تحلیل خبری
با توجه به احتمال افزایش تنشها با روی کار آمدن دولت آینده ترامپ، پکن با گسترش برنامه چشمپوشی از ویزا و امتیاز دادن در زمینه اختلافات سرزمینی، رویکرد دیپلماتیک ملایمتری در پیش گرفته است.
وزارت امور خارجه چین چندی پیش اعلام کرد که شهروندان ۹ کشور دیگر از ۳۰ نوامبر میتوانند بدون ویزا به چین سفر کنند. بدین ترتیب، تعداد کل این کشورها به ۳۸ کشور افزایش یافت. این وزارتخانه همچنین مدت اقامت مسافران را دوبرابر کرد و آن را به ۳۰ روز رساند.
به گزارش وزارت بازرگانی چین، پکن طرح چشمپوشی از ویزا را برای ترویج گردشگری داخلی و افزایش فعالیتهای تجاری در خارج گسترش داده است. وزارت امور خارجه این برنامه را به بستری برای خارجیها تبدیل کرده تا «زیبایی چین را تجربه کنند و از عواید حاصل از توسعه چین بهرهمند شوند.»
ژاپن، که یکی از این ۹ کشور است، از چین خواسته بود که برنامه چشمپوشی از ویزا را که در مارس ۲۰۲۰ به دلیل همهگیری کرونا متوقف شده بود، از سر بگیرد. با اینحال، پکن میگفت تا زمانی که توکیو پیشنهاد متقابل این کشور را قبول نکند، چنین کاری نمیکند. با اینوجود، پکن اکنون در اقدامی غیرمنتظره تصمیم گرفته که این برنامه را بهصورت یکجانبه از سر بگیرد.
به دنبال اعلام این خبر، پکن به توکیو اعلام کرد شناوری را که در منطقه اقتصادی انحصاری ژاپن در نزدیکی جزایر سنکاکو مستقر کرده بود، از آنجا خارج میکند؛ اقدامی که ژاپن از ماهها پیش درخواست انجام آن را داشت.
تسوکاسا شیبویا، رئیس انجمن امور آسیا-اقیانوسیه در توکیو، به اپک تایمز گفت: «حمایت چین از ژاپن نشان میدهد که حزب کمونیست چین سیاست آشتی را در قبال توکیو در پیش گرفته و به دنبال تقویت روابط تجاری بهعنوان راهی برای کاهش تأثیر احتمالیِ افزایش تنش با غرب است.»
تانگ جینگیوآن، تحلیلگر سیاسی، نیز متوجه روند مشابهی شده است. او به اپک تایمز گفت: «با توجه به اینکه شی جین پینگ، رهبر حزب کمونیست چین، بر سر مسائل سرزمینی بشدت یکدنده بوده، خروج شناور «امتیازی مهم» و مصداق «تسلیم شدن در برابر ژاپن» است. تانگ گفت که ابتکار عمل یکجانبه پکن برای معاف کردن ژاپنیها از ویزا به منزله یک «تغییر موضع ناگهانی» و اعطای یک «امتیاز انحصاری» دیگر بود.»
دور جدید جنگ تجاری آمریکا و چین با بازگشت دونالد ترامپ، رئیسجمهور منتخب آمریکا، به کاخ سفید در ماه ژانویه کلید خواهد خورد. ترامپ در جریان کارزار انتخاباتی خود از اعمال تعرفههای ۶۰ درصدی بر واردات چین، و در ۲۵ نوامبر از اعمال یک تعرفه ۱۰ درصدی جدید خبر داد.
همهگیری کرونا مشکلات دیرینه اقتصاد چین را تشدید کرده است؛ یعنی بخش ورشکسته املاک و دولتهای محلی.
از این گذشته، رشد ناشی از بدهی به شکل قابلتوجهی کاهش یافته و عموماً انتظار میرود که پکن نتواند هدف رشد ۵ درصدی خود را محقق کند.
یکی دیگر از محرکهای رشد، صادرات است که آن هم تحت فشار فزایندهای قرار دارد. غرب نسبت به صادرات پکن از مازاد ظرفیت خود برمبنای سیاست صنعتی «ساخت چین ۲۰۲۵» ابراز نگرانی کرده است. اتحادیه اروپا و دیگر کشورهای جنوب شرق آسیای نیز برای واردات چین تعرفه وضع کردهاند.
حزب کمونیست چین همچنین در پی کاهش تنش با هند است.
چین در ماه اکتبر با عقد قرارداد گشت مرزی با هند در مرز امتیاز داد. این اقدام بخشی از راهبرد پکن برای جلب حمایت دهلی نو از سامانه پرداخت جدید است که پیشنهاد آن در نشست بریکس از جانب روسیه و چین مطرح شد. هدف این سامانه، جایگزینی دلار آمریکا و تقویت همکاری مالی بین اعضای بریکس است.
یوان هانگبینگ، پژوهشگر حقوقی ساکن استرالیا، به اپک تایمز گفت که حزب کمونیست چین به دیپلماسی آشتیجویانه روی آورده تا خود را برای مواضع تند و تیز ترامپ آماده کند. او گفت که پکن قصد دارد کشورهای بیشتری را به سمت خود بکشاند و ائتلاف آمریکا را تضعیف کند.
یوآن افزود: «اما این مانورهای دیپلماتیک جدید برای حل مشکلات اقتصادی ناچیز هستند.»
او گفت که کاهش تقاضای داخلی، سیاستهای سختگیرانه حزب کمونیست، قانون ضدجاسوسی و افزایش تنشهای ژئوپلیتیکی فضای غیردوستانهای برای سرمایهگذاری خارجی ایجاد کرده و باعث خروج سرمایههای خارجی شده است.
به گزارش وزارت بازرگانی چین، سرمایهگذاری مستقیم خارجی با ۲۹.۸ درصد کاهش نسبت به سال گذشته به ۶۹۳ میلیارد یوآن (حدود ۹۵ میلیارد دلار) در ۱۰ ماه اول سال جاری رسیده است.
نظرسنجی اخیر نشان داد که شرکتهای ژاپنی فعال در چین با احتیاط عمل میکنند. حدود ۴۴ درصد از این شرکتها گزارش دادند که میخواهند سرمایهگذاریهای خود را کاهش دهند، درحالیکه بیش از ۶۰ درصد بر این باورند که دورنمای اقتصادی چین در سال جاری وخیمتر شده است.
شیبویا گفت که موضع ملایم پکن بدین معنی نیست که حزب کمونیست چین دیپلماسی «گرگ جنگجو» را کنار گذاشته باشد، هرچند شی در زمینه اختیارات خود با چالشهایی مواجه شده است؛ امری که از سقوط یارِ مورد اعتماد او در ردههای ارشد نظامی بهوضوح مشهود است.
ناظران چین هشدار میدهند: «همینکه شی بتواند قدرت نظامی خود را تثبیت کند، جا پای مائو تسهتونگ، رهبر و مؤسس حزب کمونیست، خواهد گذاشت و به تجاوزات خود از جمله حمله به تایوان و دامن زدن به درگیریها در آسیا-اقیانوسیه ادامه خواهد داد.»
