اخیرا رئیس سابق بانک مرکزی پاکستان گفته است که پاکستان در «مرگبارترین تله بدهی جهان» گرفتار شده است که این کشور را در مسیر خطرناکی قرار داده و نارضایتی‌های اجتماعی را افزایش داده است.
مرتضی سید، رئیس سابق این بانک در یادداشتی در صفحه اجتماعی ایکس نوشته است که پاکستان از نظر اقتصادی «ورشکسته» شده است و هر سال بحران ورشکستگی این کشور عمیق‌تر می‌شود.
بیشترین بدهی خارجی پاکستان به حزب کمونیست چین است.
خبرگزاری هندی د پرینت با استناد با تحقیق یک موسسه تحقیقی در کالج ویلیام و مری در ایالات متحده گزارش داد که تا نوامبر سال گذشته بدهی اسلام آباد به پکن، حدود ۶۹ میلیارد دلار بود. پاکستان بعد از ونزوئلا و روسیه، بزرگترین بدهکار چین محسوب می‌شود.
چگونه روابط «عمیق‌تر از اقیانوس‌ها» به تله بدهی انجامید؟
«رابطه بین پاکستان و چین، بلندتر از کوه‌ها، عمیق‌تر از اقیانوس‌ها، محکم‌تر از فولاد، عزیزتر از دیدگان و شیرین‌تر از عسل است.» این سخنان سفیر پاکستان در چین است که در سال ۲۰۱۹، روابط اسلام و پکن را این گونه توصیف کرده بود، روابطی که تاکنون پاکستان دست‌کم در ظاهر مشتاقانه در پی حفظ و تحکیم آن است.
به نظر می‌رسد که افزایش بدهی‌های پاکستان و افتادن در تله بدهی حزب کمونیست چین نیز در ظاهر خلائی در گرایش اسلام آباد به پکن بوجود نیاورده است.
متقابلا نیز حزب کمونیست چین تا سال ۲۰۲۴ روابط با پاکستان را بالاترین اولویت سیاست خارجی پکن دانسته بود، اما با تغییراتی، روابط با پاکستان را در بیانیه امسال خود به عنوان یک اولویت در سیاست خارجی‌اش توصیف کرد. این بیانیه در پایان سفر شهباز شریف، نخست وزیر پاکستان به چین در ابتدای ژوئن امسال منتشر شد.
براساس گزارش‌ها، او در این سفر با شی جین‌پینگ، رهبر حزب کمونیست چین و لی چیانگ، نخست وزیر نیز دیدار داشت و به آن‌ها درباره تعهد پاکستان بر اجرای پروژه کریدور اقتصادی پاکستان و چین موسوم به سیپک تاکید کرد و همچنین از آن‌ها خواست بدهی پاکستان را تمدید قرارداد کنند که با برخورد سرد مقامات پکن مواجه شدند.
پروژه کریدور اقتصادی پاکستان و چین بخشی از پروژه کمربند و جاده است و پکن، نقش اسلام آباد را در این پروژه بسیار مهم می‌داند.
سال گذشته این دو، یک دهه همکاریشان در کریدور اقتصادی پاکستان و چین را جشن گرفتند.
صدای آمریکا به نقل از کارشناسان گزارش داده است این پروژه باعث شده است که دوران رونق اقتصادی پاکستان رو به افول برود. از یک طرف وام‌های پکن با نرخ بهره قابل توجهی به اسلام آباد داده می‌شود و از طرف دیگر مدیران پاکستانی با سوءمدیریت در این پروژه بر مشکلات می‌افزایند.
عمار حبیب خان، اقتصاددان مقیم پاکستان و عضو ارشد شورای آتلانتیک در واشنگتن، به این رسانه گفت: «بار مالی ناشی از وام‌های با نرخ بهره بالا از چین باعث شده است که پاکستان در تلاش باشد تا از طریق پروژه سیپک اقتصاد خود را فعال کند. با این حال بسیاری از زیرساخت‌ها در این پروژه هزینه‌های نسبتا سنگینی دارد، در حالی‌که وام‌ها به نرخ دلار بوده و شرایطی بالاتر از بازار دارد؛ به همین دلیل پاکستان مجبور است که به این شکل پرداخت بدهی‌هایش به چین ادامه دهد. به همین دلیل ما با بحران‌های مالی و برخی مشکلات در بدهی‌ها مواجه هستیم.»
براساس یک بررسی تحقیقاتی، حزب کمونیست چین بالاترین نفوذ را در پاکستان دارد.
چرا پاکستان برای حزب کمونیست چین اولویت دارد؟
در وب‌سایت سیپک درباره اهمیت پاکستان برای چین آمده است که پاکستان پل اصلی ورود چین به جهان اسلام است. در عین حال با افزایش نفوذ هند در منطقه مقابله می‌کند و نقش مهمی را بین چین و کشورهای غربی ایفا می‌کند. از نظر تاریخی، تلاش‌های پاکستان باعث نزدیک شدن ایالات متحده به چین کمونیست شد. پاکستان در سفر هنری کیسینجر مشاور امنیت ملی وقت ایالات متحده به چین در سال ۱۹۷۱ نقش مهمی داشت. بعد از آن، نیکسون، رئیس جمهور سابق آمریکا نیز به چین سفر کرد که اولین سفر یک رهبر آمریکایی به چین تحت حاکمیت کمونیسم بود.
با این حال گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که چین عمدتا نقش صادرکننده کالا را به پاکستان دارد و پاکستان بیشتر در نقش واردکننده است، درحالی‌که بزرگترین کشور هدف صادرات پاکستان، ایالات متحده است.
علاوه بر روابط نظامی، همکاری‌هایی بین اسلام آباد و پکن در بخش انرژی هسته‌ای نیز جریان دارد.
سیپک همچنین افزوده است که پاکستان در مواقع بحرانی به چین کمونیستی کمک کرده است، به ویژه در کنار کوبا در زمان اعتراضات میدان‌تیان‌آن‌من در سال ۱۹۸۹ از چین (حزب کمونیست چین) حمایت کرد.
دولت بریتانیا در گزارشی در سال ۲۰۱۷ تعداد کشته‌ها در اعتراضات میدان تیان‌آن‌من در سال ۱۹۸۹ را حدود ۱۰ هزار نفر دانست. در این تظاهرات، معترضان خواستار برقراری دموکراسی و آزادی بیان در چین بودند.
پکن هم از موضع اسلام آباد درباره بحران کشمیر حمایت می‌کند، در حالی‌که اسلام آباد از موضع پکن در مورد بحران در سین‌کیانگ، تبت و تایوان حمایت می‌کند.
در بخش دیگری از این گزارش آمده است که پاکستان برای افزایش نفوذ جهانی به چین کمک می‌کند، بخصوص اسلام آباد در گسترش نفوذ پکن در آسیای مرکزی و جنوبی با پیگیری پروژه کمربند و جاده همکاری کرده است. همچنین اسلام آباد از افزایش نفوذ پکن در افغانستان در نبود آمریکا حمایت می‌کند.
چگونه اسلام آباد و پکن با یکدیگر همکاری نظامی دارند؟
سازمان اطلاعات نظامی پاکستان که به نام اختصاری آی‌اس‌آی شناخته می‌شود، قدرتمندترین نهاد در پاکستان که از آن به عنوان دولتی در درون یک دولت یاد می‌شود. به عبارتی دیگر، آی‌اس‌آی پاکستان علاوه بر دکترین نظامی، دکترین سیاست خارجی این کشور را نیز در دست دارد.
آی‌اس‌آی پاکستان یکسال بعد از استقلال پاکستان از هند تشکیل شد. از آنجایی که پاکستان اولین کشوری بود که حزب کمونیست چین را به عنوان حکومت چین به رسمیت شناخت، این دو روابط نزدیکی را با یکدیگر برقرار کردند.
آی‌اس‌آی در طول چند دهه گذشته به حمایت و تجهیز گروه‌های افراط‌گرای اسلامی برای پیشبرد اهداف استراتژیک خود پرداخته است. گروه طالبان یکی از شاخص‌ترین گروه‌های افراط‌گرای اسلامی که در مدارس دینی پاکستان آموزش جهادی دیدند و توسط آی‌اس‌آی تجهیز و به افغانستان اعزام می‌شدند.
براساس گزارش‌های رسمی، حدود ۳۰ هزار مدرسه دینی در پاکستان زیر نظر آی‌اس‌آی اداره می‌شود.
در چند دهه گذشته نیز حزب کمونیست چین روابط پیدا و پنهان با طالبان داشت. به نظر می‌رسد این روابط با همکاری آی‌اس‌آی برقرار می‌شد.
همچنین همکاری نزدیک میان آی‌اس‌آی و ارتش کمونیستی چین را می‌توان در بیانیه ژنرال قمر جاوید باجوا، رئیس ستاد ارتش پاکستان مشاهده کرد. او در مراسمی به مناسبت نود و پنجمین سالگرد ارتش کمونیستی چین در آگوست ۲۰۲۲ بر اهمیت مشارکت نظامی چین و پاکستان تاکید کرد و ارتش پاکستان و ارتش کمونیستی چین را دو برادر در زمینه تامین سلاح نامید که برای حفظ «منافع جمعی» همکاری می‌کنند.
در وب‌سایت سیپک با استناد به گزارش موسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم آمده است که پاکستان بزرگترین خریدار سلاح از چین است، به طوری‌که حدود ۴۷ درصد صادرات تسلیحات چین به پاکستان می‌رسد. در واقع چین بزرگترین تامین‌کننده سلاح پاکستان و سومین شریک تجاری این کشور است.
