پس از هفته‌ها بحث بر سر اعلام شدن کلیت سپاه پاسداران در لیست تروریستی اتحادیه اروپا، اعلام مخالفت جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با این رویکرد، امیدها و احتمال‌ها در خصوص این موضوع را کاهش داد. اگرچه که اظهارات حمایتی روزها و هفته‌های گذشته رئیس کمیسیون اروپا، رئیس پارلمان اروپا و برخی مقامات ارشد دولت‌ها و پارلمان‌های برخی کشورهای قدرتمند اروپایی در این رابطه، احتمال اتخاذ چنین تصمیمی را بیش‌ازپیش تقویت کرده بود. اما به‌واقع کدام سازوکار اروپایی درنهایت تصمیم‌گیر نهایی در این رابطه است و برای ورود سپاه به لیست تروریستی اتحادیه اروپا کدام نهاد یا نهادهای اروپایی تصمیم‌گیر نهایی است؟
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز دوشنبه ۳ بهمن‌ماه، هنگام ورود به اجلاس شورای وزیران اروپا که یکی از دستورکارهای آن بررسی تحریم‌های تازه علیه جمهوری اسلامی ایران به دلیل سرکوب خونین معترضان در ایران است، خطاب به پرسش‌های خبرنگاران درباره این موضوع گفت که برای قرار دادن سپاه پاسداران در فهرست گروه‌های تروریستی، ابتدا باید دادگاه یکی از کشورهای عضو حکم صادر کند تا این اتحادیه بتواند وارد عمل شود. جوزپ بورل خاطرنشان کرد، این اقدامی نیست که بدون تصمیم دادگاه انجام شود و افزود: «نمی‌توانید بگویید چون از شما خوشم نمی‌آید پس تروریست هستید.»
اتحادیه اروپا طی این دور از نشست شورای وزیران در بروکسل تحریم‌های تازه‌ای علیه جمهوری اسلامی به دلیل نقض حقوق بشر اعمال خواهد کرد اما دیپلمات‌های اروپایی گفته‌اند که در نشست حاضر تصمیمی درباره سپاه پاسداران گرفته نمی‌شود.
این‌ها در حالی جریان داشت که حسین امیر عبداللهیان نیز روز دوشنبه در واکنش به آخرین اظهارات جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت: «از سخنان او چنین برمی‌آید که اتحادیه اروپا به دنبال برداشتن گام‌های پرهزینه نیست.»
گفته‌های بورل در شرایطی مطرح می‌شود که در روزها و هفته‌های گذشته، از سوی مقامات بسیاری از اروپا شاهد اظهارات و اقدامات موافق با این تصمیم بودیم. در همین رابطه پارلمان اروپا روز پنجشنبه ۲۹ دی با تصویب قطعنامه‌ای از اتحادیه اروپا خواست تا نام سپاه پاسداران را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار دهد. پارلمان اروپا دلیل چنین درخواستی را سرکوب اعتراضات سراسری در ایران و همچنین ارسال پهپاد به روسیه برای به‌کارگیری در جنگ اوکراین اعلام کرد.
همچنین پیش از تصویب این قطعنامه اورسلا فن‌درلاین، رئیس کمیسیون اروپا، از قرار گرفتن سپاه پاسداران در فهرست سازمان‌های تروریستی اتحادیه اروپا حمایت کرده بود. او در مجمع جهانی اقتصاد که در داووس سوئیس برگزار می‌شود، گفته بود: «ما به دنبال وضع دور جدیدی از تحریم‌ها هستیم و من از قرار گرفتن سپاه در فهرست سازمان‌های تروریستی حمایت می‌کنم. درخواست چندین وزیر خارجه را شنیدم و فکر می‌کنم حرف آن‌ها درست است.»
از سوی دیگر «دویچه وله» گزارش داد برخی نمایندگان پارلمان اروپا در روزهای اخیر از رویکرد مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در رابطه با موضوع قرار دادن نام سپاه در فهرست گروه‌های تروریستی انتقاد کرده و مدعی شده بودند که او بی‌توجه به مباحث مربوط به قرار دادن سپاه در فهرست سازمان‌های تروریستی، جلسه پارلمان اروپا را ترک کرده است. همچنین بعد ازاین رأی پیشنهادی پارلمان اروپا رسانه‌های ایران گزارش دادند که بورل در گفتگو با حسین امیر عبداللهیان وزیر خارجه حکومت ایران تأیید کرده که تصمیم پارلمان اروپا جنبه احساسی داشته و الزام‌آور نیست.
اگرچه این اظهارات کمی امیدها در این رابطه را کمرنگ کرده اما بااین‌همه رویکرد محکم برخی کشورهای اروپایی در برابر ایران این ارزیابی را تقویت می‌کند که تا نشست بعدی شورای وزیران خارجه اتحادیه اروپا که ماه آینده است، گام‌هایی در راستای تدارکات حقوقی و قانونی در محاکم کشورهای اروپایی برداشته شود.
سازوکار قرار دادن یک کشور در لیست تروریستی اتحادیه اروپا
بر اساس ساختار حاکم بر نهادهای اروپایی تصمیم‌گیری برای گنجاندن نام سپاه پاسداران در فهرست گروه‌های تروریستی اتحادیه اروپا ازجمله اختیارات «شورای اروپا» است. این شورا هر شش ماه یک‌بار این فهرست را بررسی می‌کند. اما وقتی تروریستی خواندن یک گروه یا برعکس، از سوی یکی از کشورهای عضو به شورا ارائه شود، شورا موظف است که این درخواست را بررسی کند. در حال حاضر هنوز هیچ کشوری چنین درخواستی را به «شورای اروپا» ارائه نکرده و چنین اقدامی به شکل رسمی در دستور کار این نهاد نیست.
شورای اروپا نهادی است که در آن، به‌جای ساختار فراملی اتحادیه اروپا مانند کمیسیون و پارلمان، دولت‌های ملی به شکل مستقیم حضور دارند و اعمال‌نظر می‌کنند. به همین دلیل نیز این شورا در بسیاری مسائل، قدرت فراوانی دارد و به‌طور مشخص، کنترل سیاست خارجی مشترک اتحادیه اروپا را در دست دارد. در عالی‌ترین سطح شورای اروپا، ۲۷ رهبر از ۲۷ کشور عضو حضور دارند و شورای اروپا را تشکیل می‌دهند.
برای اضافه کردن نام نهادی به فهرست سازمان‌های تروریستی، یک کشور عضو می‌تواند این درخواست را به شورا ارائه کند. همچنین «کارگروه اقدامات محدودکننده در مبارزه با تروریسم» یا «کامت» (COMET)، نیز دلایل موردنظر برای تروریستی خواندن شخص یا گروه را بررسی می‌کند. این کارگروه بعد از بررسی مستندات، پیشنهادش را به شورا ارائه می‌کند.
بر اساس قواعد اتحادیه اروپا، مهم‌ترین مستندات در ارتباط با تروریست نامیدن یک شخص یا نهاد، اطلاعاتی است که بر اساس آن، پرونده‌ای قضایی در یک محکمه معتبر یا نهادهای هم‌ارز، تشکیل‌شده باشد. اشخاص و گروه‌هایی که اقداماتشان از سوی شورای امنیت سازمان ملل به‌عنوان اقدام تروریستی شناسایی‌شده نیز می‌توانند به فهرست سازمان‌های تروریستی اتحادیه اروپا اضافه شوند.
در صورت تأیید نهایی تروریستی خوانده شدن گروه یا سازمان توسط شورای اروپا، آن نام به فهرستی که در «روزنامه رسمی» اتحادیه اروپا منتشر می‌شود، اضافه خواهد شد. شورای اروپا در این مرحله همچنین بیانیه‌ای صادر خواهد کرد و دلایل و مستندات این اقدام را شرح خواهد داد.
