نویسنده: دکتر آنتونیو گراسفو تحلیلگر اقتصادی چین
وزارت دفاع آمریکا گزارش سالانه خود درباره ارتش آزادیبخش خلق چین را منتشر کرده که راهبردها، نیروها و توانمندیهای پکن را در راستای دستیابی به هدف «جوانسازی» ملی تا سال ۲۰۴۹ شرح میدهد. بهرغم نوسازی سریع نظامی، چین ممکن است به دلیل رکود اقتصادی و دیگر چالشها آماده جنگ و پیروزی نباشد.
جمهوری خلق چین در راهبرد امنیت ملی ۲۰۲۲ آمریکا بهعنوان یک «چالش مستمر» شناسایی شده است؛ تنها رقیبی که از نیت و ظرفیت روزافزون برای جایگزینی آمریکا بهعنوان هژمون جهانی و بازسازی نظام بینالملل در راستای منافع حزب کمونیست چین برخوردار است. در این بین، راهبرد جامع حزب کمونیست چین را داریم که میخواهد تا سال ۲۰۴۹ به «هدف بزرگ جوانسازی ملت چین» دست پیدا کند و بر پنج حوزه مرتبط تمرکز دارد.
براساس گزارش ۲۰۲۴ وزارت دفاع آمریکا درباره تحولات نظامی و امنیتی جمهوری خلق چین، اشغال تایوان در رویکرد جوانسازی شی جین پینگ، رهبر حزب کمونیست چین، بسیار حائز اهمیت است. این درحالی است که پکن رقابت با آمریکا را مانعی بزرگ در مسیر تبدیل شدن به یک قدرت برتر جهانی میداند.
راهبرد ملی جمهوری خلق چین، تقویت ظرفیتهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فناوری و نظامی را برای ارتقا و به رخ کشیدن قدرت ملی در اولویت دارد. سیاست خارجی این کشور نیز همزمان به دنبال این است که «جامعهای با سرنوشت مشترک» تشکیل دهد؛ چشماندازی که در آن ساختارهای جهانی برای انطباق با اهداف حزب کمونیست چین بازآرایی میشوند.
جمهوری خلق چین برای تحقق این رؤیاها دست به چند ابتکار مهم زده است.
ابتکار کمربند و جاده (یا «یک کمربند، یک جاده») سعی دارد که کشورهای جهان را به واسطه شبکه زیرساختهایی که نفوذ حزب کمونیست چین را تقویت میکنند، به یکدیگر متصل کند.
بانک سرمایهگذاری زیرساخت آسیا جایگزین مؤسسات مالی تحت رهبری غرب شده که منابع مالی پروژههای توسعهمحور را تأمین میکنند.
پلتفرمهای منطقهای مانند سازمان همکاری شانگهای و چارچوب همکاری چین-آسهآن، مروج امنیت، تجارت و همکاریهای سیاسی هستند و رهبری چین را در آسیا و اوراسیا تثبیت میکنند.
جاده ابریشم دیجیتالی، که بخشی از ابتکار کمربند و جاده است، بر استیلای چین در حوزه استانداردهای جهانی فناوری از طریق سرمایهگذاری در زمینه ارتباطات از راه دور، تجارت الکترونیک و هوش مصنوعی تمرکز دارد.
در عینحال، ابتکار توسعه جهانی و مؤسسات کنفوسیوس، تصویر جهانی چین را از دریچه دیپلماسی فرهنگی و نفوذ نرم بهبود میبخشند.
سیاست اقتصادی چین در سال ۲۰۲۴ با چالشهای بزرگی مواجه شد که از جمله میتوان به رکود اقتصادی، کاهش سرمایهگذاری مستقیم خارجی و بحران بدهی در بخش مسکن اشاره کرد. برای رفع این مشکلات و کاهش وابستگی به نظام اقتصادی تحت رهبری آمریکا، شی خودکفایی در حوزه فناوری، تولید پیشرفته و محرکهای اقتصادی را در اولویت قرار داده است. با اینحال، این تدابیر هنوز نتوانستهاند مشکلات اقتصادی چین را برطرف یا رشد سریع یک دهه گذشته را احیا کنند.
شی در سال ۲۰۲۳ پاکسازی گستردهای را در سطح رهبران نظامی کلید زد که ظاهراً با هدف مقابله با فساد انجام میگرفت، اما او به دنبال ارتقای جایگاه وفاداران و حذف مخالفان بود و میخواست ارتش آزادیبخش خلق را برای جنگ احتمالی آماده کند. دستکم ۱۵ افسر ارشد نظامی و مدیران صنایع دفاعی بین ماههای ژوئیه و دسامبر برکنار شدند که باعث ایجاد اخلال در پروژههای مهم نوسازی شد. بسیاری از مسئولانی که برکنار شدند، در توسعه تجهیزات حیاتی از جمله سامانههای موشکی هستهای و متعارف دست داشتند.
مهمترین اتفاق، برکناری لی شانگفو، وزیر دفاع چین، در اکتبر ۲۰۲۳ بود که بهعنوان رئیس دپارتمان توسعه تجهیزات کمیسیون مرکزی نظامی، نظارت بر کلیه خریدهای تسلیحاتی ارتش آزادیبخش خلق را از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲ برعهده داشت. دریادار دونگ جون در ماه دسامبر جانشین او شد که از تلاش شی برای تثبیت کنترل خود بر کمیسیونی حکایت دارد که خودش بر آن ریاست میکند.
در راستای اهداف ۲۰۴۹، شی تشکیل ارتشی در «کلاس جهانی» را در اولویت قرار داده که ابتدا قرار بود تا سال ۲۰۲۷ و همزمان با یکصدمین سال تأسیس ارتش آزادیبخش خلق به پیشرفتهای قابلتوجهی دست پیدا کند. این هدف بر تسریع روند توسعه یکپارچه مکانیزاسیون و یکپارچهسازی سامانههای اطلاعاتی و هوشمندسازی نیروهای مسلح تأکید دارد. چین همچنین روند نوسازی را در نظریههای نظامی، ساختارهای سازمانی، نیروها و تسلیحات دنبال میکند. این تلاشها به منظور مقابله با حضور نظامی آمریکا در منطقه هند-آرام و فشار بر رهبری تایوان برای مذاکره براساس پیششرطهای پکن انجام میشوند.
ارتش آزادیبخش خلق در سالهای ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ دستخوش تغییرات شگرفی شد و با میدان دادن به سامانههای بومی، آمادگی خود را برای عملیات مشترک در تمام زمینهها افزایش داد. ارتش چین بر نوسازی تجهیزات و آموزش تسلیحاتی یکپارچه تمرکز دارد.
نیروی دریایی ارتش آزادیبخش خلق، که بزرگترین نیروی دریایی جهان را با بیش از ۳۷۰ کشتی و زیردریایی در اختیار دارد، دامنه عملیات خود را از زنجیره جزیرهای اول فراتر برده است. انجام مأموریت با کشتی تهاجم آبیخاکی کلاس یوشن و ناو هواپیمابر شاندونگ از جمله عملیاتهای مهم سال ۲۰۲۳ بود.
نیروی هوایی ارتش آزادیبخش خلق نیز با ادغام سامانههای تکاملیافته، پیشرفت قابلتوجهی در زمینه نوسازی خود داشته است.
نیروی موشکی ارتش آزادیبخش خلق، قابلیتهای موشکی هستهای و متعارف خود را بهبود بخشیده که از جمله میتوان به سامانههای موشکی بینقارهای اشاره کرد که میتوانند خاک آمریکا را هدف بگیرند.
انحلال نیروی پشتیبانی راهبردی و یگانهای فضایی و سایبری آن- که زیرمجموعه کمیسیون مرکزی نظامی بودند- از جمله تغییرات ساختاری سال ۲۰۲۴ بود. یک نیروی پشتیبانی اطلاعاتی جدید برای مدیریت شبکهها و ارتباطات نظامی تشکیل شد. ارتش آزادیبخش خلق، تدارکات مشترک و قابلیت همکاری با نیروهای ذخیره، نظامینما و شبهنظامی را نیز در اولویت قرار داده است.
ارتش آزادیبخش خلق در جنگ «اطلاعاتی و هوشمندانه» سرمایهگذاری هنگفتی در زمینه عملیات اطلاعاتی، هوش مصنوعی و فناوریهای پیشرفته مانند محاسبات کوانتومی انجام داده است. ارتش چین همزمان زرادخانه هستهای خود را بسرعت توسعه داده و پیشبینی میشود که از بالغ بر ۶۰۰ کلاهک عملیاتی در سال ۲۰۲۴ به هزار کلاهک در سال ۲۰۳۰ دست خواهد یافت.
با اینحال، چالشهای همیشگی مانند کمبود تجربه نظامی، فقدان تدارکات دوربرد، ناکارآمدی عملیاتی و نقاط ضعف راهبردی- از جمله وابستگی به منابع انرژی خارجی و فساد داخلی- سطح آمادگی ارتش چین را پایین میآورند. درصورت بروز درگیری، آمریکا میتواند به آسانی تنگه ملاکا را ببندد، واردات انرژی حیاتی از چین را متوقف کرده و اقتصاد چین را با قطع صادرات زمینگیر کند.
از این گذشته، مشکلات ساختاری نظیر بحران مسکن، کاهش سرمایهگذاری خارجی، کاهش صادرات و سالخوردگی جمعیت، که اقتصاد چین را به دردسر انداختهاند، همچنان پابرجا بوده و آمادگی این کشور را برای ورود به یک جنگ پایدار تضعیف میکنند. تصمیمگیری متمرکز شی و تعهد او به «جوانسازی بزرگ» ممکن است چین را به سمت جنگ سوق دهد، حتی اگر این کشور بهطور کامل آماده جنگ نباشد.
اعتماد شی به قابلیتهای ارتش آزادیبخش خلق باعث افزایش خطر اشتباهات محاسباتی شده و احتمال وقوع جنگ را دوچندان کرده است. احتمال وقوع جنگ رو به افزایش است، اما آمادگی چین برای ورود به یک جنگِ بزرگمقیاس بههیچوجه قطعی نیست.
دیدگاه ارائهشده در این مقاله نقطه نظر نویسنده بوده و لزوماً منعکسکننده دیدگاه اپک تایمز نیست.
درباره نویسنده: دکتر آنتونیو گراسفو تحلیلگر اقتصادی چین است که بیش از ۲۰ سال را در آسیا سپری کرده است. آقای گراسفو فارغالتحصیل دانشگاه ورزش شانگهای است، دارای مدرک امبیای چین از دانشگاه شانگهای جیائوتنگ است و در دانشگاه نظامی آمریکا در رشته امنیت ملی فارغالتحصیل شده است.