وقتی صحبت از سالمندی می شود، پدربزرگ و مادربزرگ اولین کسانی هستند که به یاد می آوریم. از سوی دیگر زندگی هر لحظه به جلو می رود و ما از زمانی که زاده می شویم پیر شدن را آغاز کرده ایم. به نظر شما افراد از چه سنی پیر می شوند؟
اواخر بزرگسالی که به سالمندی هم مرسوم است معمولا به مرحله ای از دوره زندگی که از ۶۵ سالگی شروع می شود اطلاق می شود. عملکرد اکثر دستگاه های بدن در سالمندی کاهش می یابد و تغییرات به طور طبیعی با افزایش سن در بدن اتفاق می افتد، در مغز نیز مانند سایر اعضای بدن تغییراتی بوجود می آید. قدرت حافظه کم و یادگیری مطالب جدید سخت می شود. با توجه به این تغییرات، توانایی سالمند برای رویارویی با مشکلات جدید و یافتن راه حل آنها کم می شود که به عنوان عامل خطر برای سلامت روان محسوب می شود.
فوت دوستان و اقوام بخصوص همسر، مستقل شدن فرزندان و دوری از آنها، بازنشستگی، معلولیت های ناشی از بیماری های متعدد جسمی و اختلالات حسی بویژه کاهش حس شنوایی و بینایی از جمله این عوامل خطرند. این شرایط موجب انزوای اجتماعی سالمند می شود. اگر سالمند نتواند با این موقعیت های دشوار کنار بیاید یا با روش صحیح با آنها برخورد کند، زمینه برای بروز اختلالات روانی بوجود می آید. افسردگی و زوال عقل مهمترین بیماری های روانی در سالمندان است. استرس واختلالات خواب نیز ممکن است زمینه ساز این بیماری های روانی باشد و یا بر اثر این بیماری ها بوجود بیاید.
افسردگی
افسردگی یکی از شایع ترین اختلالات روانی در سالمندان است. افسردگی بخش طبیعی از سالمندی نیست. در واقع مطالعات نشان می دهند که اکثر سالمندان از زندگی خود راضی هستند. عواملی مانند بیماری های جسمانی، مصرف برخی از داروها و فشارهای روانی مانند مرگ عزیزان، احساس تنهایی، مشکلات اقتصادی و… می تواند موجب بروز افسردگی در سالمندان شود، بخصوص اگر سالمند احساس کند که کنترل زندگی و حمایت اطرافیانش را از دست داده است.
زوال عقل( دمانس)
زوال عقل یکی از بیماری های دوره سالمندی است که روی حافظه، تفکر، رفتار و احساس اثر می گذرد. علایم آن ممکن است کاهش حافظه، مشکل در یافتن لغات درست برای صحبت کردن و یا فهمیدن حرف های دیگران، مشکل انجام دادن فعالیت های روزمره قبلی و تغییرهای خلق و خو باشد . زوال عقل جزء شرایط طبیعی دوره سالمندی نیست. لذا تشخیص این بیماری از فراموشی طبیعی سالمندی، برای شروع هر چه سریعتر درمان اهمیت دارد.
فراموشی طبیعی سالمندان
هر یک از ما ممکن است چیزهایی را فراموش کنیم. از این رو، لازم است توجه داشته باشیم همه سالمندان دچار ضعف حافظه نمی شوند، اما به طور کلی با افزایش سن، احتمال فراموشکاری بیشتر می شود. آنها چیزهایی را که مربوط به گذشته دور است خوب به یاد می آورند، اما اتفاقاتی را که اخیرا رخ داده، فراموش می کنند. به عنوان مثال خاطرات دوران جوانی را به یاد می آورند ولی یادشان نمی آید که یک ساعت پیش که به خانه برگشتند، کلید را کجا گذاشتند؟ گاهی این فراموشکاری مشکلاتی برای خود سالمند و یا خانواده اش ایجاد می کند.
آلزایمر
آلزایمر یکی از شایع ترین علل زوال عقل است. این بیماری اختلال پیشرونده مغزی است که می توان علایم آن را به سه مرحله تقسیم کرد.
مرحله اول: در این مرحله حافظه، اختلال پیدا می کند. این اختلال بیشتر در حافظه کوتاه مدت است. قدرت یادگیری سالمند کم می شود.
مرحله دوم: در این مرحله اختلال حواس بیشتر می شود. انجام دادن کارهایی مانند پخت و پز، خرید و اداره امور مالی برای سالمند دشوار می شود.
مرحله سوم: این مرحله، مرحله ی پایانی است. سالمند همه چیز و حتی نام خود را از یاد می برد. کنترل ادرار و مدفوع، قدرت تکلم و حرکت را از دست می دهد.
اختلالات خواب
حدود ۵۰ درصد افراد سالمند از مشکلات خواب شکایت دارند. برخی از این مشکلات حاصل تغییرات طبیعی سالمندی است. شایع ترین اختلال خواب این دوره بی خوابی است که به شکل سخت به خواب رفتن و یا اشکال در ادامه خواب بروز می کند. بی خوابی به خودی خود بیماری نیست و گاهی علامت مشکل هایی مانند فشار روانی مثل غم و غصه و اختلالات روانی مانند اضطراب و افسردگی است و با برطرف شدن آنها بی خوابی نیز برطرف می شود.
استرس
سطح استرس در دوره ی سالمندی نه تنها کاهش پیدا نمی کند، بلکه در بسیاری از موارد افزایش می یابد. اکثر عوامل استرس زای دوره سالمندی از نوع فقدان است مانند از دست دادن همسر، بینایی، شنوایی، شغل، موقعیت اجتماعی و… وقتی تعداد این استرس ها زیاد و فاصله آنها کم باشد، سالمند خصوصا سالمندی که به دلیل بیماری های دیگر قوایش تحلیل رفته است، از پا در می آید. استرس بسیار شدید ممکن است به افسردگی و حتی میل به خودکشی منجر شود. بیماری های جسمی و روانی سبب بروز استرس می شوند و استرس نیز به نوبه خود خطر ابتلا به بیماریهای جسمی و روانی را افزایش می دهد.
بسیاری از اوقات این مسائل ناراحت کننده، خارج از اختیار فرد است و نمی توان جلوی آنها را گرفت. اما می توان توانایی فرد را در برخورد با این مسایل افزایش داد و از عواقب بعدی آن مانند اضطراب، دلشوره، حواس پرتی، عصبانیت، بی خوابی، بی اشتهایی، زودرنجی و… جلوگیری کرد.
ادامه دارد…
فاطمه بهروزی کارشناس ارشد مشاوره با ۳۲ سال سابقه تحقیق، تالیف، تدریس و مشاوره
