کشف ارتش تراکوتا یکی از داستانهای اسرارآمیز باستانشناسی است. این ارتش که در سه گودال قرار داده شده است، یک اثر هنری اعجابانگیز از فرهنگ چینی در۲۱۰ قبل از میلاد بوده و شامل بیش از ۸۰۰۰ سرباز تراکوتایی درشکل و اندازه های انسانی ، ۱۳۰ ارابه جنگی با ۵۲۰ اسب و ۱۵۰سواره نظام است. حفاری این گودال در سال ۱۹۷۴ در منطقه لینتونگ واقع در شی یان مرکز استان شانکسی نزدیک آرامگاه اولین امپراطور شین ، صورت گرفت.
در رابطه با این کشف افسانه ای وجود دارد. کشاورزی بود که وقتی مشغول حفر گودالی برای گیاهان حفر بود، به طرزی کاملا اتفاقی به یک دیوار آجری برخورد نمود. وی با دودلی سوراخی در دیوار ایجاد کرد.وقتی از میان دیواربه داخل نگاه کرد، با دیدن صف بلند باشکوهی از سربازان که آنجا ایستاده بودند متعجب و شوکه شد.
مجسمههای تراکوتا با چشمانی نافذ و رنگهای عالی بقدری زنده بهنظر میآمدند که او تا سرحد مرگ ترسیده بود. وی بسرعت سوراخ دیوار را پوشاند و این مساله را به اداره باستانشناسی منطقه گزارش داد.
پس از شنیدن گزارش کشاورز، باستان شناسان فکر کردند که وی موفق به پیدا کردن یک قبر شده و به علت قرارگرفتن در زیر سطح زمین و کمبود اکسیژن دچار توهم شده است. سپس یک باستانشناس به محل روانه شد تا جزئیات را از نزدیک مشاهده کند. وقتی سوراخ دیوار دوباره باز شد باستان شناس آنچه راکه کشاورز گزارش داده بود با چشمان خود دید.
آن صحنهای مبهوت کننده از یک ارتش تمامعیار درحال عملیات بود! فریادهای گوشخراش جنگ و گردباد سهمگین شن در اطراف اسبان تیزرو، یعنی صحنه جنگ امپراطوری شین درست در مقابل چشمان او بود.
آرام آرام، گردباد شن فروکش کرد و صداها محو شد. علائم سالخوردگی در جنگاوران تراکوتای داخل گودال نمایان شد. رنگهایشان محو و چمشانشان تیره شد. سرها و دستهای بسیاری شکست و صحنه به شکلی که امروز آن را می بینیم درآمد.
لشکر تراکوتا که نمونهای از هنروابسته به مراسم خاکسپاری است، در سال ۲۰۹-۲۱۰ قبل از میلاد، با اولین امپراطورشین دفن شد. آنها اعتقاد داشتند که ارتش می بایست امپراطور شین‌شی‌هوانگ را برای امپراطوری در زندگی پس ازمرگ همراهی کند.
این مکان باستانی به عنوان یک پایگاه میراث جهانی یونسکو تحت حفاظت قرار دارد.
کلکسیونی از ۱۲۰ عدد از اشیاء مربوط به آرامگاه و ۲۰ نفر از سربازان تراکوتا در موزه انگلستان در لندن در نمایشگاه ویژه ای بنام ” اولین امپراطور: ارتش تراکوتای چین ” از سیزده ی سپتامبر۲۰۰۷ تا آوریل ۲۰۰۸ به نمایش گذاشته شد.
نمایشگاه جمعیت انبوهی را به خود جذب کرد و به موفقیت چشمگیری دست یافت. بر طبق گزارش مجله تایمز، با وجوداینکه نمایشگاه تا نیمه های شب برپا بود، به دلیل پرشدن گنجایش آن بسیاری مجبور بودند برگردند و موفق به بازدید از آن نمی شدند. نمایشگاه متعاقباً در ایالات متحده، کانادا، سوئد و استرالیا هم برگزار شد و در حال حاضر در کانادا به نمایش گذاشته شده است. موزه هنرهای زیبا در مونترآل تا ۲۶ جون۲۰۱۱ میزبان آن بود.
