تحقیقات جدید نشان می‌دهند که خطر یک بیماری نادر چشمی که «سکته چشمی» نامیده می‌شود، در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ که سماگلوتاید مصرف می‌کنند، افزایش بالقوه- اگرچه متوسط- داشته است. سماگلوتاید برای کاهش وزن نیز تجویز می‌شود.
نویسندگان مطالعه گفتند: «با توجه به این‌که اطلاعی از سازوکار این ارتباط نداریم، از پزشکان می‌خواهیم که مسئله افزایش خطر این بیماری نادر اما کورکننده را در برابر مزایای درمانی مختلف سماگلوتاید سبک و سنگین کنند.»
از دست رفتن ناگهانی بینایی
این بیماری که نوروپاتی بینایی ایسکمیک قدامی غیرشریانی نامیده می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که جریان خون عصب بینایی مسدود شده و عملاً باعث از دست رفتن ناگهانی بینایی می‌شود. از این‌رو، به این بیماری «سکته چشمی» می‌گویند.
دکتر جوزف اف. ریزو و دکتر خیمنا تاتیانا هثوی در یادداشتی در ضمیمه مطالعه مجله چشم‌پزشکی جاما نوشتند: «این بیماری نادر است اما همچنان شایع‌ترین علت نابینایی در بزرگسالان بالای ۵۰ سال است و سالانه ۱۰ نفر از هر ۱۰۰ هزار نفر به آن مبتلا می‌شوند.»
با توجه به محبوبیت داروهای سماگلوتاید، بسیاری از محققان درحال بررسی اثرات طولانی‌مدت این دارو هستند.
سماگلوتاید یک آگونیست گیرنده پپتید-۱ شبه‌گلوکاگون است؛ دارویی که معمولاً برای کمک به کنترل قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ مصرف می‌شود.
مینال آگاروال، که دکترای بینایی‌سنجی دارد، به اپک تایمز گفت: «برخی از تحقیقات نشان می‌دهند که کاهش سریع قند خون بر اثر مصرف این دارو ممکن است جریان خون عصب بینایی را تحت تأثیر بگذارد و باعث نوروپاتی بینایی ایسکمیک قدامی غیرشریانی شود.»
آگاروال که در انتاریو سه کلینیک بینایی‌سنجی دارد، گفت: «با این‌حال، رابطه سببی مشخصی وجود ندارد و برای درک کامل این امر به تحقیقات بیشتری نیاز داریم.»
محققان داده‌های ۱۴ پایگاه اطلاعاتی مختلف از جمله پیشنهادات پزشکی و پرونده سلامت الکترونیک بالغ بر ۳۷ میلیون بزرگسال مبتلا به دیابت نوع ۲ را بررسی کردند. یافته‌ها نشان دادند که نرخ شیوع نوروپاتی بینایی ایسکمیک قدامی غیرشریانی در بین مصرف‌کنندگان سماگلوتاید ۱۴.۵ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر است.
محققان از دو روش مختلف برای تحلیل داده‌ها استفاده کردند. در روش اول، مصرف‌کنندگان سماگلوتاید با مصرف‌کنندگان دیکر داروهای دیابت مقایسه شدند. در روش دوم، خطر ابتلا به نوروپاتی بینایی ایسکمیک قدامی غیرشریانی در دوره مصرف سماگلوتاید با دوره عدم مصرف این دارو مقایسه شد.
هردو روش نشان دادند که مصرف‌کنندگان سماگلوتاید بیشتر در معرض خطر نوروپاتی بینایی ایسکمیک قدامی غیرشریانی قرار دارند.
مصرف دولاگلوتاید- آگونیست گیرنده پپتید-۱ شبه‌گلوکاگون دیگری که برای کنترل دیابت نوع ۲ مصرف می‌شود- هیچ خطری نداشت اما نویسندگان دریافتند که مصرف اگزناتاید اندکی خطرناک است.
ریزو و هثوی در تفسیر خود نوشتند که این نتایج با مطالعاتی که به افزایش قابل‌توجه خطر نوروپاتی بینایی ایسکمیک قدامی غیرشریانی بر اثر مصرف سماگلوتاید یا دیگر آگونیست‌های گیرنده پپتید-۱ شبه‌گلوکاگون پی نبردند، در تضاد هستند و این‌که شاید سماگلوتاید به‌طور کلی عامل افزایش خطر نوروپاتی بینایی ایسکمیک قدامی غیرشریانی نباشد. آن‌ها توضیحی برای یافته‌های ضد و نقیض خود ارائه نکردند.
شواهد بیشتری لازم است
نویسندگان گفتند که یافته‌های آن‌ها از «افزایش متوسط خطر نوروپاتی بینایی ایسکمیک قدامی غیرشریانی در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ بر اثر مصرف سماگلوتاید حکایت دارند که ضعیف‌تر از نتیجه گزارشات قبلی است.» به گفته آن‌ها، این امر نشان می‌دهد که به تحقیقات بیشتری در مورد عوامل خطر چشمی و همچنین تأثیر دوزهای مختلف نیاز داریم.
از این گذشته، مطالعات قبلی شواهد ضد و نقیضی درخصوص ارتباط بین سماگلوتاید و احتمال نابینایی ارائه کرده‌اند.
ریزو و هثوی در تفسیر خود نوشتند که تحقیقات قبلی آن‌ها ممکن است اغراق‌آمیز بوده باشند. اما آن‌ها به مطالعه دیگری اشاره کردند که ظاهراً خطر نوروپاتی بینایی ایسکمیک قدامی غیرشریانی را دست‌کم گرفته بود.
احتمال تشخیص نادرست از جانب پزشکانی که متخصص چشم نیستند، فقدان کدگذاری بالینی برای نوروپاتی بینایی ایسکمیک قدامی غیرشریانی و عدم بررسی افراد ۶۵ ساله یا بزرگ‌تر- که بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند- در برخی از منابع اطلاعاتی، از جمله دلایل این امر هستند.
پاسخ نوو نوردیسک
سخنگوی داروسازی نوو نوردیسک- که انواع سماگلوتایدها را تولید می‌کند- در بیانیه‌ای ایمیلی به اپک تایمز گفت که آن‌ها آزمایشات بالینی تصادفی و کنترل‌شده با داروهای آگونیست گیرنده پپتید-۱ شبه‌گلوکاگون را به کمک یک چشم‌پزشک بی‌طرف مورد ارزیابی قرار دادند تا نوروپاتی بینایی ایسکمیک قدامی غیرشریانی را اعتبارسنجی کنند.
به گفته سخنگوی شرکت، چشم‌پزشک با تحلیل شواهد به موارد ناچیز نوروپاتی بینایی ایسکمیک قدامی غیرشریانی پی برد. از این گذشته، هیچ شواهدی بر ضد آگونیست‌های گیرنده پپتید-۱ شبه‌گلوکاگون نوو نوردیسک وجود نداشت.
آگاروال تأکید کرد که هنوز پاسخ مشخصی درباره ارتباط سببی سماگلوتاید و نوروپاتی بینایی ایسکمیک قدامی غیرشریانی وجود ندارد، اما اطلاع‌رسانی به بیماران درخصوص عوارض جانبی احتمالی آگونیست‌های گیرنده پپتید-۱ شبه‌گلوکاگون برای چشم بسیار حائز اهمیت است.
اگر در حین مصرف این داروها دچار تغییر ناگهانی در وضعیت بینایی- معمولاً بدون درد- خود شدید، توصیه او این است که در اسرع وقت به چشم‌پزشک مراجعه کنید. «تشخیص و کنترل زودهنگام برای جلوگیری از نابینایی در بلندمدت ضروری است.»
