جمعیت جهان به‌سرعت در حال پیر شدن است. در سال ۲۰۲۰، یک میلیارد نفر در جهان ۶۰ سال یا بالاتر بودند. این رقم تا سال ۲۰۳۰ به ۱.۴ میلیارد نفر افزایش خواهد یافت. تقریباً ۱۴ درصد از بزرگسالان بالای ۶۰ سال با اختلالات روانی زندگی می‌کنند. رایج‌ترین اختلالات روانی در میان سالمندان افسردگی و اضطراب هستند. حدود یک‌چهارم (۲۷.۲درصد) از مرگ‌ها ناشی از خودکشی در سطح جهانی مربوط به افراد بالای ۶۰ سال است.
اختلالات روانی در میان سالمندان اغلب به‌درستی شناسایی نمی‌شوند، زیرا سالمندان اغلب به دلیل ضعف جسمی، تغییر خلق‌وخو، عدم تحرک و از دست دادن جایگاه اجتماعی، تحت فشار هستند و از این‌که دغدغه‌های ذهنی و روانی خود را مطرح کنند، احساس شرمساری می‌کنند.
اهمیت ارتباط مؤثر با سالمندان
ارتباط مؤثر با سالمند بسیار حائز اهمیت است، زیرا اگر این ارتباط ناکارآمد باشد، احساس ناکافی بودن، ناتوانی و درماندگی را القا می‌کند.
نکاتی مفید برای ارتباط با سالمند:
- افراد مسن به دلیل نقص شنوایی و بینایی در برقراری ارتباط دچار مشکل می‌شوند. تحقیقات نشان می‌دهد که آنها بهترین اطلاعات را هنگام نشستن چهره‌به‌چهره دریافت می‌کنند. بنابراین برای گفتن مسائل مهم، حواس‌پرتی بینایی و شنوایی را به حداقل برسانید. همچنین استفاده از ارتباطات غیرکلامی می‌تواند انتقال احساس و نکات ظریفی را که در کلام نادیده گرفته می‌شود، راحت‌تر کند.
- آهسته صحبت کنید و زمان کافی برای پردازش اطلاعات بدهید. ارتباط با سالمند نیاز به صبر و شفقت دارد. پس شاید لازم باشد که گاهی پیام را تکرار کنید، شمرده‌شمرده صحبت کنید و با لحن مناسب پیام را منتقل کنید و بلندتر از حد معمول اما نه به‌صورت فریاد گفتگو کنید.
- برای پاسخ به سوالات یا نگرانی های سالمندان زمان بگذارید. گاهی اوقات به دلیل حفظ روحیه و آرامش سالمندان، مسائل و اتفاقات را از دید آنها پنهان می‌کنیم. این موضوع باعث می‌شود آنها کم‌کم از گردانه ارتباطات خانوادگی کنار گذاشته شوند. مهم است تا جایی که توانمندی روحی و جسمی سالمند اجازه می‌دهد او را در جریان امور بگذاریم و در موقعیت‌هایی حتی از خرد و تجربه آنها بهره ببریم. در مقابل پرسش‌های آنها صبور باشیم و به زبان ساده و دور از هیجان و تنش مسائل را مطرح کنیم.
- حفظ کرامت و هویت فردی سالمند بسیار مهم است. هر فرد باید به‌عنوان یک شخصیت مستقل با تجربیات، باورها و علایق خاص خود دیده شود. این‌که ما فکر می‌کنیم چه چیزی برای سالمند مناسب‌تر است، تنها بخشی از قضیه است. مهم است که ما به فردیت آنها احترام بگذاریم و شنونده احساسات و افکارشان باشیم.
نگاه اریکسون به سالمندی
اریکسون، روان‌شناسی که رشد تحولی روان انسان را تا انتها بررسی کرده است، نگرش بسیار پویایی به سالمندی دارد و معتقد است انسان‌ها در این مرحله از زندگی نیز به رشد و بالندگی خود می‌پردازند. در حقیقت، نگرشی که افراد به زندگی دارند، تعیین می‌کند که آیا احساس رضایت خواهند داشت یا نه. زمانی که ما به گذشته خود نظر می‌اندازیم و تنها بخش‌های مایوس‌کننده‌اش را به خاطر می‌آوریم و معتقد می‌شویم این زندگی ارزش زیستن نداشته است، قطعاً در یأس و ناامیدی فرو می‌رویم. اما اگر بپذیریم هر قدمی که برداشته‌ایم در راستای ارتقای سطح زندگی بوده، آن‌وقت حسی از آرامش را تجربه خواهیم کرد.
نکاتی برای سالمندان
اغلب سالمندان در طول زندگی با تغییرات جسمی راحت‌تر کنار می‌آیند تا تغییرات خلقی و روحی. بنابراین، برای فائق آمدن بر چالش‌هایی مانند داشتن روابط اجتماعی مؤثر، خوش‌بینی و امید به آینده، عزت‌نفس و کنترل بر شرایط و حس هدفمندی و تعلق، نیاز به همراهی و کمک حرفه‌ای دارند.
سالمندان بیشتر با افسردگی، تنهایی و کاهش رضایت از زندگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی، حفظ هویت شخصی و دریافت مراقبت‌های بهداشتی و روانی نقش کلیدی در سلامت روان آنها خواهد داشت.
شروع روز سالمندان
- روز خود را با حرکات کششی و مدیتیشن آغاز کنید: این تمرینات به کاهش استرس و اضطراب کمک می‌کند.
- از خوردن صبحانه مقوی غافل نشوید: داشتن یک روتین غذایی خوب باعث شادابی و نشاط شما می‌شود.
- ورزش کردن را به عادت همیشگی تبدیل کنید: داشتن یک دوست خوب برای پیاده‌روی انگیزه شما را بیشتر می‌کند. یا اگر دسترسی به استخر دارید، شنا کردن تأثیر بسزایی در تقویت مهارت‌های حرکتی شما دارد.
- حفظ ارتباطات اجتماعی: نگذارید تکنولوژی شما را بترساند. ابزارهای ارتباطی برای تماس تصویری را یاد بگیرید و از آنها برای گسترش روابط خود استفاده کنید.
- یک پروژه جدید را شروع کنید: یادگیری یک مهارت جدید، عضویت در باشگاه کتاب‌خوانی، شروع فعالیت‌های ذهنی مثل شطرنج و سودوکو یا فراگرفتن زبان جدید به شما انگیزه دوچندان می‌دهد.
- سلامت روان را جدی بگیرید: اگر احساس می‌کنید مضطرب یا افسرده هستید، حتماً از کمک حرفه‌ای بهره ببرید و برای داشتن حال خوب تلاش کنید. مسافرت و تفریح را جدی بگیرید و برای داشتن حس رضایت از خود، فعالیت داوطلبانه انجام دهید.
- یک فعالیت معنوی انجام دهید: فعالیت معنوی لزوماً به معنای حضور در فعالیت‌های مذهبی و دعا و نیایش نیست. منظور فعالیت‌هایی است که بخش معنوی شما را سیراب کند؛ مثل کمک به نیازمندان و یا عضویت در یک خیریه.
