سقوط رژیم اسد اثرات دامنهداری در سراسر خاورمیانه خواهد داشت. جمهوری اسلامی متحمل سهمگینترین ضربه چند دهه اخیر خود شده است. حزبالله به اعتراف رهبر خود، نعیم قاسم، خط تدارکاتی نظامی سوریه را از دست داده است. روسیه متحمل شکستی راهبردی شده و بسرعت نیروهای خود را از سوریه بیرون میکشد. از دست رفتن پایگاههای روسیه در سوریه تبعات قابلتوجهی برای اقدامات نظامی جهانی روسیه و توانایی عملیاتی این کشور در آفریقا خواهد داشت.
نیروهای شورشی به رهبری «هیئت تحریر شام» که زیرمجموعه سابق القاعده بوده و بهعنوان یک سازمان تروریستی شناخته میشود، قدرت را در دمشق به دست گرفتهاند. این گروهها در اوایل درگیریها وجود خارجی نداشتند و اگر اوباما در اوایل درگیریها جلوی ماشین کشتار اسد را میگرفت و از ارتش آزاد سوریه حمایت میکرد، هرگز قدرت نمیگرفتند.
یکی از اقدامات آمریکا برای ثبات سوریه، لغو فوری تحریمها برای بازسازی و توسعه تجاری سوریه است. بدون سرمایهگذاری غربیها در بازسازی سوریه، این کشور صرفاً با سرمایهگذاران استثمارگر روسیه و چین مواجه خواهد بود.
تحریمها در قبال رژیم اسد کارساز بودند. بانک مرکزی سوریه در سال ۲۰۱۰، که هنوز جنگی رخ نداده بود، ۱۸.۵ میلیارد دلار ذخیره ارزی داشت. وقتی اسد سرنگون شد، این عدد به ۲۰۰ میلیون دلار کاهش یافت. ناتوانی رژیم در پرداخت حقوق سربازان یا تأمین مالی تدارکات جنگی باعث تسریع روند فروپاشی شد. آخرین نخستوزیر اسد اعلام کرد که سربازان سوری کمتر از ۲۰ دلار در ماه حقوق میگیرند.
با اینحال، تحریم رژیم اسد که دیگر وجود خارجی ندارد، منطقی نخواهد بود و مردم عادی سوریه را زیر بار تبعات اقتصادی تحریمها میبرد.
در حال حاضر میلیاردها دلار برای کمکهای بشردوستانه به سوریه هزینه میشود. کمکهای بشردوستانه به سوریه پیشینه خوبی ندارند و معمولاً باعث فساد شدهاند. برای نمونه، فعالیتهای سازمان ملل در دمشق باعث شد که میلیاردها دلار از جیب افراد خیر خواه به جیب دوستان رژیم اسد سرازیر شود.
معافیتهای موقت از تحریم، به مدت شش تا ده ماه، امکان نظارت بر سوریه را برای آمریکا فراهم میکند و اگر شرایط تغییر کند، تحریمها بلافاصله بازمیگردند.
صدور مجوز بازسازی و سرمایهگذاری تجاری به سوریها اجازه میدهد که خانهها و محلههای خود را بازسازی کنند و پناهندگانی را که میخواهند داوطلبانه به کشور بازگردند، به انجام این کار تشویق میکند.
سازمان ملل برآورد کرده که ۱ میلیون پناهنده طی شش ماه آتی به سوریه بازمیگردند. اگر به مردم سوریه اجازه بازسازی داده شود، این تعداد به شکل قابلتوجهی افزایش خواهد یافت. این کار برای کاهش تعداد پناهندگانی که در کشورهای همسایه سوریه، از جمله ترکیه، اردن و لبنان- و اروپا، آمریکا و دیگر کشورها اقامت دارند، حیاتی است.
صدور مجوز بازسازی با رفع شرایطی که به افراطگرایی دامن میزند، باعث ثبات منطقه میشود. در این شرایط، فروپاشی اقتصادی در سوریه زمینه را برای استثمار افراطگرایان مهیا میکند و میتواند به ظهور دوباره داعش یا القاعده منجر شود.
فرصت برای هدایت سوریه در مسیر درست محدود است. صدور مجوز بازسازی و سرمایهگذاری تجاری از سمت آمریکا و رفع موقت تحریمها میتواند به توسعه سوریه کمک کند.