سفر اخیر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران در حالی انجام شد که از یک سو بازگشت قریب‌الوقوع دونالد ترامپ به کاخ سفید و از سوی دیگر شدت گرفتن تنش بین ایران و اسرائیل موضوع هسته‌ای ایران را پس از آرامشی نسبی که در نتیجه حضور دموکرات‌ها در رأس دولت آمریکا بود بار دیگر وارد فاز بحرانی کرده است.
سفر گروسی به تهران در شرایطی انجام شد که گفته می‌شود سه کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان قصد دارند در نشست هفته آینده شورای حکام آژانس، قطعنامه جدیدی علیه ایران صادر کنند. بنابراین، جمهوری اسلامی نمی‌تواند انتظار داشته باشد که این سفر و دیدارهای گروسی با مقامات عالی‌رتبه، همچنین بازدید از سایت‌های هسته‌ای، دستاوردی قابل‌توجه و راه‌گشا در پرونده هسته‌ای ایران داشته باشد.
گروسی روز جمعه در جریان سفر خود از دو سایت هسته‌ای نطنز و فردو بازدید کرد؛ اماکنی که از دید مخالفان برنامه هسته‌ای ایران مظنون به گسترش فعالیت‌های هسته‌ای با رویکرد نظامی و ساخت بمب اتمی هستند. تأسیسات هسته‌ای نطنز در استان اصفهان واقع است. جایی که سانتریفیوژهای پیشرفته را در عمق ۴۰ الی ۵۰ متری زمین نصب شده‌اند و در سال‌های گذشته طی چندین مرحله مورد حملات خرابکارانه نظیر ویروس استاکس‌نت، انفجارهای کنترل شده داخلی و ایراد خسارت از طریق قطع برق قرار گرفته است.
تأسیسات هسته‌ای فُردو نیز با هدف غنی‌سازی اورانیوم در عمق ۹۰ متری و در کیلومتر ۲۵ بزرگراه قم تهران تأسیس شده است. جمهوری اسلامی در سال ۲۰۰۹ و پس از گزارشات افشاگرانه سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا و فرانسه، به وجود تأسیسات زیرزمینی فردو اذعان کرد.
روابط بین تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به دلیل چندین موضوع دراز مدت از جمله ممانعت ایران از حضور کارشناسان غنی‌سازی اورانیوم آژانس و ناتوانی در توضیح آثار اورانیوم یافت شده در سایت‌های اعلام‌نشده، تیره و تار شده است.
درحالی که وزیر امور خارجه ایران در این سفر به گروسی گفته که تهران مایل است اختلافات باقیمانده بر سر برنامه هسته‌ای خود را حل و فصل کند؛ اما تسلیم فشار نخواهد شد، سخنگوی وزارت خارجه فرانسه به خبرنگاران گفته است که سه قدرت اروپایی قبل از تصمیم‌گیری در مورد نحوه واکنش منتظر خواهند بود تا نتایج سفر گروسی را ببینند. او گفت ما با شرکای خود متحد شده‌ایم تا ایران را به اجرای کامل تعهدات و تعهدات بین‌المللی خود و همچنین همکاری با حسن نیت با آژانس برسانیم. این اتحاد به طرق مختلف از جمله از طریق قطعنامه‌ها انجام می‌شود.
سفر گروسی یک هفته قبل از نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین با طرف‌های اروپایی توافق ۲۰۱۵ یعنی بریتانیا، آلمان و فرانسه انجام شد تا بررسی شود که آیا باید فشار بر ایران افزایش یابد یا خیر.
از سوی دیگر بازگشت ترامپ دیپلماسی هسته‌ای با ایران را که در دولت جو بایدن پس از ماه‌ها مذاکره غیرمستقیم به بن بست رسیده بود، به تعویق انداخت و در نتیجه انتقال مجدد دولت آمریکا به جمهوری‌خواهان بر نشست آتی وین و نتیجه نشست سایه خواهد انداخت.
ترامپ به صورت یک‌جانبه از توافق موسوم به برجام که طی آن ایران برنامه هسته‌ای خود را با هدف لغو تحریم‌های بین‌المللی کاش داده بود خارج شد و اسرائیل نیز در پاسخ به حملات موشکی ایران تهدید کرده است که سایت‌های اتمی ایران می‌تواند یکی از اهداف حمله نظامی متقابل باشد.
ترامپ به طور واضح توضیح نداده است که آیا با روی کار آمدن به قدرت، سیاست «فشار حداکثری» خود را بر ایران با تاکید بر سر موضوع هسته‌ای از سر خواهد گرفت یا خیر.
تهران اکنون در حال اقدام در راستای غنی سازی ۶۰ درصد اورانیوم است که نزدیک به تآمین ۹۰ درصد نیاز برای تولید یک بمب هسته‌ای است. با این وجود ایران مدت‌ها است که هرگونه جاه‌طلبی بمب هسته‌ای را رد کرده و گفته است که اورانیوم را فقط برای مصارف غیرنظامی انرژی غنی می‌کند.
گروسی طی سفر خود به ایران علاوه بر بازدید از سایت‌های هسته‌ای با مقاماتی نظیر رئیس جمهور ایران، وزیر امورخارجه و نیز رئیس سازمان انرژی اتمی ایران دیدار و گفتگو کرد.
گروسی یک روز پیش از سفر خود به ایران به خبرگزاری رویترز گفت «هم‌اکنون نمی‌توانم به طور شفاف به جامعه بین‌المللی بگویم که چه اتفاقی در حال روی دادن است. این من را در موقعیت دشواری قرار می‌دهد. موضوع این است که آنها [ایران] باید به ما کمک کنند تا به نوعی به خودشان کمک کرده باشند.»
درحالی که مدیرکل آژانس چندین ماه است که تلاش می‌کند تا ایران را برای بهبود همکاری در زمینه اعطای دسترسی بیشتر نظارت‌های هسته‌ای و همچنین روشن کردن منشاء آثار اورانیوم کشف شده در سایت‌های اعلام‌نشده ترغیب کند اکنون جامعه بین‌المللی منتظر است ببیند نتیجه سفر گروسی به ایران و دستاورهای احتمالی آن چه بود است که جهت این مهم باید منتظر برگزاری نشست وین بود.
آسوشیتدپرس با اشاره به اینکه فعالیت دوربین‌های نظارتی نصب شدۀ آژانس مختل شده است و ایران ورود برخی از باتجربه‌ترین بازرسان آژانس مستقر در وین را ممنوع کرده است به نقل از گروسی گفته است فضای مذاکره و دیپلماسی در حال کوچک‌تر شدن است.
گروسی در کنفرانس خبری با رئیس سازمان انرژی اتمی ایران تاکید کرد که در حالی که آژانس و ایران به مذاکره ادامه می‌دهند، گذر زمان الزاماً به نفع آنها نیست. او گفت «این واقعیت که تنش‌های بین‌المللی و تنش‌های منطقه‌ای وجود دارد، نشان می‌دهد که فضای مذاکره و دیپلماسی بزرگ‌تر نمی‌شود، بلکه در حال کوچک‌تر شدن است». در پایان کنفرانس خبری خبرنگاران حاضر در جلسه نشانه‌ای مبنی بر اینکه پیشرفت قریب‌الوقوعی دیده شود را گزارش ندادند. گروسی اذعان داشته است که برخی کشورها در حال بررسی اقدام علیه ایران هستند و افزوده است ضروری است که ما در اجرای بیانیه مشترک توافق شده با ایران در مارس ۲۰۲۳ پیشرفت اساسی داشته باشیم.
فشارهای بیرونی در آستانه نشست آتی وین و همینطور در آستانه حضور مجدد ترامپ در کاخ سفید هم‌راستا شده با بخش‌هایی از حاکمیت در ایران مبنی بر اینکه دکترین هسته‌ای ایران باید رسماً به سمت ساخت بمب اتمی تغییر مسیر پیدا کند. به طوری که برخی مقامات ایرانی تهدید کرده‌اند که می‌توانند به دنبال تسلیحات اتمی باشند. چیزی که غرب و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سال‌ها نگران آن بوده‌اند.
احمد نادری، عضو هیات رییسه مجلس، با اذعان بر اینکه برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی نتوانسته است از نظر امنیتی هیچ دستاوردی داشته باشد تاکید کرد «آزمایش بمب اتم» از سوی جمهوری اسلامی را تنها راه برقراری «تعادل» در منطقه دانست.
کمال خرازی، رییس شورای راهبردی روابط خارجی و مشاور علی خامنه‌ای نیز روز ۱۱ آبان در مصاحبه با شبکه المیادین، وابسته به حزب‌الله، تهدید کرد اگر جمهوری اسلامی در معرض «تهدیدی وجودی» قرار بگیرد، ممکن است دکترین هسته‌ای خود را تغییر دهد. برخی از سیاستمداران ایرانی حتی پیشنهاد کرده‌اند که تهران باید معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای موسوم به ان‌پی‌تی را کنار بگذارد و به دنبال بمب اتمی باشد.
به گفته رافائل گروسی بر اساس گزارش‌های اخیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران به سرعت برنامه هسته‌ای خود را پیش می‌برد و به افزایش ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود تا سطوح نزدیک به درجه تسلیحات ادامه می‌دهد که این برخلاف خواسته‌های بین‌المللی است. او همچنین اذعان کرده است که آژانس نمی تواند تضمین کند که هیچ یک از سانتریفیوژهای ایران که ممکن است برای غنی سازی مخفی کاربرد داشته باشد برچیده شده باشد.
با بازگشت گروسی، هم‌اکنون نگاه‌ها به نشست فصلی اعضای شورای حکام آژانس انرژی هسته‌ای است که از روز دوشنبه ۲۸ آبان آغاز می‌شود و روز چهارشنبه ۳۰ آبان به بررسی موضوع ایران اختصاص خواهد داشت.
