پرواز زنان از سال ۱۷۸۴ آغاز شد. هشت ماه پس از اولین پرواز بالن، ماری الیزابت تیبل خواننده اپرای فرانسوی بر بالن سوار شد. ماری در اولین پرواز خود لباس الههای از رم را پوشید و هنگام بلند شدن از زمین شروع به خواندن آواز کرد تا آن که بالن تا ۱۵۰۰ متر از زمین فاصله گرفت. وی اولین زنی بود که پرواز کرد.
چند سال پس از آن، زنان دیگر به همراهی در پرواز بسنده نکردند. در سال ۱۷۹۸، جین لابروسه اولین زنی بود که به تنهایی یک طیاره را هدایت کرد. در طی یک قرن گذشته با وجود مشکلات بسیار، زنان همواره سعی در ادامه فعالیتهایشان در هوانوردی داشتهاند.
بسی کلمن، اولین زن سیاه پوستی که قصد داشت گواهینامه خلبانی خود را دریافت کند، در آمریکا با دشواریهای فراوانی روبرو شد. وی تحصیل خلبانی در آمریکا را غیر ممکن یافت و به فرانسه سفر کرد. برای تحصیل میبایست ابتدا زبان فرانسوی میآموخت و برای آموختن پرواز به مکان های بسیار دوری میرفت.
با درخواست زنی از کشور رومانی برای آموختن خلبانی مخالفت شد و وی نیز برای تحصیل به فرانسه سفر کرد. در هنگام بازگشت، کشورش او را از شرکت در نمایشهای هوایی بازداشت.
بسیاری کشورها از شرکت زنان در پرواز در دوران جنگ جلوگیری کردند و مردان زیادی نیز از هم سفر شدن در پرواز با زنان خلبان خودداری میکردند.
با این وجود زنانی بودند که با اراده محکم خود و حمایت مردانی با اندیشههای آزادتر توانستند در راه خواسته خود ایستادگی کنند.
به دنبال زنان در خارج از ایران، زنان ایرانی نیز راه خود را به دنیای خلبانی باز کردند. به نقل از عباس عطروش، از مدیران پیشین هواپیمایی ملی ایران و نویسنده کتاب “تاریخچهی هواپیمایی بازرگانی در ایران”، آموزش خلبانی در ایران ۱۵ سال پس از آن که ایران اولین هواپیمای خود را برای نیروی هوایی تهیه کرد، آغاز شد.
در آن دوران به دلیل تفکرات فرهنگی و مذهبی حاکم بر ایران، حضور و فعالیت زنان در صحنههای اجتماعی به ندرت صورت میگرفت تا اینکه در زمان حکومت رضاشاه پهلوی رفته رفته حضور بانوان در اجتماع بیشتر شد و توانستند به تحصیل و فعالیتهای اجتماعی بپردازند.
رضا شاه در سال ۱۹۳۹ پس از بازگشت از سفر ترکیه دستور تاسیس باشگاه هواپیمایی پرواز را صادر کرد که هدف او از تاسیس این باشگاه آشنایی و آموزش دادن مردان و زنان ایرانی با علم هوانوردی بود. این باشگاه اولین پایه آموزشهای بازرگانی خلبانی می‌شود.
مردان زیادی به سمت باشگاه رفتند. اما زنان نیز علاقه خود را به پرواز نشان دادند. خلبانی کاری مردانه در نظر گرفته میشد، اما به نظر میآمد که ورود زنان نیز چندان دور از ذهن نباشد.
بدین ترتیب، ۲۲ زن ایرانی در باشگاه ثبت نام کردند که سه نفر اول عفت تجارتچی، صدیق فرخزاد دولتشاهی و اینا آووشید بودند.
در این میان عفت تجارتچی اولین اولین زنی بود که در باشگاه نام نویسی کرد. به همت دختر وی ناهید فیاضمنش، اطلاعاتی از زندگی وی به دست آمده است.
عفت، متولد ۱۹۱۷ میلادی در تهران، پس از اخذ مدرک دیپلم متوسطه مدتی به عنوان مترجم زبان فرانسه در بانک ملی و سپس کتابخانه دانکشده پزشکی مشغول به کار بود. او همچنین ورزشکار بوده و عضو کلاب ورزشی قایقرانان وابسته به نیروی هوایی نیز بوده است. اما از کودکی رویای پرواز در آسمان را در سر داشت و آرزو داشت روزی خلبان شود.
تا اینکه پس از تاسیس این باشگاه هوانوردی در حالی که ۲۲ سال بیشتر نداشت با حمایت پدر روشنفکرش به عضویت باشگاه هوانوردی درآمد. وی پس از فراگیری آموزشهای هوانوردی در آبانماه ۱۳۱۹ نخستین پرواز مستقل خود را در آسمان تهران با موفقیت به انجام داد و بدین ترتیب نام خود را به عنوان اولین خلبان زن ایرانی در تاریخ به ثبت رساند.
سینا پسر عفت هم راه مادرش را ادامه داد و توانست با عنوان مهندسی صنعت هواپیماسازی از یکی از دانشگاههای معتبر آمریکا فارغ التحصیل شود.
عفت تجارتچی در سالهای میانی عمر به ادبیات و شعر روی آورد و در سال ۱۳۳۷ (دیوان برگهای پراکنده) را به چاپ رساند.
د رپی این سه زن، زنان دیگر از جمله فرخ منفردی، عذرا رحیمی، درخشنده ملکوتی و صفیه پرتوی نیز در باشگاه ثبت نام کردند. با توجه به شرایط زنان در آن دوره، اقدام این زنان بحث داغ روزنامهها شد.
زن ایرانی دیگری که توجهات را در آن زمان به خود جلب کرد خانم اکرم منفرد است. وی در سال ۱۹۷۴ در حالی که ازدواج کرده و صاحب ۵ فرزند بود شروع به تحصیل در باشگاه کرد و بعدها خلبان قابلی گردید.
در حال حاضر تعداد خلبانان زن در ایران انگشتشمار است. از جمله این زنان میتوان از بهاره بزرگزادگان، شهرزاد شمس، محبوبه ابهری و سمیرا نوروزی نام برد.
در افغانستان نیز لطیفه نبیزاده اولین خلبان زن در تاریخ نیروی هوایی این کشور است. او و خواهرش “لالیوم” با وجود شرایط سخت توانستند با حمایت پدرشان در سال ۱۹۸۹ به مدرسه نظامی افغانستان پیوسته و در این حرفه موفق شوند.
اپک تایمز در ۳۵ کشور و به ۲۱ زبان منتشر می‌شود.
