کاربران افغانستان: فیسبوک نوشته‌‏هایمان درباره طالبان را کنترل می‌‏کند

نوشته: مریم شاهی، خبرنگار و تحلیلگر سیاسی

تعدادی از کاربران فیسبوک می‌‌‌‏گویند که نوشته‌‌‌‏های انتقاد آمیزشان درباره طالبان با هشدارها و محدودیت‌‌‌‏های فیسبوک مواجه شده است.

به نظر می‌‌‌‏رسد که بعد از به قدرت رسیدن طالبان، نظارت‌‌‌‏های فیسبوک بر محتوای پست‌‌‌‏های کاربران افغانستان بیشتر شده است.

اداره فیسبوک تا کنون آماری از تعداد کاربران افغانستان خود ارائه نداده است؛ اما با ورود به هر خانه‌‌‌‏ای در کابل و شهرهای دیگر افغانستان می‌‌‌‏توان دید که دست‌‌‌‏کم یک عضو از هر خانواده در این کشور در شبکه اجتماعی فیسبوک، عضو است. در نظام پیشین افغانستان، کاربران فیسبوک در این کشور به مثابه افکار عمومی جامعه افغانستان محسوب می‌‌‌‏شدند که گاهی روی تصمیم های گرفته شده در ارگ ریاست جمهوری و شکل گیری حرکت‌‌‌‏های مدنی تاثیر می‌‌‌‏گذاشتند. به طور متقابل، حاکمان دولت پیشین با استخدام تعدادی از فعالان فیسبوکی تلاش می‌‌‌‏کردند تا بر افکار عمومی افغانستان تاثیر بگذارند.

اکنون روزی نیست که دو یا سه کاربر فیسبوک از افغانستان از تعلیق شدن توسط فیسبوک یا هک شدن حساب کاربریشان توسط هکرها شکایت نکنند.

شبکه اجتماعی پرطرفدار اما….

از ابتدای بر سر کار آمدن طالبان در افغانستان، فیسبوک اعلام کرده بود که بر اساس قوانین آمریکا، طالبان گروه تروریستی شناخته می‌‌‌‏شود و فعالیت این گروه و هر گونه نوشته در طرفداری و تمجید از طالبان ممنوع است با این حال تعدادی از منتقدان طالبان در گفتگو با اپک تایمز می‌‌‌‏گویند که بخاطر نوشتن در نقد و اعتراض به طالبان، دسترسیشان به حساب کاربریشان در یک دوره زمانی محدود، تعلیق و حتی مسدود شده است.

محمد نسیم جعفری از کاربران مطرح در فیسبوک است که در خارج از افغانستان زندگی می‌‌‌‏کند، او می‌‌‌‏گوید که حساب کاربریش با داشتن ۱۵ هزار دنبال کننده و ۵ هزار دوست در فیسبوک مسدود شده و مجبور شده است که یک حساب کاربری جدید باز کند. او می‌‌‌‏گوید که بارها بخاطر نوشتن نقدهایی علیه طالبان توسط فیسبوک هشدار دریافت کرده و تعلیق شده است؛ اما بعد از اینکه اعلامیه مفقودی دو تذکره/شناسنامه الکترونیکی را پست کرد، به کلی حسابش بسته شد.

او ادامه می‌‌‌‏دهد که بعد از روی کار آمدن طالبان، نوشتن نقد و نظر درباره افغانستان بسیار دشوار و حتی غیرممکن شد؛ چون حساب وی بارها و بارها توسط فیسبوک تعلیق می‌‌‌‏شد.

به گفته وی، استفاده از نام طالب یا طالبان، باعث هشدار و تعلیق حساب فیسبوکی می‌‌‌‏شد. بنابراین بسیاری از کاربران شبکه‌‌‌‏های اجتماعی، سعی می‌‌‌‏کردند از واژه‌‌‌‏هایی شامل تالبان یا باطلان برای اشاره به طالبان استفاده کنند تا مورد هشدار و تعلیق قرار نگیرند.

محمد نسیم جعفری باور دارد که این ربات‌‌‌‏ها هستند که دست اندرکار تعلیق و هشدار به نوشته‌‌‌‏هایی هستند که در آن‌‌‌‏ها از طالبان نام برده می‌‌‌‏شود.

سخنگوی فیسبوک به رسانه‌‌‌‏ها گفته است که تیمی از متخصصان افغان مسلط به فارسی دری و پشتو را برای بررسی و نظارت بر مطالب مرتبط با طالبان به کار گرفته‌‌‌‏اند.

علی احمدی، یکی از کاربران فیسبوک نیز می‌‌‌‏گوید که بخاطر کامنتی که به انگلیسی در زیر پست بخش پشتوی صدای آمریکا نوشته بود که طالبان تروریست هستند، برای چند هفته با محدودیت‌‌‌‏هایی در استفاده از امکانات حساب کاربریش مواجه شد.

حسن فکرت از روزنامه نگاران افغانستان که اکنون در آلمان زندگی می‌‌‌‏کند، نیز تجربه مشابهی دارد. او می‌‌‌‏گوید که پیش از به قدرت رسیدن طالبان، پست‌‌‌‏های زیادی در انتقاد از مجاهدین، طالبان و حتی جمهوری اسلامی ایران نوشته است؛ اما هیچ کدام تعلیق نشده است. اما بعد از قدرت گرفتن طالبان، وقتی در انتقاد از تقسیم‌‌‌‏بندی طالبان به خوب و بد پست گذاشته و با دوستی در مورد یکی از اعضای طالبان بحث کرده است و در نهایت نوشته است که شاید بتوان گفت که او طالب خوبی است و همین اظهارنظر باعث محدود شدن حسابش شده است و در دو مورد دیگر در پستی انتقادی، نقل قول یکی از اعضای طالبان را آورده است و در پستی دیگر به صورت طنزگونه آدرس حمام‌‌‌‏های عمومی را برای طالبان نوشته است تا نظافت را رعایت کنند و همین باعث تعلیق و محدودیت حساب کاربری وی شده است. وی باور دارد که فیسبوک به دنبال جهت دهی افکار عمومی افغانستان نیست بلکه بر اساس استانداردهای خودش این شیوه را اعمال می‌‌‌‏کند.

برچسب «فرد خطرناک» بخاطر انتقاد از طالبان

فرهاد دریا، آوازخوان مطرح افغانستان نیز که در گذشته به عنوان سفیر صلح و حسن نیت سازمان ملل انتخاب شده بود، در صفحه فیسبوکیش به زبان انگلیسی به تصمیم فیسبوک بر تعلیق و محدودیت صفحه‌‌‌‏اش اعتراض کرد. او به عنوان یکی از منتقدان جدی طالبان شناخته می‌‌‏شود که در موارد نقض حقوق بشر در افغانستان توسط طالبان اعتراض کرده و کمپینی برای مداوای یکی از دختران زخمی در حمله انتحاری به کورس آمادگی کنکور راه‌‌‏اندازی کرده است.

وی در ادامه نوشته است که در صحبت با برخی چهره های مشهور همتای خود متوجه شده است که آن‌‌‌‏ها نیز نگرانی مشابهی داشته‌‌‌‏اند.

غلام حسین الهام از خبرنگارانی است که بعد از آمدن طالبان به قدرت به یکی از کشورهای همسایه افغانستان مهاجرت کرده است، وی می‌‌‌‏گوید که بارها بخاطر گذاشتن پست‌‌‌‏ها و کامنت‌‌‌‏هایی در انتقاد از طالبان و تعلقات قومی این گروه و به اشتراک گذاشتن پست یکی از فرماندهان ارشد دولت پیشین درباره واگذاری ولایات/استان‌‌‌‏ها به طالبان، حساب کاربریش برای مدتی محدود و تعلیق شده است.

او می‌‌‌‏گوید که محدودیت‌‌‌‏ها و تعلیق دو حساب فیسبوکیش پی‌‌‌‏در‌‌‌‏پی بود، در حدی که بعد از خاتمه یافتن یکی از محدودیت‌‌‌‏های فیسبوکی، محدودیت جدیدی در حساب کاربریش ایجاد می‌‌‌‏شد. او باور دارد که یکی از کامنت‌‌‌‏هایش بسیار تند بوده است؛ اما بقیه نوشته‌‌‌‏هایش در حد نقد بوده است و به فیسبوک اعتراض کرده است؛ اما بلافاصله حساب کاربریش تعلیق شده است.

او ادامه می‌‌‌‏دهد که این شکل از اعمال محدودیت باعث شد تا به دوستانش بگوید که احساس می‌‌‌‏کند فیسبوک در صف طالبان قرار گرفته است، همان طور که طالبان همه چیز را برای مردم افغانستان بند/ممنوع کرده است، فیسبوک نیز این کار را انجام می‌‌‌‏دهد.

محمد محمدی، نام مستعار یکی از کاربران افغانستان است که در کابل زندگی می‌‌‌‏کند و به خاطر حفظ امنیتش ترجیح می‌‌‌‏دهد نامش در گزارش آورده نشود. او می‌‌‌‏گوید که قبل از تصرف کابل توسط طالبان، وقتی والی/استاندار غزنی این ولایت/استان را بدون هیچ مقاومتی به طالبان واگذار کرد و با بدرقه طالبان به سوی کابل آمد، وی با گذاشتن پستی در فیسبوک خواستار محاکمه وی شد؛ اما فیسبوک هشدارهایی به وی ارسال کرد و سرانجام حساب کاربری وی را برای دو روز تعلیق کرد. بعد از به قدرت رسیدن طالبان وی انتقاداتی از رئیس جمهور سابق افغانستان و تعدادی از رهبران سیاسی مطرح کرد و این انتقاد وی باعث شد که فیسبوک، حساب کاربری او را برای دو ماه تعلیق کند. او آخرین بار با بازنشر مکتوب وزارت اقتصادی درباره منع حضور زنان در محیط‌‌‌‏های کار بار دیگر تعلیق شد. محمدی می‌‌‌‏گوید که در شرایط سانسور و نبود آزادی بیان در افغانستان نمی‌‌‌‏تواند سکوت کند و شبکه اجتماعی فیسبوک هم اجازه اظهار نظر نمی‌‌‌‏دهد، او اکنون به این باور رسیده است که فیسبوک همسو با طالبان در پی کنترل افکار عمومی افغانستان است.

از الگوریتم غیرشفاف تا علاقه به رویکرد حزب کمونیست چین

رسانه‌‌‌‏ها گزارش داده‌‌‌‏اند که در پنج سال گذشته، افراد حقیقی و نهادهای مهم اروپایی و آمریکایی شامل اتحادیه اروپا، برخی نهادهای قدرت در آمریکا این شبکه اجتماعی را بارها به نقض حریم خصوصی کاربران، فروش اطلاعات آن‌‌‌‏ها به برخی قدرت‌‌‌‏ها، دخالت در انتخابات و پیام‌‌‌‏های نفرت پراکنانه در تعدادی از کشورها و نهادهای سه قاره (آسیا، اروپا و امریکا) متهم کرده است.

به نظر می‌‌‌‏رسد که فیسبوک بیش از دیگر رسانه‌‌‌‏های اجتماعی دنیا با این اتهامات روبرو است. الگوریتم غیرشفاف در فیسبوک و ضرورت بازنگری در استانداردهای فیسبوک از جمله مواردی است که متخصصان امنیت سایبری مطرح می‌‌‌‏کنند.

برخی رسانه‌‌‌‏ها، مارک زاکربرگ، از موسسان و مدیرعامل فیسبوک را از جمله مدیرانی می‌‌‌‏دانند که در چند سال گذشته با توزیع کتابی از شی جین‌‌‌‏پینگ، رهبر حزب کمونیست چین به کارمندان خود توصیه کرده است که سوسیالیسم با ویژگی‌‌‌‏های چینی را درک کنند. مجله فوربز در مقاله‌‌‌‏ای تحت عنوان رابطه عاشقانه زاکربرگ با شی جین‌‌‌‏پینگ با اشاره به کتاب مورد علاقه زاکربرگ که در دفتر کارش نگهداری می‌‌‌‏کند، نوشته است که «آیا زاکربرگ از آرمان‌‌‌‏های شی در کتابش، حمایت می‌‌‌‏کند؟ هیچ مدرکی دال بر حمایت وی از آرمان‌‌‌‏های شی جین‌‌‌‏پینگ وجود ندارد، مگر اینکه کسی بخواهد به مشکلات نسبتا جدی فیسبوک در مورد تجاوز به حریم خصوصی افراد از طریق فعالیت آنلاین آن‌‌‌‏ها، عمومی کردن اطلاعات شخصی افراد یا به اشتراک گذاری عادات خرید افراد اشاره کند.»

اشاره نویسنده مقاله به سیاست‌‌‌‏های حزب کمونیست چین است که قدرت حاکم در این کشور را در دست دارد. این حزب محدودیت‌‌‌‏های متعددی از نقض حریم خصوصی افراد گرفته تا ردیابی کاربران و حتی جریمه و زندان برای استفاده کاربران چین از شبکه‌‌‌‏های اجتماعی دارد تا کاربران نتوانند به طور آزادانه عقاید و نظرات خودشان یا اخبار مختلف را از طریق حساب‌‌‌‏های کاربریشان منتشر کنند.

نوشته: مریم شاهی، خبرنگار و تحلیلگر سیاسی