایالات متحده در سال گذشته بالاترین کسری تجاری خود را با چین ثبت کرد که نزدیک به ۳۰۰ میلیارد دلار بود. برای سال‌ها، حزب کمونیست چین به‌خاطر رویه‌های ناعادلانه تجاری خود—از جمله انتقال اجباری فناوری، سرقت مالکیت فکری، و پرداخت یارانه‌های دولتی—از سوی هر دو حزب سیاسی در آمریکا مورد انتقاد قرار گرفته است؛ زیرا این اقدامات تهدیدی برای کسب‌وکارها و کارگران آمریکایی به شمار می‌رود. افزون بر این، چین به وارد کردن کالاهایی با قیمت مصنوعی و پایین به بازارهای جهانی نیز متهم شده است.
ترامپ پس از آغاز ریاست‌جمهوری، تعرفه‌ای ۲۰ درصدی بر تمام کالاهای ساخت چین وضع کرد و دلیل آن را وضعیت اضطراری ملی ناشی از قاچاق مداوم فنتانیل اعلام کرد. تا امروز، چین همچنان منبع اصلی پیش‌سازهای فنتانیل محسوب می‌شود؛ موادی که به مکزیک و کانادا ارسال می‌شوند، در آنجا به مواد مخدر غیرقانونی تبدیل شده و سپس به ایالات متحده قاچاق می‌شوند.
چین اکنون با مجموعه‌ای از تعرفه‌های آمریکا به میزان ۵۴ درصد مواجه خواهد شد که شامل تعرفه متقابل ۳۴ درصدی نیز می‌شود؛ رقمی که به نرخ ۶۰ درصدی وعده‌داده‌شده توسط ترامپ در دوران کارزار انتخاباتی‌اش نزدیک است.
ترامپ در سخنرانی خود در باغ گل رز در تاریخ ۲ آوریل گفت: «مردم آمریکا بهای بسیار سنگینی می‌پردازند» و تأکید کرد که چین «برای سال‌ها از ایالات متحده به‌شدت سوءاستفاده کرده است.»
یکی از مقامات کاخ سفید در تماس تلفنی با خبرنگاران گفت که چین برای دور زدن تعرفه‌ها از روش «ترانشیپمنت» (تغییر مسیر صادرات از طریق کشورهای ثالث) استفاده می‌کند و این کار را از طریق کشورهایی مانند کامبوج، اندونزی، تایلند و ویتنام انجام می‌دهد.
این مقام افزود: «مشکل ما با ویتنام تعرفه‌هایش نیست؛ مشکل، همه کارهای دیگری است که انجام می‌دهد—از جمله اینکه بستری فراهم کرده تا چین کمونیست بتواند کالاهایش را از آنجا به ما بفرستد.»
فرانک شیه، استاد تجارت در دانشگاه کارولینای جنوبی (شعبه آیکن)، در گفت‌وگو با اپک تایمز گفت در حالی‌که ممکن است سایر کشورها در برابر سیاست‌های تعرفه‌ای جدید ترامپ کوتاه بیایند، انتظار نمی‌رود چین چنین کاری انجام دهد.
او گفت: «چین منبع جهانی‌سازی است. سایر کشورها تسلیم خواهند شد؛ اما چین به‌احتمال زیاد این کار را نمی‌کند. این به ترامپ اجازه می‌دهد تا ابتدا به دیگر کشورها رسیدگی کند و سپس تمرکز را بر چین بگذارد.»
۴. حذف کانادا و مکزیک از فهرست تعرفه‌های متقابل
کانادا و مکزیک از سیاست جدید تعرفه‌های متقابل ترامپ مستثنی شده‌اند. به گفته مقامات ارشد دولت، این دو کشور همچنان مشمول وضعیت اضطراری ملی هستند که ترامپ پیش‌تر اعلام کرده بود.
تعرفه اولیه ۲۵ درصدی بر کالاهای وارداتی از کانادا و مکزیک—که به‌دلیل نگرانی‌ها درباره مهاجرت غیرقانونی و قاچاق فنتانیل اعمال شده بود—همچنان پابرجا خواهد ماند. پیش‌تر، دولت ترامپ برای خودروها و برخی کالاهای دیگر که با توافق ایالات متحده–مکزیک–کانادا (USMCA) همخوان بودند، معافیت‌هایی قائل شده بود؛ اما این معافیت‌ها در تاریخ ۲ آوریل منقضی می‌شوند و هیچ تمدیدی برای آن‌ها اعلام نشده است.
یکی از مقامات پیش از اعلام رسمی ترامپ به خبرنگاران گفت: «در حال حاضر، کانادا و مکزیک همچنان مشمول وضعیت اضطراری ملی مرتبط با فنتانیل و مهاجرت هستند، و رژیم تعرفه‌ای موجود تا زمانی که این شرایط ادامه دارد، پابرجا خواهد بود. آن‌ها مشمول همان رژیم خواهند بود، نه رژیم جدید.»
معافیت‌های فعلی برای کالاهایی که تحت توافق تجارت آزاد آمریکا–مکزیک–کانادا (USMCA) قرار دارند و از ۶ مارس اجرایی شده‌اند، همچنان پابرجا هستند. همچنین، کانادا پیش‌تر برای صادرات انرژی خود تعرفه کاهشی ۱۰ درصدی دریافت کرده بود که این تعرفه بدون تغییر باقی می‌ماند.
به گفته مقام کاخ سفید، اگر تعرفه‌های مربوط به فنتانیل و امنیت مرزی به‌دلیل پاسخ کافی از سوی کانادا یا مکزیک لغو شوند، این دو کشور نیز در رژیم تعرفه‌ای جدید ادغام خواهند شد.
نخست‌وزیر کانادا، مارک کارنی، که وعده داده بود در برابر تعرفه‌های خودرویی ترامپ اقدامات متقابل انجام دهد، گفته است: «تعرفه‌های متقابل جهانی، نظام تجارت بین‌المللی را به‌طور بنیادی تغییر خواهند داد.»
۵. توجیه تعرفه‌های جدید از سوی ترامپ
ترامپ و مقامات دولت او با تأکید بر لزوم اصلاح نابرابری‌های ساختاری در تجارت جهانی، تعرفه‌های جدید را توجیه کرده‌اند و هدف خود را «ثروتمند ساختن دوباره آمریکا» پس از «۵۰ سال غارت شدن» عنوان کرده‌اند.
ترامپ در مراسم باغ گل رز کاخ سفید که با حضور بسیاری از قانون‌گذاران جمهوری‌خواه و اکثر اعضای کابینه‌اش برگزار شد، گفت: «دهه‌هاست که کشور ما توسط کشورهایی نزدیک و دور، چه دوست و چه دشمن، غارت و چپاول شده است… متقلبان خارجی کارخانه‌های ما را به یغما برده‌اند و لاشخورهای خارجی رؤیای زیبای آمریکایی ما را تکه‌تکه کرده‌اند.»
ترامپ گفت این اقدامات جدید به بازگرداندن تولید داخلی آمریکا کمک خواهد کرد؛ صنعتی که از زمان اجرای توافق تجارت آزاد آمریکای شمالی (نفتا) به‌شدت آسیب دیده است.
او گفت: «پنج میلیون شغل در بخش تولید از بین رفت؛ در حالی‌که کسری تجاری به ۱۹ تریلیون دلار رسید. این بدترین توافق تجاری تاریخ بود که منجر به این زیان‌های عظیم شد.»
او همچنین به کسری تجاری چند دهه‌ای به‌عنوان یکی از دلایل اصلی برای اعمال تعرفه‌ها اشاره کرد. این شکاف تجاری—زمانی که یک کشور بیش از آن‌چه صادر می‌کند، کالا و خدمات وارد می‌کند—در سال گذشته به رکورد ۱.۲ تریلیون دلار رسید.
ترامپ افزود: «کسری‌های مزمن تجاری دیگر فقط یک مشکل اقتصادی نیستند؛ آن‌ها یک وضعیت اضطراری ملی هستند که امنیت ما و شیوه زندگی ما را تهدید می‌کنند.»
ویلیام لی، اقتصاددان ارشد مؤسسه میلکن (یک اندیشکده اقتصادی مستقر در کالیفرنیا)، می‌گوید رویکرد «مهربانانه» ترامپ—که تعرفه‌های متقابل را نصف آن‌چه کشورهای دیگر اعمال می‌کنند قرار داده—در واقع با هدف تسهیل مذاکره طراحی شده است.
لی در گفت‌وگو با اپک تایمز گفت: اگر کشورها مقابله‌به‌مثل کنند، ترامپ گزینه اعمال تعرفه‌های بالاتر را در اختیار دارد.
۶. نقش تعرفه‌ها در برنامه اقتصادی ترامپ
حامیان تعرفه‌های جدید معتقدند که این سیاست‌ها نباید جدا از دیگر برنامه‌های اقتصادی دولت در نظر گرفته شوند.
ویلیام لی، اقتصاددان ارشد، تعرفه‌ها را ابزاری راهبردی برای افزایش درآمد داخلی و ایمن‌سازی زنجیره‌های تأمین می‌داند.
او می‌گوید کارآمدی سیاست‌های تعرفه‌ای ترامپ—به‌ویژه تعرفه‌های متقابل—وابسته به سایر ابتکارات اوست. به گفته لی، چارچوب تجاری جدید در حال جذب تولید و نوآوری به خاک آمریکا است. او می‌افزاید که کاهش مقررات و پایین بودن نرخ مالیات از عوامل اصلی جذب سرمایه‌گذاری خواهند بود و در کنار فشار ناشی از تعرفه‌ها، تحقق چشم‌انداز ترامپ برای اقتصادی قوی در آمریکا را ممکن خواهند ساخت.
ترامپ همچنین از ایجاد یک دفتر جدید در زیرمجموعه وزارت بازرگانی خبر داده که مأموریت آن، تسریع روند سرمایه‌گذاری‌های بالای یک میلیارد دلار است.
فرانک شیه، استاد تجارت، می‌گوید سرمایه‌گذاری‌های جدید، کاهش مالیات‌ها و بازپرداخت‌های مالیاتی که ترامپ اعلام کرده، با هدف افزایش درآمد و کاهش بار مالیاتی مصرف‌کنندگان آمریکایی طراحی شده‌اند.
به گفته او، این اقدامات باید منجر به «افزایش قدرت خرید شوند که اثر افزایش قیمت‌ها ناشی از تعرفه‌ها را خنثی خواهد کرد.»
۷. شاخص‌های اقتصادی قابل توجه
بازار بورس آمریکا در سه‌ماهه نخست سال، بزرگ‌ترین افت خود از سال ۲۰۲۲ را تجربه کرده است که بخشی از آن ناشی از عدم قطعیت‌های مرتبط با تعرفه‌های ترامپ است. شاخص اس‌اند‌پی ۵۰۰ در این دوره ۴.۶ درصد کاهش یافت و شاخص نزدک حدود ۱۰ درصد افت داشت. بانک گلدمن ساکس اعلام کرده احتمال رکود اقتصادی در آمریکا طی ۱۲ ماه آینده به ۳۵ درصد افزایش یافته است (در مقایسه با ۲۰ درصد قبلی) و تعرفه‌ها یکی از عوامل این افزایش هستند.
با این حال، ویلیام لی دیدگاه متفاوتی دارد. او می‌گوید که کاهش اخیر بازار بورس و چالش‌های اقتصادی گسترده‌تر، به‌طور «نادرست» از سوی رسانه‌ها و برخی اقتصاددانان به سیاست‌های تعرفه‌ای ترامپ نسبت داده شده‌اند.
لی می‌گوید اگرچه تعرفه‌های ترامپ باعث ایجاد عدم قطعیت در بازار شده‌اند، اما اثرات آن‌ها بیش از حد بزرگ‌نمایی شده است.
لی اشاره کرد که صادرات آمریکا حدود ۱۱ درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) را تشکیل می‌دهد و واردات—که در محاسبه GDP کسر می‌شود—معادل حدود ۱۴ درصد است. به گفته او، با در نظر گرفتن اندازه پایه مالیاتی برای تعرفه‌های آمریکا یا اقدامات تلافی‌جویانه کشورهای دیگر، نگرانی‌ها درباره رکود یا رکود جهانی «مضحک» است، چرا که این ارقام به‌اندازه‌ای بزرگ نیستند که باعث چنین پیامدی شوند.
اما اقتصاددان دیگری به نام ایان فلچر معتقد است که خطر رکود واقعی است؛ نه به‌خاطر میزان صادرات یا واردات، بلکه به‌دلیل شوکی که تعرفه‌های متقابل و سنگین به بازار وارد می‌کنند.
فلچر در گفت‌وگو با اپک تایمز گفت: «احتمالاً ترامپ از تجربه دور اول ریاست‌جمهوری‌اش اعتماد به نفس زیادی پیدا کرده است»؛ اشاره‌ای به تأثیر محدود اقتصادی تعرفه‌هایی که در دوره اولش اعمال کرد. او افزود: «اما این بار فراتر از آن‌چه قبلاً انجام داده، پیش می‌رود.»
فلچر معتقد است که اگر نظام تعرفه‌ای به‌صورت تدریجی و طی پنج سال اجرا شود، بازار زمان کافی برای واکنش منطقی خواهد داشت. او افزود احتمال دارد ترامپ همانند اوایل امسال، از شدت تعرفه‌های اعلام‌شده بکاهد. با این حال، ترامپ نوعی عدم قطعیت ایجاد کرده که بعد جدیدی را به تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری برای کسب‌وکارها اضافه می‌کند.
در حالی‌که اختلاف در تحلیل‌ها باعث تفاوت در پیش‌بینی‌های اقتصادی شده، شاخص‌های اقتصادی به‌تدریج تأثیر واقعی تعرفه‌ها را پس از اجرایی شدن آن‌ها نشان خواهند داد.
فرانک شیه گفت که او برای درک اثر واقعی تعرفه‌های ترامپ، به داده‌های اشتغال و رشد واقعی درآمد نگاه خواهد کرد.
در همین حال، ویلیام لی تمرکز خود را بر سهم مصرف و سرمایه‌گذاری داخلی در مقایسه با خارجی در آمریکا قرار داده است. او گفت: «این‌ها شاخص‌های پیش‌رو هستند که نشان می‌دهند مردم از طریق کیف پولشان چه تصمیمی می‌گیرند.»
لی اضافه کرد: اگر پس از گذشت دوره ابتدایی اعمال تعرفه‌ها، قیمت‌های بالا تداوم پیدا کنند، خطر واقعی تورم وجود خواهد داشت.
