نویسنده: نجات بهرامی، روزنامه‌نگار
روز شنبه نوزدهم خرداد روزنامه جمهوری اسلامی در سرمقاله خود با حمله به رویکردهای حکومت چین در ارتباط با تمامیت ارضی ایران نوشت: سران دولت چین، پایشان را از گلیم خود درازتر کرده‌اند. طی یکسال اخیر، رئیسجمهور چین سه بار پای برگه‌ای را امضا کرده که حاوی تعرض به تمامیت ارضی ایران بوده است. جزایر سه‌گانه ایرانی ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک، بخشی جدائی‌ناپذیر از ایران هستند و هرگونه تعرض به آنها حتی در پوشش لزوم مذاکره برای حل به‌اصطلاح مسئله جزایر، غیرقابل قبول است.
این روزنامه که ارگان حزب جمهوری اسلامی و طیف روحانیون اطراف خمینی در ابتدای انقلاب بود، هنوز هم توسط یک روحانی قدیمی و وفادار به بنیانگذار جمهوری اسلامی به نام مسیح مهاجری اداره می شود و در سالهای اخیر انتقادهایی را متوجه برخی تصمیمات حکومت چه در عرصه داخلی و چه در زمینه سیاست خارجی می‌کند. مسیح مهاجری چهره نزدیک به اکبر هاشمی رفسنجانی است، یکی از پیشگامان پنجاه و هفت که او نیز چندان موافق شیفتگی خامنه‌ای به اردوگاه چین و روسیه نبود و در اواخر عمر در زمینه دخالت در سوریه نیز انتقادات تندی به حکومت وارد کرد.
روزنامه جمهوری اسلامی در ادامه سرمقاله خود می‌نویسد: اشکال اساسی سیاست خارجی ما اینست که متولیان امور، اصل مترقی «نه شرقی – نه غربی» را برخلاف محتوائی که دارد تفسیر کرده و روابط بین‌الملل کشورمان را به نگاه به شرق محدود کرده‌اند. معنای دقیق اصل «نه شرقی – نه غربی» عدم وابستگی به دو اردوگاه شرق و غرب است ولی این اصل به هیچ وجه داشتن روابط سیاسی با شرق و غرب را نفی نمی‌کند. متولیان سیاست خارجی کشورمان با اِعمال سیاست نفی رابطه با غرب در عین تشدید روابط با شرق، روشی را در سیاست خارجی در پیش گرفته‌اند که نه‌تنها ویژگی اصل «نه شرقی – نه غربی» که موازنه منفی و بهره بردن از این موازنه است را دربرندارد بلکه کشورمان را از رسیدن به منافع جامع‌الاطراف سیاست موازنه محروم می‌کند.
اما اگر از موضوع اقتصاد و نگاه ابزاری چین به جمهوری اسلامی و موضوع نفت ارزان قیمت و تحمیل قراردادهای مبهم و غیرشفاف و در عین حال کلان که بگذریم، در زمینه احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی نیز موازنه و تعادلی در چنین روابطی برقرار نیست. به عبارت دیگر، تملق و تمجید از سمت جمهوری اسلامی و بی‌احترامی و دهن‌کجی از سمت چین است.
امیرعبدالهیان وزیر وقت خارجه جمهوری‌اسلامی در تاریخ سوم آگوست ۲۰۲۲ به دو زبان چینی فارسی از حاکمیت چین بر تایوان دفاع‌کرد و این در حالی است که تایوان یک کشور آزاد و مستقل است. طبق معمول چنین خدمت دیپلماتیکی به حکومت کمونیستی چین و دیگر رفتارهای خفت‌بار حکومت در برابر این کشور، باز هم نتوانست چین را خوشحال‌کند و مدتی بعد از این توئیت بود که چین در دسامبر همان سال در کنار عربستان و دیگر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس قرارگرفت و از حاکمیت امارات بر جزایر ایرانی دفاع‌کرد!
در همان زمان بسیاری از کاربران ایرانی در شبکه‌های اجتماعی به این موضوع واکنش نشان دادند و به عنوان مثال یکی از آنها نوشت: یک طرفدار حکومت، یک نظامی و حتی یک شهروند عادی که حتی با کلام خود از این حکومت دفاع می‌کند، سزاوار است از چنین خفت و خواری بمیرد! این هم نگاه به شرق و نتیجه چهل سال غرب‌ستیزی ابلهانه. کشور را مستعمره چین و روسیه کردند اما باز هم مانند دستمال توالت با جمهوری‌اسلامی برخورد می‌کنند!
البته وادادگی دیپلماتیک حکومت در برابر چین منحصر و محدود به مباحث مربوط به تمامیت ارضی نبود و نیست. در بحبوبه شیوع ویروس کرونا بود که کیانوش جهانپور سخنگوی وقت وزارت بهداشت در اظهارنظری انتقادی درباره آمارهای منتشرشده از سوی چین گفت: «به نظر می‌رسد آمارهای چین یک شوخی تلخ بود. زیرا بسیاری در همه جهان فکر کردند این بیماری مثل آنفلوآنزا است و مرگ و میر کمتری دارد. همه این موارد مبتنی بر گزارش‌هایی بود که از چین گزارش می‌شد و به نظر می‌رسد چین شوخی تلخی در این زمینه با همه دنیا انجام داد.» او افزود: «اگر در چین گفته می‌شود دوماهه یک اپیدمی مهار شده، باید بیشتر درباره آن فکر کرد.» به گفته سخنگوی وزارت بهداشت «مباحث علمی را نه می توان و نه باید به سیاست آمیخت، چینی‌ها ویروس آنفلوآنزا را از ویروس جدید کرونا وخیم‌تر قلمداد کردند و امروز یافته‌ها خلاف این را نشان می‌دهد.»
این سخنان که کاملا عادی و حتی تخصصی بود، موجب اعتراض شدید سفیر چین شد. چانگ هوا، سفیر چین در تهران در پاسخ به توئیت کیانوش جهانپور سخنگوی وزارت بهداشت ایران در توئیتی نوشت: «وزارت بهداشت چین هر روز نشست خبری دارد. پیشنهاد می‌کنم برای حصول نتیجه، اخبار آن را با دقت بخوانید.»
اما واکنش سخنگوی وزارت خارجه ایران به توئیت‌های سخنگوی وزارت بهداشت و سفیر چین بسیار شگفت‌انگیز بود. در حالی که سفیر چین اظهارات عضو دولت و سخنگوی ستاد کرونا را رد و متلک‌وار پیشنهاد کرد که قبل از نتیجه‌گیری، بولتن خبری روزانه وزارت بهداشت چین را بخواند، سید عباس موسوی، با لحنی حماسی دولت و ملت چین را پیشگام مبارزه با ویروس کرونا و اعطای کمک‌های سخاوتمندانه به سایر کشورها خواند و افزود: شجاعت، تعهد و حرفه‌ای‌گری چین در مهار کرونا شایسته تبریک است، ایران همواره قدردان چین در این شرایط دشوار بوده است.
این واکنش بیش از اینکه یک واکنش دیپلماتیک باشد نشانه نوعی شیفتگی و رفتار نامتوازن در روابط بین کشورها و تضعیف دیپلماسی ایران بود. علاوه بر این، کیانوش جهانپور از آن روز به بعد مدافع سرسخت چین و منتقد غرب شد و نگاه او به این کشور و جایگاه آن در نظام بین الملل برای همیشه تغییر کرد.
دیدگاه ارائه‌شده در این مقاله نقطه نظر نویسنده بوده و لزوماً منعکس‌کننده دیدگاه اپک تایمز نیست.
