از مجموعه مقالات روانشناسی خانم دکتر نسترن ادیبراد
اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD چیست؟
اختلال استرس پس از سانحه یا PTSDنوعی اختلال روانپزشکی است که می تواند پس از تجربه و یا مشاهده حادثه یا واقعه تهدید کننده رخ دهد. حوادثی مانند شرکت در جنگ، بلایای طبیعی، حوادث تروریستی، تصادف، ضرب و شتم جسمی یا جنسی که ممکن است در دوران کودکی و یا بزرگسالی رخ دهد می تواند موجب بروز این اختلال شود. تحقیقات اخیر نشان می دهد که آسیبهای دوران کودکی مانند جدایی های ناگهانی، آزارهای مدرسه ای، بد رفتاری ها و سوء استفاده های بدنی، عاطفی و جنسی و نیز مورد غفلت قرار گرفتن در دوران کودکی هر قدر هم که شدید نباشد ولی اگر به دفعات زیاد اتفاق بیفتد می تواند در بزرگسالی به صورت PTSD خود را نشان دهد.
اکثر بازماندگان پس حوادث دردناک، اندک زمانی پس از تجربه، به حالت عادی بر میگردند. با این حال، برخی از مردم واکنشهای شدیدتری نسبت به استرس نشان میدهند که ممکن است با گذشت زمان حتی بدتر هم شود. این افراد ممکن است مبتلا به PTSD باشند. افرادی که از PTSD رنج میبرند اغلب علایمی مانند کابوس، اختلال در خواب، بازگشت خاطرات به صورت حمله، ویا احساس گسستگی روانی را تجربه میکنند. این نشانهها میتواند به اندازهای شدید باشد که به نحو قابل توجهی روند زندگی فرد را مختل کند.
آمار و ارقام
آمارها نشان می دهند که به طور میانگین ۷.۶ درصد از آمریکاییها PTSD را در برهه ای از زندگی خود تجربه میکنند. زنان (۱۰.۴٪) دوبرابر مردان (۵٪) دچار این اختلال میشوند. البته این نشان دهنده بخش کوچک از کسانی است که حداقل یک حادثه ناگوار را تجربه کردهاند. چنانچه ۶۰.۷٪ مردان و ۵۱.۲ % زنان حداقل یک حادثه تلخ را در طول زندگی خود تجربه میکنند ولی همه آنها علایم اختلال را از خود بروز نمیدهند. وقایع آسیب زایی که در مردان منجر به PTSD می شود عبارت است از: در گیری با جنگ و یا اسلحه، تصادفهای شدید، غفلت و آزار جسمی دوران کودکی وتجاوز به عنف، و آسیب زا ترین وقایع برای زنان عبارت است از: تجاوز و آزار جنسی، تصادف با اتومبیل، حمله فیزیکی با سلاح و بدون سلاح، تهدید و اذیت و آزار فیزیکی و روانی در دوران کودکی.
حدود ۳۰ درصد از مردان و زنانی که زمانی در مناطق جنگی زندگی کرده اند تجربه PTSD داشتهاند. بیش از نیمی از تمام جانبازان مرد ویتنام و تقریبا تمام جانبازان زن ویتنام PTSD را تجربه کردهاند. علایم اختلال پس از سانحه PTSD در میان سربازان جنگهای دیگر شناسایی شده است. درصد برآورد PTSD از جنگ خلیج فارس ۱۰٪ و از جنگ در افغانستان بین ۶ و ۱۱٪ است. ارزیابیهای کنونی PTSD در پرسنل نظامی که در عراق خدمت کردهاند در محدوده ۱۲٪ تا ۲۰٪ است.
علایم اختلال پس از ضربه یا سانحه میتواند بعد از یک تاخیر چند هفتهای و یا چند ماهه شروع شود. بسیاری ازافراد درگیر، احساس غم عمیق، افسردگی، اضطراب، احساس گناه و یا عصبانیت را تجربه میکنند . به غیر از این احساسات قابل درک، سه دسته عمده علائم دیگرهم وجود دارند که عبادت است از:
۱-کابوس های شبانه یا حمله های بازگشتی
در افرادی که درگیر این دسته علایم هستند، واقعه دردناک ویا صحنه دلخراش دایماً در ذهن تکرارشده، فرد احساس می‌کند تمام احساسات و هیجانات آن زمان را دوباره تجربه می‌کند. این علامتها ممکن است به صورت فلش بک (تکرار حادثه در ذهن و خیال و حتی در خواب) ظاهر شود. این تجربیات ممکن است آن چنان واقعی و طبیعی به نظر برسند که فرد احساس می‌کند واقعا آن حادثه در حال اتفاق افتادن است. در این زمان فرد ممکن است دچار ترس و تعریق شده و یا حتی صداها بو و یا صحنههای دردناک را دوباره احساس و تجربه کند. در این دسته افراد وقایع معمولی هم میتواند فرد را به همان صحنه بکشاند مثل هر صدای آژیری که فرد را به صحنه تصادف و کشته شدن دوستش میبرد.
۲- اجتناب و بی تفاوتی:
تجربه دوباره خاطرات ممکن است بسیار دردناک باشد بنابراین برخی افراد از مکانیزم فرار یا اجتناب برای کاهش درد استفاده می کنند.در این صورت فرد مبتلا ازابزارها یا روشهایی مانند سرگرم کردن خود با الکل، مواد مخدر، کار زیاد، ورزش زیاد، مصرف دارو، خوردن، سکس و یا هر فعالیت دیگری به طور افراطی و تکرار شونده برای بی حس کردن خود یا اجتناب از رویارویی با موضوع استفاده کند. گاهی فرد ازرویارویی با مکانها و افرادی که باعث به یاد آوردن حادثه میشوند اجتناب میورزد. همچنین گاهی فرد ممکن است خود را به بی تفاوتی کامل بزند یا کمتر با دیگران ارتباط برقرار کند، در نتیجه زندگی کردن و کار کردن با این افراد دشوار میشود چون دایم در حال فرار، بی حسی و یا اجتناب از رویارویی هستند.
۳- در حالت آماده باش به سر بردن
در این مورد، فردممکن است همیشه در حالت گوش به زنگی بسر ببرد، گویی دایم منتظر وقوع مجدد حادثه است. در این صورت فرد نمی تواند احساس آرامش کند. احساس اضطراب دایم و مشکل خواب جزو علایم این واکنش است. اطرافیان فردمی بینند که اوبیقرار و نا آرام است. این را حالت آماده باش می نامند زیرا فرد به گونه ای رفنار می کند که دایم انگار خطری در راه است.
– علایم دیگر:
یاد آوری مکررخاطرات ناراحت کننده از واقعه دردناک
بازگشت به گذشته، این احساس که این رویداد دوباره اتفاق می افتد
کابوس های شبانه از واقعه دردناک، یا از دیگر چیزهای ترسناک دیگر
احساس بی قراری و پریشانی
واکنش های فیزیکی شدید در زمان یادآوری رویداد مانند تپش قلب ، تنفس سریع، حالت تهوع، گرفتگی عضلانی، تعریق
افسردگی و اضطراب شدید
از دست دادن علاقه به فعالیت ها ی مورد علاقه در گذشته و عدم میل به ادامه زندگی
کاهش تمرکز و توجه
خشم و عصبانییت بی دلیل
سایر اختلالات خواب
دیگر مشکلات مرتبط با تجربه PTSD
علایم دیگری که معمولا با PTSD همراه است عبارتست ازافسردگی، اضطراب، سوء مصرف مواد واستفاده از الکل و مشکلات ارتباطی. در مردان علایم همراه به ترتیب شیوع، عبارتست از مشکل با الکل چنانچه نیمی از مردان مبتلا، درگیر الکل هستند دارند از دیگر مشکلات شایع شایع همزمان در مردان، افسردگی، اختلالات سلوک، و اعتیاد به مواد مخدر است. در زنان افسردگی جزو شایع ترین مشکل همزمان است چنانچه نیمی از زنان مبتلا به PTSD دچار افسردگی هستند.انواع ترس های مرضی، اضطراب اجتماعی، و پس از آن مشکلات با الکل می باشد.
اغلب افراد مبتلا به PTSD در عملکرد عمومی خود مشکل دارند به طوری که در افراد مبتلا به PTSD بیکاری بیشتررواج دارد، همچنین در این افراد طلاق یا جدایی، بد رفتاری با همسر و فرزندان و دیگران بیشتر شایع است. این افراد نسبت به مردم عادی بیشتر در معرض اخراج از کار هستند.
افراد مبتلا به PTSD ممکن است طیف گستردهای از علائم روان تنی و یا جسمی را نیز تجربه کنند. البته علایم جسمی در افراد مبتلا به افسردگی و سایر اختلالات اضطرابی دیگر نیز معمولا وجود دارد. برخی شواهد نشان می‌دهد که PTSD ممکن است با افزایش احتمال ابتلا به اختلالات فیزیکی همراه باشد.
ادامه دارد…
نسترن ادیب راد
دکترای مشاوره و روان درمانی با ۱۵ سال سابقه تدریس، تحقیق، تالیف و مشاوره در زمینه های بهداشت روانی جوانان و ارتقای سلامت و بهبود روابط زوجها و خانوادهها
وبسایت ایشان: www.adibrad.com
اپکتایمز در ۳۵ کشور و به ۲۱ زبان منتشر میشود.
