نویسنده: علی رمضانیان
مسکن در همه کشورها یکی از مهمترین صنایع است. بحران در این صنعت می‌تواند کشوری را با مشکل جدی همراه کند.
این روزها خبر ورشکستگی یکی از شرکت‌های بزرگ مسکن در چین و به دردسر انداختن اقتصاد آن در راس خبرهاست.
اقتصاد ایران هم از این قاعده مستثنی نیست و بحران مسکن، اقتصاد و همچنین جامعه را به دردسرهای زیادی انداخته است.
براساس گزارش‌های مرکز آمار ایران در مقطع یک‌ماهه بهمن ۱۴۰۲ تورم ماهانه مسکن معادل ۲/۸درصد، تورم نقطه به نقطه ۴۱/۵درصد و تورم سالانه که اصلیترین امار در این حوزه است حدود ۳۹/۵درصد بود.
یعنی مسکن در بهمن ۱۴۰۲ نسبت به بهمن ۱۴۰۱ حدود ۴۰ گران‌تر شد.
تورم ماهانه اجاره مسکن هم در بهمن ۱۴۰۲ معادل ۲/۸ درصد، تورم نقطه به نقطه ۴۱/۴درصد و تورم سالانه آن برابر با ۳۹/۴درصد بود.
نکته مهمتر اینکه به گفته مقامات کارگری و فعالان حوزه کار، بیش از ۸۰ درصد حقوق کارگران صرف هزینه مسکن می‌شود، بنابراین کمر شهروندان را هزینه‌های گزاف مسکن خم کرده است.
علت اصلی مشکل مسکن در ایران، کمبود آن است. و عرضه با تقاضای شهروندان تعادل ندارد.
این در حالی است که به نوشته خبرگزاری دولتی ایرنا، بین دو نیم تا سه میلیون مسکن خالی در ایران وجود دارد، ولی به دلیل انتظار گران‌ترشدن، صاحبان آن، ملک خود را نمی‌فروشند.
برای حل مشکل مسکن، دولت سیزدهم در ابتدای فعالیت خود وعده ساخت چهارمیلیون مسکن طی چهار سال را داد. یعنی سالی یک میلیون مسکن که نتوانست به این وعده خود عمل کند.
باتوجه به اینکه تهران بیشترین مشکل را در حوزه مسکن دارد، شهرداری تهران برای حل این مشکل سراغ چینی‌ها رفت.
البته چند سالی است که از مذاکره با چینی‌ها بر سر ساخت مسکن در تهران صحبت می‌شود و در آخرین خبرها، محمدرضا رضایی‌کوچی، رییس کمیسیون عمران مجلس یازدهم، گفته که از اردیبهشت ۱۴۰۳احتمالا چینی‌ها وارد بازار ساخت و ساز مسکن ایران می‌شوند و نحوه همکاری چینی‌ها با ایرانی‌ها در حد سرمایه‌گذاری است.
اما با وجود اینکه چند هفته تا اردیبهشت ۱۴۰۳ باقی مانده هنوز از حضور چینی‌ها برای ساخت مسکن در ایران خبری نیست.
این بی‌خبری به معنای آن است که احتمالا روند مذاکرات بر نحوه مشارکت چینی برای ساخت مسکن در ایران به سختی پیش می‌رود.
طرف ایرانی می‌گوید که چینی‌ها باید درساخت مسکن سرمایه‌گذاری کمک کنند و ایران هم هزینه چینی‌ها را به گفته احمد دنیامالی، عضو شورای عالی مسکن بصورت تهاتر نفتی پرداخت کند.
علاوه بر این، در کنار سرمایه‌گذاری، ایران دنبال انتقال تکنولوژی از چین به ایران هم رفت؛ چرا که در ایران این تکنولوژی به روز و مناسبی وجود ندارد.
در مقابل چینی‌ها می‌گویند که باید از صفر تا صد کار دست چینی‌ها باشد و حاضر با مشارکت با ایرانی‌ها در این پروژه نیست.
و با وجود همه این امتیازات، هنوز چینی‌ها راضی به حضور در بازار مسکن ایران نشدند. این رویه چینی‌ها، سبب انتشار شایعات زیادی شد؛ تا جایی که برخی از منابع از حضور زندانیان چینی در پروژه مسکن سازی ایران خبردادند که البته بعدها تکذیب شد.
ارزانی ساخت مسکن چینی در ایران ، یک تله است
سخنان مذاکره کننده ایرانی در خصوص تهاتر نفت، نبود تکنولوژی و حتی نحوه مذاکره با چین با انتقاد زیاد کارشناسان ایرانی همراه شد.
یکی از موضوعاتی که صدای کارشناسان ایرانی را درآورده، هزینه ساخت در این قرارداد است. چرا که چینی‌ها راضی شدند که به گفته رئیس انجمن انبوه‌سازان مسکن، با ۱۰۰ تا ۱۵۰ دلار در ایران خانه بسازند.
این در حالی است که بر اساس گزارش‌ها، در شهرهای چین هزینه ساخت هر متر مربع مسکن بین ۵۳۲ تا ۸۷۰ دلار هزینه دارد. و این مساله که ساخت مسکن در ایران متری حدود ۱۰۰ دلار باشد به معنی آن است که ایران نفت را به ارزان‌ترین قیمت می‌فروشد و احتمالا تخفیف زیادی را در نظر گرفته است.
البته تخفیف نفتی ایران به چین موضوع تازه ای نیست.
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، استاد دانشگاه و رییس پیشین کمیسیون امنیت ملی مجلس، به تازگی درباره فروش نفت ایران به چین به‌رغم تحریم‌ها گفت: «اگر از چهار دلار تا ۲۰ دلاری که می‌گویند تخفیف داده می‌شود میانگین بگیریم، روزانه حداقل هزار میلیارد تومان به چین تخفیف داده می‌شود.»
با این وجود، رسانه‌های وابسته به حکومت همه این اقدامات را مثبت می‌دانند. روزنامه جوان وابسته به سپاه در اسفند ۱۴۰۲نوشته که به دلیل تحریم بهترین گزینه تهاتر نفتی با چین است.
روزنامه همشهری وابسته به شهرداری تهران هم با اظهار خوشحالی بابت مذاکره با چین، خبر از «خداحافظی با بسازبفروش‌های ایرانی» داد.
این در حالی است که تا اینجای کار، این گفت‌وگوها به نفع ایرانی‌ها تمام نشده است.
یک کارشناس بازار مسکن که نخواست نامش فاش شود به اپک تایمز گفت: «چینی‌ها مذاکره کننده قهاری هستند و طرف ایرانی را در موضع ضعف دیدند و احتمالا راضی نیستند که امتیازی بدهند. چینی‌ها حتی با مشارکت در ساخت هم مخالفت کردند و می‌گویند که ما نمی‌خواهیم تکنولوژی را به ایرانی بدهیم. آنها می‌خواهند بدون همکاری ایرانی‌ها مسکن بسازند. به همین دلیل مذاکره طولانی شده است.»
این کارشناس در ادامه گفت: «چینی‌ها برای ساخت مسکن در ایران حدود پنج میلیارد یورو درخواست کردند که با توجه به هزینه ساخت مسکن در چین یعنی جمهوری اسلامی یک تخفیف ویژه و غیرمنطقی را به چینی‌ها داده است. چرا که همین ده هزار متری که قرار است چین در ایران بسازد در چین حدود پنج برابر این مبلغ هزینه دارد. پس چرا چین با وجود اینکه در بازار مسکن دارای بحران شدیدی است باید پنج برابر ارزانتر در ایران مسکن بسازد و خود را گرفتارتر کند. تنها توجیه این مساله این است که ایران در تله چینی‌ها گرفتار شده و نفت ایران از سوی چینی‌ها در حال چپاول است.»
نابودی صنعت ساختمان‌سازی ایران با حضور چینی‌ها
مذاکرات ایرانی‌ها با چینی‌ها شفاف نبوده و هنوز مشخص نیست که آیا چین راضی شده که نیروی انسانی و مصالح از چین وارد نکند تا از ظرفیت‌های داخلی ایران بهره ببرد یا خیر.
این دغدغه زمانی بیشتر شده که مسئولان ایرانی تکنولوژی داخلی را ضعیف می‌دانند. در حالی که در ایران ۲۴۳۸ شرکت عمرانی فعال هستند که اتفاقا از معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری مجوز گرفته و تایید صلاحیت شدهاند. در کنار این شرکت‌ها بیش از ۵۰ شرکت بزرگ تولیدی مصالح ساختمانی هم فعال هستند که حتی سهام برخی از آنها در بورس ایران معامله می‌شود. با حضورنیروی انسانی و مصالح چینی‌ها در ایران به گفته شهاب سعادت نژاد رئیس انجمن صنفی سازندگان شهر تهران، این صنعت نابود می‌شود.
او به روزنامه «دنیای اقتصاد» گفت: «هر اقدام عمرانی کلان اگر بدون همراهی با بخش خصوصی باشد به ورشکستگی و تعطیلی انبوه‌سازان و سازندگان فعلی می‌انجامد و هزاران مهندس و نیروی کار بیکار می‌شود و به گرانی بیشتر قیمت ساخت نیز منجر می‌شود.»
