شاید در اطراف خود دیده باشید، افرادی که از سوار شدن به آسانسور دچار هراس می شوند یا از قرارگرفتن داخل اتاقک تصویر برداری MRI و یا از نشستن در یونیت دندانپزشکی و… بسیار وحشت دارند. اما آیا این اندازه ترس و واهمه در این افراد طبیعی است؟ بهتر است بدانید که این افراد ممکن است به نوعی هراس بیمارگونه یا کلاستروفوبیا مبتلا باشند.
ترس واقعی، واکنش طبیعی انسان در زمان روبرو شدن با موقعیت های خطرناک است. فوبیا، ترسی غیر طبیعی و حتی توهمی، از یک محرک بدون خطر است. در اختلال فوبیا ،که ترس مرضی نیز نامیده می شود، فرد از چیزی می ترسد که با واقعیت آن تناسب ندارد. در واقع فرد می داند که ترسش نامعقول است. اما وقتی در معرض آنچه از آن هراس دارد قرار بگیرد، دچار اضطراب شدید می شود و این تجربه چنان برایش ناخوشایند است که سعی می کند همیشه از آن مورد هراس آور دوری کند. شما ممکن است بدانید که اضطراب و ترس های شما واقعی و موجه نیستند، اما توانایی غلبه کردن بر این ترس ها را نداشته باشید. این مسئله باعث محدودیت فعالیت هایتان می شود و در زندگی روزمره شما تاثیر منفی بجا می گذارد.
تنگنا هراسی یا ترس از مکان های بسته، به ترس از گیر کردن در یک مکان تنگ و راه گریز نداشتن در محیط های بسته گفته می شود. تنگنا هراسی شدید، نوعی اختلال محسوب می شود که می تواند موجب وحشت زدگی فرد مبتلا شود. که معمولا درمحیط های بسته و شرایط خاصی مثل حضور در بین جمعیت های شلوغ و فشرده ویا گیر افتادن در اتاق های کوچک قفل شده مثل زندان معمولی و انفرادی، انباری کوچک، آسانسور، تونل، مترو عبور از زیر پل، نشستن در وسیله نقلیه و…ایجاد می شود. این افراد ممکن است حتی با فکر کردن در مورد این مکان ها نیز دچار هراس شوند. همچنین به دلیل اینکه فکر می کنند در این مکانها و شرایط خاص ممکن است از ترس بمیرند، دائما در حال فرار از موقعیت های محرک هستند. به همین دلیل افراد مبتلا به این فوبیا از قرار گرفتن در فضاهایی که موجب ترس آنها و بوجود آمدن اضطراب در وجودشان می شود، اجتناب می کنند یا حتی پس از ورود به این مکان ها اقداماتی مانند نشستن نزدیک درب خروجی را انجام می دهند و یا دوست دارند که یکی از دوستان و یا اعضای خانواده شان آنها را در این مکان ها همراهی کند، البته این رفتارها کل ترس آنها را از بین نمی برد، فقط کمی به آنها آرامش می دهد.
درموارد شدید تنگنا هراسی، فرد دچار اختلال یا حمله پانیک می شود. حمله پانیک نوعی اختلال روانپزشکی همراه با فوبیاست و در واقع، شدیدترین نوع اضطراب است که فرد دچار تپش قلب شدید می شود، حس می کند که قلبش در حال ایستادن است و به کمک نیاز دارد.
علائم و نشانه ها
احساس ترس شدید از گیرافتادن و محدودیت، ترس شدید از خفه شدن، تمایل شدید به رفتن به مکان های باز، اضطراب و نگرانی، احساس تنگی نفس و متعاقب آن نفس نفس زدن، تپش قلب، تعریق، غش کردن، ضعف جسمانی می تواند از علائم و نشانه های این اختلال باشد.
بررسی ها نشان می دهد که ۵ تا ۷ درصد از مردم جهان در تنگنا هراسی اند ولی تنها درصد کمی از آنها به متخصص مراجعه و درمان شده اند. شاید یکی از معروفترین اشخاص مبتلا به این فوبیا، هیتلر باشد. افراد حزب نازی به مناسبت تولد ۵۰ سالگی هیتلر، خانه ای به نام آشیانه عقاب بر بلندای شش هزار پایی کوه های آلپ به او تقدیم کردند. نازی ها که از بیماری هیتلر اطلاع داشتند آسانسور را با فلز برنج صیقل خورده ساختند که باعث می شد نور منعکس شده و آسانسور بزرگتر به نظر برسد.
درمان تنگنا هراسی
به طور کلی بهترین روش شناخته شده در درمان فوبیاها، شناخت درمانی و رفتار درمانی است. در روش شناختی، بر باورهای اشتباه این افراد کار شده، شناخت غیر منطقی به چالش کشیده می شود و با افکار منطقی جایگزین می گردند. تکنیک های رفتاری مختلفی نظیر حساسیت زدایی تدریجی، مواجه سازی، غرقه سازی همراه با آموزش ریلکسیشن و بیو فیدبک در درمان این اختلال مورد استفاده قرار می گیرد. در درمان فوبیاها بندرت از داروها استفاده می شود، اما اگر فرد برای رویارویی با موضوع یا موقعیت ترس آور بسیار مضطرب باشد، برای آرام سازی او و کمک به فرآیند درمان، از داروهای ضد اضطراب استفاده می شود. با این حال، بیرون آوردن فرد از شرایط محرک بهترین درمان است، برای مثال بیرون آوردن فرد از محل شلوغی و تراکم جمعیت؛ زیرا در مرحله حاد بیماری، تجمع در اطراف فرد، تشدید کننده علائم است.
ادامه دارد…
فاطمه بهروزی کارشناس ارشد مشاوره با ۳۲ سال سابقه تحقیق، تالیف، تدریس و مشاوره
