متعاقب زلزله ۶.۸ ریشتری در روز ۷ ژانویه که به کشته شدن دستکم ۱۲۶ نفر انجامید، مقامات چینی در بازرسی ۱۴ سد متوجه شدند که پنج سد برق آبی دچار ترکخوردگی شدهاند.
یکی از مقامات مدیریت شرایط اضطراری تبت در کنفرانس مطبوعاتی ۱۶ ژانویه گفت که سه سد از پنج سد آسیبدیده تاکنون تخلیه شدهاند. به گفته یک کارشناس آب، این امر نشان میدهد که مشکل بسیار جدی است.
در گزارش رسمی رژیم چین تنها به تخلیه دو مخزن اشاره شده است: مخزن کوگو در ناحیه کوگو در شهرستان تینگری با ظرفیت ۵۸۰ هزار متر مکعب و مخزن لانگ در ناحیه چانگسو در شهرستان تینگری با ظرفیت ۴۵۰ هزار متر مکعب.
تینگری مرکز زلزله بود. مقامات چینی گزارش دادند که بزرگی زلزله ۶.۸ ریشتر و شدت آن ۹ از ۱۰ بوده است. براساس ارزیابی یک آژانس نظارتی در آمریکا، بزرگی زلزله تبت ۷.۱ ریشتر بود.
به گفته مقامات، دیوارهای یکی از سدهای برق آبی در پی زلزله دچار انحراف شدهاند. این امر باعث شد که حدود هزار و ۵۰۰ نفر از شش روستای پاییندست به نقاط مرتفع نقل مکان کنند و از رودخانه فاصله بگیرند.
به گزارش دولت، شصت مانیتور ژئوفیزیک الکتریکی چگالی بالا روی مخزن کوگو در شهرستان تینگری نصب شده تا روند تخلیه آب پشت سد بهصورت لحظهای رصد شود. همچنین کانالهایی برای هدایت مسیر آب حفر شده است.
رژیم کمونیستی چین اطلاعات مربوط به زلزله تبت، خرابیها و وضعیت امدادرسانی را بشدت تحت کنترل قرار داده است. اکنون مقامات تصمیم گرفتهاند که درباره ترکخوردگی پنج سد و تخلیه سه مخزن اطلاعرسانی کنند.
وانگ ویلو، کارشناس آب پرآوازه ساکن آلمان، به اپک تایمز گفت: «این نشان میدهد که مشکل بسیار جدی است، زیرا تخلیه مخزن آخرین اقدامی است که پس از ریزش سد برای جلوگیری از فجایع بزرگ انجام میگیرد.»
او گفت: «از مخازن تبت عمدتاً برای آبیاری زمینهای کشاورزی استفاده میشود. اگر مخازن را تخلیه کنند، با شروع فصل کاشت در بهار هیچ آبی در کار نخواهد بود.»
براساس دادههای عمومی، رژیم چین در منطقه زلزلهخیز تبت بیش از ۱۲۰ سد ساخته و برنامه ساخت دههها سد دیگر را نیز در دستور کار خود دارد.
به گفته وانگ، هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد رژیم چین قبل از ساخت سدهای تبت، که منطقهای زلزلهخیز است، سطح خطر را به شکل علمی ارزیابی کرده باشد.
وانگ میگوید: «بیشتر سدهای تبت برای آبیاری احداث شدهاند تا شیوه زندگی مردم تبت تغییر کند و آنها هم مثل مردمان هان در یک نقطه مستقر شوند و بهجای زندگی سنتی کوچنشینی از راه کشاورزی امرار معاش کنند.
او گفت: «اما کوچنشینی عملاً بهترین راه برای سازگاری با اقلیم تبت و بهترین راه برای حفاظت از محیطزیست است.»
وانگ گفت که وقوع زلزله در تبت اتفاق رایجی است و زلزلهها معمولاً شدید هستند.
او افزود: «در این زلزله اکثر قربانیان بر اثر ریزش خانهها جان باختند. به نظر شما اگر تبتیها به زندگی کوچنشینی خود ادامه میدادند و در چادر زندگی میکردند، چادرها بر سرشان آوار میشد و جانشان را میگرفت؟»
به گفته وانگ، چندین سد برای تولید برق آبی بر روی رودخانههای اصلی تبت ساخته شده که نه فقط نیازهای محلی که برق مورد نیاز دیگر نقاط چین را هم تأمین میکنند.
پکن در دسامبر ۲۰۲۴ طرح ساخت بزرگترین سد برق آبی جهان در بخش پاییندست رودخانه یارلونگ تسانگپوی (یا یارلونگ زانگبو) تبت را تصویب کرد که ظرفیت آن سهبرابر ظرفیت تولید سد سهدره خواهد بود. سهدره در حال حاضر بزرگترین نیروگاه برق آبی جهان است. این پروژه باعث شده که برخی نسبت به آسیب دیدن اکوسیستم محلی از جمله نواحی پاییندست هند و بنگلادش ابراز نگرانی کنند.

ساخت این سد بزرگ در فلات چینگهای-تبت در مجاورت نپال و شمال هند انجام میگیرد که به دلیل برخورد صفحات پوسته زمین در هند و اوراسیا زلزلهخیز محسوب میشود.
اثرات زیستمحیطی
از بین رودخانههایی که از فلات تبت سرچشمه میگیرند، برخی از شرق به سمت چین و برخی دیگر از جنوب به سمت کشورهای جنوب شرق و جنوب آسیا جریان دارند و منبع اصلی آب این مناطق را تأمین میکنند.
به گفته وانگ، ساخت سد و بویژه سدهای بزرگ در تبت در بخش بالادستی رودخانههای فراملی، زیستبوم چین و کشورهای همجوار جنوبی را به خطر میاندازد و میتواند به محیطزیست بومی و جهانی لطمه وارد کند.
وانگ درباره تأثیر مخرب سدها گفت: «آبی که مردم برای بقا به آن احتیاج دارند، به دست رژیم چین کنترل میشود. جریان آب در نواحی پایین دست بهطور کلی کاهش مییابد، توزیع فصلی جریان آب تغییر میکند و خطر سیل و خشکسالی چندبرابر میشود.»
او گفت: «از این گذشته، رسوبات کاهش مییابند، خوراک ماهیها به حداقل میرسد، ترکیبات آلی آب کاهش مییابند و باروری به حداقل میرسد که ممکن است در محل تلاقی رود و دریا باعث پسرفت زمین شود.»