براساس گزارش جدید گروه حقوق بشری عفو بین‌الملل، حزب کمونیست چین برای جلوگیری از مشارکت دانشجویان در مسائلی که پکن آنها را تابو می‌داند، «جو هولناکی» برای دانشجویان بین‌المللی چینی ایجاد کرده است.
محققان عفو بین‌الملل با ۳۲ دانشجوی بین‌المللی چینی که در حد فاصل اکتبر تا دسامبر ۲۰۲۳ در هشت کشور اروپایی و آمریکای شمالی- از جمله آمریکا، بریتانیا، کانادا، فرانسه، آلمان، سوئیس و بلژیک- مشغول تحصیل بودند، صحبت کردند. محققان دریافتند که این دانشجویان به دلیل ترس از برخورد رژیم چین مجبور به خودسانسوری شدند و از انجام فعالیت سیاسی خودداری کردند.
سارا بروکس، معاون مدیر منطقه‌ای عفو بین‌الملل در چین، پیش از انتشار گزارش سازمان از طریق ایمیلی در ۹ مه به اپک تایمز گفت: «وقتی با دانشجویان بیشتری صحبت کردیم، دیدیم که همگی صرف‌نظر از محل تحصیل‌شان تجربیات مشترکی داشتند و به دلیل استفاده از حق آزادی خود، با تلافی‌جویی رژیم مواجه شده بودند. همگی از این می‌ترسیدند که مشارکت آنها در مسائل حقوقی ممکن است روی خانواده، امنیت و شغل‌شان تأثیر بگذارد. آنها همچنین به استرس‌ها و ناراحتی‌هایی اشاره کردند که برای دریافت کمک از دانشگاه با آنها دست‌و‌پنجه نرم می‌کردند.»
در این گزارش که با عنوان «من در دانشگاه خود می‌ترسم» منتشر شد، نام مصاحبه‌شوندگان و دانشگاه‌های آنها برای حفظ امنیت حذف شده است. از ۳۲ دانشجوی بین‌المللی چینی که با آنها مصاحبه شد، ۱۹ نفر اهل چین و ۱۲ نفر اهل هنگ کنگ بودند و یکی از آنها از ماکائو می‌آمد.
روآن، از دانشجویان بین‌المللی چینی، به عفو بین‌الملل گفت که یک‌بار در مراسم یادبود قتل عام میدان تیان‌آن‌من چین در سال ۱۹۸۹ شرکت کرد. چند ساعت پس از حضور در این مراسم، روآن از پدرش در چین شنید که مقامات امنیتی با او تماس گرفته‌اند.
براساس این گزارش، مقامات به پدر روآن گفتند به دخترش که در خارج از کشور تحصیل می‌کند تفهیم کند تا در رویدادهایی که به اعتبار چین در جهان لطمه می‌زنند، حضور پیدا نکند.
روآن گفت پدرش دوباره یک سال بعد و درست ساعاتی پس از حضور او در یک مراسم یادبود در حوالی نمایندگی دیپلماتیک چین در شهر خود با او تماس گرفت.
روآن به عفو بین‌الملل گفت: «نیت مقامات چینی روشن است؛ این‌که شما تحت نظر هستید و اگر آن‌سوی دنیا هم باشید، همچنان شما را پیدا می‌کنیم.»
ایتان، از دانش‌آموختگان یکی از دانشگاه‌های آمریکای شمالی، به عفو بین‌الملل گفت: «وقتی اولین‌بار به آمریکا آمدم، احساس می‌کردم آزادم که در تمام رویدادها شرکت کنم. اما اکنون احساس ناامنی دارم… دائماً نگران این هستم که پلیس پدر و مادرم را اذیت کند.»
براساس این گزارش، ۱۰ نفر از ۳۲ دانشجوی موردمصاحبه اعلام کردند که اعضای خانواده‌شان در چین به دلیل فعالیت‌های خارج از کشور آنها، مورد آزار و اذیت مقامات چین قرار گرفته‌اند. مقامات چین خانواده دانشجویان را با ابطال گذرنامه، از دست دادن شغل، محرومیت از ترفیع رتبه و مزایای بازنشستگی و ایجاد محدودیت در رابطه با آزادی‌های فیزیکی تهدید می‌کردند.
در این گزارش آمده که مقامات کمونیست چین به والدین دانشجویان فشار می‌آورند تا حمایت مالی‌شان را از فرزندان خود که در خارج از کشور تحصیل می‌کنند قطع کنند.
در این گزارش آمده است: «یکی از دانشجویان گفت پلیس امنیت ملی چین به پدر و مادرش دستور داده که حمایت مالی خود را متوقف کنند و خویشاوندانی را هم که برای او پول می‌فرستادند تهدید کرده است.»
براساس این گزارش، برخی از دانشجویان پیشاپیش تصمیم گرفتند با پدر و مادرشان در چین قطع رابطه کنند.
روآن به عفو بین‌الملل گفت: «قطع ارتباط بدترین سناریوی ممکن است، اما بهترین راه محافظت از کسانی است که رژیم برای اعمال فشار به شما از آنها استفاده می‌کند. قطع رابطه با خانواده یک اقدام حقوقی حمایتگرانه نیست اما می‌تواند ثمربخش باشد، چراکه دستگاه‌های امنیتی دیگر نمی‌توانند از آنها برای اعمال فشار به شما استفاده کنند.»
«جو سرکوبگرانه»
به گفته خانم بروکس، متعاقب تظاهرات گسترده ۲۰۱۹-۲۰۲۰ در هنگ کنگ و آن اعتراض تک‌نفره نادر علیه شی جین پینگ در پایتخت چین در سال ۲۰۲۲، بسیاری از جوانان چینی و هنگ کنگی به فعالیت‌های حقوق بشری علاقه‌مند شدند.
خانم بروکس گفت: «علاقه جوانان چینی به کنشگری به شکل‌گیری تجمعات نوینی انجامید که قدرت همبستگی بین‌المللی را به رخ می‌کشیدند اما به تشدید سرکوب فزاینده مقامات چینی نیز دامن زدند.»
به گفته خانم بروکس، در بحبوحه چنین وضعیتی بود که عفو بین‌الملل تصمیم گرفت این موضوع را بررسی و گزارش خود را منتشر کند.
براساس این گزارش، چندین دانشجو اعلام کردند که گمان می‌کنند مقامات چینی یا مأموران‌شان آنها را تحت نظر دارند. از این گذشته، ۱۴ مصاحبه‌شونده اعلام کردند که از حضور آنها در رویدادها به شکلی مشکوک عکس‌برداری و فیلم‌برداری شده است.
در این گزارش آمده است: «نیم‌دوجین از مصاحبه‌شوندگان اعلام کردند که به دلیل نگرانی‌های موجود هرگز در رویدادهای سیاسی، اجتماعی یا حقوق بشری شرکت نمی‌کنند.»
کلر، که چندی پیش در اروپا فارغ‌التحصیل شد، به عفو بین‌الملل گفت که از ترس ملی‌گرایان چینی در هیچ رویدادی شرکت نمی‌کند. کلر توضیح داد که این افراد می‌توانند طبق قانون امنیت ملی هنگ کنگ فعالیت‌های شما را به مقامات گزارش دهند و آن‌وقت با استناد به همین گزارش زیر ذره‌بین قرار خواهید گرفت.
تس، دانشجوی کارشناسی ارشد در اروپا، درباره همین مسئله ابراز نگرانی کرد. او به عفو بین‌الملل گفت: «همیشه امنیت را ترجیح داده‌ام و اعتراضات را فقط در فضای مجازی دنبال می‌کنم اما هیچ فعالیتی در رویدادهای حضوری ندارم. بیشتر نگران این هستم که اگر در یکی از تجمعات از من عکس‌برداری کنند، خانواده‌ام اذیت شوند.»
در این گزارش آمده است: «جو سرکوبگرانه‌ای که دانشجویان حاضر در مصاحبه عفو بین‌الملل با آن مواجه بودند، روی فعالیت‌های دانشگاهی آنها نیز اثر داشته است.» هفت دانشجو به عفو بین‌الملل گفتند که احساس نیاز درونی آنها به فاصله گرفتن از موضوعات «حساس» در حیطه تحقیقات برای مصون ماندن از پیگرد رژیم، نقش بسزایی در محدود شدن مسیر تحصیلی آنها داشته است.»
در این گزارش به هانا نیز اشاره شده است. او که چندی پیش فارغ‌التحصیل شد، تصمیم گرفت به‌جای کار در دانشگاه در یک نهاد غیرانتفاعی مشغول به کار شود. هانا توضیح داد که ورود به حیطه آکادمیک یعنی به یک چهره عمومی تبدیل می‌شوید و باید در کنفرانس‌های حقوق بشری شرکت کنید یا درباره موضوعات حقوق بشری مقاله بنویسید.
هانا به عفو بین‌الملل گفت: «وقتی تصمیم گرفتم در دانشگاه کار نکنم، آرامش پیدا کردم. زیرا دیگر لازم نبود نگران درج نام خود روی مقاله‌ها باشم. اکنون که برای یک نهاد غیرانتفاعی کار می‌کنم، مجبور نیستم نامم را روی چیزی درج کنم.»
بیش از نیمی از ۳۲ دانشجوی حاضر در مصاحبه گفتند که به دلیل ترس از نظارت مقامات چینی، در استفاده از شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک، اینستاگرام و ایکس خودسانسوری می‌کنند.
هنری در این گزارش توضیح داد که پلیس چین رونوشتی از مکالمات او را در شبکه اجتماعی چینی وی‌چت به پدر و مادرش نشان داده و از آنها خواسته تا پسرشان را متقاعد کنند که دست از فعالیت‌های خارج از کشور بردارد.
در این گزارش آمده است: «فضای خوفناکِ حاکم بر دانشگاه‌های اروپا و آمریکای شمالی نتیجه اقدامات مقامات چینی براساس الگوی سرکوب فراملی دانشجویان خارج از کشور است که حقوق اساسی آنها را نقض می‌کند. تأثیر بازدارنده این اقدامات به خودسانسوری گسترده دانشجویان در فضای دانشگاهی و اجتماعی انجامیده و بسیاری از دانشجویان را درگیر تنهایی، انزوا و مشکلات روانی کرده است.»
«به فعالیت‌های سرکوبگرانه فراملی پایان دهید»
محققان عفو بین‌الملل دریافتند که دانشجویان چینی پیش از سفر به خارج از کشور، دستورالعمل‌هایی دریافت کرده بودند که به آنها می‌گفت در خارج از کشور چگونه رفتار کنند. در این گزارش آمده که دستورالعمل‌ها «ارتباطی به دولت چین ندارند اما اغلب توسط نهادهایی تنظیم شده‌اند که با دولت ارتباط نزدیک دارند و گفته می‌شود که معلمان نیز در این زمینه مشارکت دارند.»
در این گزارش به مادر یکی از دانشجویان اشاره شده که دستورالعمل مذکور را از کارفرمای دولتی خود دریافت کرده بود. در آن دستورالعمل آمده بود: «دخترتان می‌خواهد در خارج از کشور ادامه تحصیل دهد. به او یادآوری کنید که چینی است و باید دولت را دوست داشته باشد. به او بگویید که رسالت آقای رئیس‌جمهور، شی جین‌پینگ، را در خارج از کشور اشاعه دهد.»
خانم بروکس گفت این گزارش می‌تواند بویژه رؤسای دانشگاه‌ها را از تجربیات برخی از دانشجویان خود مطلع کند.
او افزود: «این گزارش به مقامات چینی می‌فهماند که اقدامات آنها علیه حقوق اساسی دانشجویان خارج از کشور زیر ذره‌بین قرار دارد و ثبت و ضبط می‌شود.»
پیشنهادات بسیاری در این گزارش مطرح شد. محققان عفو بین‌الملل به دولت‌ها و اتحادیه اروپا پیشنهاد دادند که موارد سرکوب فراملی را «به‌طور مؤثر به کمک مقامات مربوطه بررسی کنند»، «سازوکاری را برای ثبت آسیب‌های روانی قربانیان توسعه دهند» تا آنها موارد سرکوب فراملی را گزارش کنند و اقدامات پیشگیرانه لازم را در دستور کار خود قرار دهند تا مطمئن شوند که دانشگاه‌ها می‌توانند از حقوق اساسی اعضای خود حمایت کنند و مروج حقوق آنها باشند.
این گزارش به دانشگاه‌هایی که میزبان دانشجویان بین‌المللی چینی هستند توصیه می‌کند که «سیاست‌ها و آیین‌نامه‌های رفتاری مرتبط با سرکوب فراملی» را تنظیم کنند، یک سازوکار گزارش‌دهی محرمانه ایجاد کنند، مطمئن شوند که دانشجویان «به اندازه کافی از سیاست‌های منع تهدید علیه دانشجویان یا کارکنان دانشگاه مطلع هستند» و پشتیبانی فنی لازم را به دانشجویانی که گمان می‌کنند تحت نظارت دیجیتالی قرار دارند، ارائه کنند.
این گزارش همچنین از رژیم چین خواسته تا اقدامات مختلفی را در دستور کار خود قرار دهد. برای نمونه، محدودیت‌های مربوط به آزادی بیان را برچیند و ضمن بازنگری در قوانین امنیت ملی، با قوانین و استانداردهای بین‌المللی حقوق بشر انطباق یابد.
در این گزارش آمده است: «به فعالیت‌های سرکوبگرانه فراملی، اعم از نظارت، آزار، ارعاب و تهدید، که حقوق دانشجویان، محققان و دانشگاهیان خارج از کشور را زیر پا می‌گذارند، پایان دهید.»
