نویسنده: دکتر آنتونیو گراسفو، تحلیلگر اقتصادی چین
آزمایش موشکهای ممنوعه کره شمالی و استقرار نیروی نظامی در اوکراین، ناخواسته توجهات را به پکن جلب کرده و خطر تحریمهای ثانویه را به دنبال دارد؛ اتفاقی که حزب کمونیست و شی جین پینگ، با توجه به اوضاع اقتصادی نابسامان چین، امیدوارند از وقوع آن جلوگیری کنند.
نشست اخیر بریکس در کازان روسیه از ظهور تنشهای جدید در ائتلاف چین، روسیه، کره شمالی و ایران حکایت داشت. در این رویداد، شی جین پینگ در اقدامی قابلتوجه، ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، را که برای مراسم عکسبرداری در مقابل پرچمهای روسیه و چین ایستاده بود، منتظر نگهداشت. این اتفاق درحالی رخ داد که پوتین سعی داشت با میزبانی از این نشست، تابآوری خود را در برابر تحریمهای غرب به رخ بکشد. این اقدام شی ظاهراً از موقعیت برتر چین در روابط دوجانبه دو کشور حکایت دارد. به رخ کشیدن سلسلهمراتبها ممکن است به نگرانی پکن از تقویت روابط پیونگیانگ و مسکو مرتبط باشد؛ امری که میتواند نفوذ حزب کمونیست چین در کره شمالی را کمرنگ کند.
کره شمالی در تحولات اخیر حدود ۱۱ هزار نیرو به روسیه اعزام کرده که برخی از آنها در حال حاضر با تهاجم نیروهای اوکراینی مواجه هستند. وزارت امور خارجه آمریکا پیشبینی کرده که این نیروها بهزودی به شکل مستقیم در جنگ اوکراین شرکت خواهند کرد. روسیه و کره شمالی در اوایل سال جاری روابط دوجانبه خود را تقویت کردند. پیونگیانگ به مسکو مهمات داد که با تحریمهای تسلیحاتی سازمان ملل مغایرت دارد. چین، بهعنوان حامی اقتصادی اصلی هردو کشور، معمولاً پیش از انجام اقدامات مهم در رابطه با سیاست خارجی به ایندو کشور مشورت میدهد. با اینحال، اینکه حزب کمونیست چین با فروش مهمات کره شمالی به روسیه یا تقویت همکاریهای نظامی آنها موافق است یا خیر، مشخص نیست.
به نظر میرسد که تقویت روابط کره شمالی و روسیه، اقدامی راهبردی برای کاهش وابستگی این کشور به چین باشد و بدین ترتیب نفوذ پکن را در پیونگیانگ کاهش دهد. این همکاری فزاینده میتواند به واسطه حمایت روسیه از توسعه موشکهای کره شمالی، برنامه تسلیحات هستهای این کشور را تقویت کند. از این گذشته، کره شمالی ممکن است خواهان دریافت تعهد نظامی از روسیه باشد تا درصورت بروز جنگ در شبهجزیره کره وارد میدان شود. پیمان دفاع متقابل روسیه-کره شمالی در سال ۲۰۲۴ نشان میدهد که فارغ از موضع چین در قبال این درگیری، کره شمالی میتواند به کمک نظامی روسیه امیدوار باشد. کره شمالی بهوضوح در پی تعدیل اتحاد خود با چین است.
از زمان جنگ جهانی دوم و بویژه فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، کره شمالی راهی جز حفظ روابط منسجم با چین نداشته است. این روابط به حزب کمونیست چین اجازه داده که برنامه موشکی کیم جونگ اون را تا حدی تحت کنترل بگیرد، اگرچه پکن درنهایت نتوانست از دستیابی کره شمالی به تسلیحات هستهای جلوگیری کند؛ تحولی که حتی حزب کمونیست چین نیز احتمالاً آن را در تضاد با منافع خود میبیند. اما اکنون به نظر میرسد که مسکو شراکت خود را به پیونگیانگ پیشکش کرده و هماهنگی فزاینده کره شمالی و روسیه میتواند در زمانهای دشوار برای شی جین پینگ و حزب کمونیست چین دردسرساز شود.
چنانکه شی سعی دارد روابط خود را با اروپا و آمریکا بازسازی کند، اقدامات کره شمالی ناخواسته توجهات منفی را به این کشور جلب کرده که از جمله میتوان به یادآوری جنگ اوکراین اشاره کرد؛ مناقشهای که متحد نزدیک چین، روسیه، در آن دخیل است. با رکود اقتصادی چین، شی بسته محرک اقتصادی بیسابقهای را به اجرا درآورده که بیشتر کارشناسان معتقدند که نمیتواند روند رشد را احیا کند و صرفاً به حجم بدهی چین اضافه میکند. در بحبوحه این چالشها، شی بیشتر بر تجارت و جذب سرمایهگذاری خارجی تمرکز دارد و نمیخواهد که بانی تحریمهای بیشتر شود.
از اینرو، چین اخیراً موضع محتاطانهتری در حمایت از روسیه اتخاذ کرده است؛ برخلاف کره شمالی که ظاهراً نسبت به تحریمها بیتوجه است. کره شمالی در اواخر اکتبر برخلاف قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل اقدام به آزمایش یک موشک دوربرد کرد. کره شمالی در حال حاضر با تحریمهای گسترده مواجه است و چیز زیادی برای از دست دادن ندارد، اما شی و حزب کمونیست چین بیشتر در معرض خطر هستند. روسیه و کره شمالی بهطور عمده از اقتصاد غرب فاصله گرفتهاند، اما چین همچنان به تجارت و سرمایهگذاری آمریکا و اتحادیه اروپا متکی است. این وابستگی در ماه اکتبر و همزمان با تصویب تحریمهای آمریکا علیه چین بهدلیل حمایت غیرمستقیم از جنگ روسیه در اوکراین، پررنگتر شد.
خودمختاری فزاینده کره شمالی به دردسر راهبردی قابلتوجهی برای پکن تبدیل شده و تلاش شی برای تثبیت اقتصاد چین و جایگاه جهانی این کشور را تضعیف کرده است. مشارکت نیروهای کره شمالی در جنگ اوکراین اتفاقی تاریخی است. این اولینبار در بیش از ۷۰ سال گذشته است که نیروهای کره شمالی جانِ اروپاییها را میگیرند. اوکراین عضو ناتو نیست اما جزو اروپا محسوب میشود و وضعیت نگرانکننده است: دو متحد نزدیک چین، یعنی کره شمالی و روسیه، اکنون درگیرِ کشتن اروپاییها هستند.
این تحولات ممکن است به گفتوگوهای مربوط به تشکیل «ناتوی آسیایی» سرعت بیشتری بدهد، چرا که اقدامات کره شمالی تشکیل چنین ائتلافی را توجیه میکند. کشورهای اروپایی-بجز فرانسه و بریتانیا- به لحاظ تاریخی نسبت به نظامیسازی هند-آرام با محوریت آمریکا تردید داشته و منافع محدودی در این منطقه برای خود متصور بودهاند. با اینحال، ورود یک کشور از منطقه هند-آرام به جنگ در خاک اروپا تمام محاسبات را تغییر میدهد. ادامه نظامیگری اروپا در هند-آرام برای شی بشدت غیرقابل قبول است، بویژه در شرایطیکه حزب کمونیست بشدت از افزایش تحریمها اجتناب میکند و در پی جذب سرمایهگذاری خارجی در چین است.
دیدگاه ارائهشده در این مقاله نقطه نظر نویسنده بوده و لزوماً منعکسکننده دیدگاه اپک تایمز نیست.
دکتر آنتونیو گراسفو تحلیلگر اقتصادی چین است که بیش از ۲۰ سال را در آسیا سپری کرده است. گراسفو علاوه بر تحصیل در چین، در حال حاضر در دانشگاه نظامی آمریکا در رشته دفاع ملی تحصیل میکند. او نویسنده کتاب «فراتر از کمربند و جاده: گسترش اقتصادی جهانی چین» (۲۰۱۹) است.
