تعدادی از شهروندان در کابل میگویند که طالبان با اجباری کردن نصب دوربینهای امنیتی بر سر در منازل و مکانهای تجارتی میخواهند شهروندان را کنترل کنند. با گذشت زمان، طالبان هر روز بر محدودیتهای خود بر مردم افغانستان میافزایند.
گروه حقانی که وزارت داخله افغانستان را در اختیار دارد، در هفتههای اخیر توافقی با شرکت هواوی (وابسته به ارتش آزادیبخش خلق چین) انجام داده است که طی آن قرار است، هواوی دوربینهای امنیتی پیشرفته در تمام ولایات/استانهای افغانستان نصب کند. این اولین باری نیست که طالبان بویژه گروه حقانی از حمایت فناورانه رژیم کمونیستی چین بهرهمند میشود.
گزارشها نشان میدهد که رژیم کمونیستی چین در دو سال گذشته با استفاده از فناوری دیجیتالی به طالبان کمک کرد تا شماری از کارمندان و نیروهای امنیت ملی افغانستان را شناسایی و دستگیر کنند.
«مردم متنفرند»
چین تحت حاکمیت حزب کمونیست، یکی از بزرگترین سیستمهای نظارتی جهان را دارد.
بررسی سال ۲۰۲۰ نشان میدهد که این کشور قبل از همهگیری ویروس کرونا با داشتن یک میلیارد و چهارصدهزار جمعیت به ازای هر دو شهروند چینی، یک دوربین و در مجموع ۷۰۰ میلیون دوربین امنیتی نصب کرده است و همچون شبحی نامرئی، شهروندانش را در رفتوآمدهای روزانه و رفتن به اماکن عمومی، خرید و مسافرت، تعقیب و کنترل میکند.
یوسف سعادت، نام مستعار یکی از دکانداران ساکن در غرب کابل است که بخاطر حفظ امنیتش نمیخواهد هویتش در گزارش ذکر شود، به اپک تایمز میگوید که «مردم از نصب دوربینهای امنیتی به چند دلیل ناراضی هستند. اول اینکه بسیاری از مردم در غرب کابل نان شب ندارند ولی مجبورند چند هزار افغانی هزینه کنند تا دوربین امنیتی بر سر در منازلشان نصب کنند. من از دکانداران دیگر شنیدهام که دزدان دوربینهای چند کوچه را شکستند و طالبان مردم را مجبور کردند که دوباره پول بگذارند و دوربین بخرند. دلیل دیگر این است که مردم متنفرند از اینکه طالبان با استفاده از دوربینهای امنیتی رفتوآمدهایشان را تحت نظر بگیرند، درحالیکه مجرمان راهی برای ارتکاب جرم، دور از چشم دوربینهای امنیتی مییابند.»
وی ادامه میدهد: «طالبان به دنبال این نیستند که از طریق این دوربینها، واقعا مجرمان را دستگیر کنند، آنها اهداف دیگری از این کار دارند. در واقع میخواهند مردم را تحت نظر بگیرند. از هر جایداد (ملک) تجاری خواستهاند که حداقل دو دوربین مداربسته نصب کنند. به نظر شما طالبان چقدر پرسنل دارند که فیلم سی روز در هر ماه تمام این جایدادها را بررسی کنند؟»
در توافق جدید وزارت داخله طالبان به رهبری سراج الدین حقانی و هواوی، جزئیات بیشتری درباره کم و کیف نصب این دوربینها در افغانستان ارائه نشده است. اما تجربه نصب دوربینهای مداربسته از یکسال به این سو نشان میدهد که طالبان به دنبال بررسی و شناسایی اهداف خاصی در بین گروههای جمعیتی و قومیتی بودهاند.
تعدادی از شهروندان به اپک تایمز میگویند که طالبان بیشترین تمرکز خود را بر نصب دوربینهای امنیتی در غرب کابل که محل زندگی هزارهها است و همچنین در شمال کابل که تاجیکها در آن مناطق زندگی میکنند، گذاشتهاند، درحالیکه در مناطق دیگر کابل کمتر چنین درخواست و اجباری مطرح شده است.
امیر حمیدی یکی از ساکنان غرب کابل میگوید که هر روز مسافتی را تا شمال کابل میرود تا بر سرکارش برسد. او میگوید که طالبان فضای رعب و وحشت ایجاد کردهاند. بارها پیش آمده است که طالبان کسی را در خیابان بدون ارائه دلیل بازداشت میکنند و با خود میبرند و هیچ کسی جرات ندارد کلمهای بگوید، چون اگر حرفی بزند طالبان او را هم بازداشت میکنند. آنها اگر از طریق دوربینهای امنیتی مارکتهای تجاری به کسی مشکوک شوند، استخبارات/اطلاعات طالبان به سراغش میآیند و او را با خود میبرند.
در سالهای گذشته مقامات امنیتی جمهوری اسلامی افغانستان، گروه حقانی را به عنوان عاملان حملات انتحاری به مراکز آموزشی و ورزشی و بیمارستان و بخش نسائی ولادی (زایشگاه) چهارصد بستر در غرب کابل دانستند. به گفته این مقامات حکومت سابق، گروه تروریستی حقانی در تبانی با داعش خراسان حملات را سازماندهی میکردند.
پیشینه همکاریهای فناورانه چین با طالبان
پیشینه روابط فناورانه میان چین و طالبان به دور اول حکومت این گروه بر افغانستان برمیگردد، زمانی که جیانگ زمین دبیر کل حزب کمونیست چین بعد از پاکستان، اولین رهبری بود که برای رابطه با طالبان علاقهمندی نشان داد.
در روز حادثه یازده سپتامبر ۲۰۰۱ مقامات چینی با طالبان توافقنامه همکاریهای اقتصادی و فناوری امضا کردند. در همان موقع منابع آگاه گزارش دادند که ارتش خلق چین از طریق دو شرکت مخابراتی وابسته به خود به نامهای هواوی و ژونگشینگ تلکام به طالبان برای برقراری یک سیستم تلفن در کابل کمک کردند، اما دور اول حکومت طالبان خیلی زود به پایان رسید و فرصتی برای همکاریهای نزدیک رژیم چین با حکومت طالبان بوجود نیامد.
با خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، چین به طور رسمی با طالبان رابطه برقرار کرد.
یکسال بعد از به قدرت رسیدن دوباره طالبان در افغانستان، جیسون کریس هاوک، تحلیلگر امنیتی و حل منازعه در افغانستان در یادداشتی با عنوان «طالبان حقانی از سوی پاکستان و چین حمایت میشوند» در کلیرنس جاب مینویسد که «چینیها به پاکستان کمک میکنند تا اعضای گروه تروریستی حقانی را در رژیم جدید تقویت کند... چین کارشناسان زیادی را برای کمک به عملیاتهای اطلاعاتی طالبان از قبیل رهگیری اطلاعات نظامیان سابق، تبلیغات، تجزیه و تحلیل دادهها و حتی تهیه یونیفورم برای طالبان به کار گرفته است. چینیها تثبیت رژیم طالبان– حقانی و در عین حال حمایت بیشتر از خشنترین و رادیکالترین عناصر در رژیم طالبان را بخشی از منافع اقتصادی و امنیتی خود میدانند، درحالیکه هیچ یک از این اهداف چین به نفع اکثریت قریب به اتفاق مردم افغانستان نخواهد بود.»
رهبران تعدادی از گروههای تروریستی در افغانستان و پاکستان از حمایت مقامات حزب کمونیست چین برخوردار هستند. چنانکه سرویس اطلاعاتی هند پرده از روابط نزدیک گروه حقانی و رژیم چین برداشته است.
همچنین رژیم چین در شورای امنیت سازمان ملل نیز برای دو سال متوالی از قرار گرفتن یکی از رهبران گروه تروریستی «جیش محمد» به نام مسعود ازهر در فهرست تروریستهای جهانی سازمانملل جلوگیری کرد.
جیسون با بیان اینکه «منافع رژیم کمونیستی چین در افغانستان بسیار فراتر از مسائل اقتصادی است» معتقد است که چین به عملیات اطلاعاتی طالبان خدمات تخصصی سایبری میدهد تا به آنها کمک کند تا نیروهای سابق امنیت ملی افغانستان را شناسایی و مکانیابی کنند. اعتقاد بر این است که چین به شکستن قفل بسیاری از فایلهای امنیت ملی و سیستمهای دیجیتالی که ناتو به افغانها کمک کرد تا هویت نیروهای امنیتی خود را در قالب سیستم بایومتریک ثبت کنند، کمک میکند. احتمالاً بیش از ۵۰۰ هزار هویت در این سیستم ثبت شده است.»
وی اضافه میکند: «منابع من در افغانستان متوجه افزایش تعداد شهروندان چینی در سراسر این کشور شدهاند. آنها دیگر فقط در منطقه سبز کابل کار نمیکنند. شرکتهای چینی برای راهاندازی فعالیتهای خود در تمام مناطق شهر کابل خانههایی را اجاره میکنند.»
به نظر میرسد که طالبان حساسیتی به حضور افراد چینی وابسته به حزب کمونیست این کشور ندارند. هر چند رژیم چین تنها دولتی نیست که با طالبان دست دوستی داده است و در دو سال گذشته جمهوری اسلامی ایران بارها چراغ سبزهایی به طالبان نشان داده و آنها را برادر خوانده است، اما تعدادی از شهروندان کابل به اپکتایمز میگویند که شاهد بازداشت کسانی بودهاند که طالبان از طریق دوربینهای امنیتی یا گزارش جاسوسانشان به ظن اینکه آنها از ایران یا روسیه آمدهاند، آنها را با خود بردهاند.
طرح چین؛ قفس نامرئی برای شهروندان
روزنامه نیویورکتایمز در مقالهای با تیتر «قفس نامرئی؛ چین چگونه آینده را اداره میکند» به بررسی سیاستهای رژیم چین در نظارت و سرکوب شهروندان چین از طریق دوربینهای امنیتی مجهز به هوش مصنوعی پرداخته است.
در این گزارش با اشاره به افزایش دوربینهای پلیس در شهرهای چین آمده است که فناوریهای جدید نظارتی چین اگرچه صحت کارکردشان هنوز تایید نشده، اما حد و مرز کنترلهای اجتماعی و سیاسی را گسترش داده و بیش ازگذشته به داخل زندگی مردم وارد میشوند. این فناوریها نه تنها ناقض حریم خصوصی هستند بلکه ریسک تبعیض سیستماتیک را افزایش داده و سرکوب سیاسی را بیشتر میکنند.
طبق این گزارش قرار نیست که افراد بسیار زیادی درگیر تماشا و بررسی این فیلمها شوند، بلکه این سیستم هوش مصنوعی است که از طریق الگوریتمهای خاص خود دادههای مربوط به فیلمهای دوربینهای امنیتی را جمعآوری و تحلیل میکند، بدون اینکه شهروندان بدانند، تصاویر آنها در زیر گروههای مختلفی درجهبندی میشود و پروفایلهایی برای افراد ساخته میشود و سابقه این افراد، حالتهای روانی، طبقه اجتماعی و هویت این افراد ثبت می شود و از این اطلاعات برای پیشبینی احتمال وقایع آینده شامل اعتراضات، دادخواهیها و ارتکاب جرایم و… استفاده میشود تا از وقوع آنها جلوگیری شود.
به نوشته این روزنامه، شی جینپینگ در طول یک دهه رهبری این کشور سختگیریهای امنیتی و نظارت را افزایش داده است. او به شدت به دنبال سرکوب اعتراضات و تنشهای قومی در منطقه غربی شینجیانگ بود و در دوران همهگیری کرونا سختگیرانهترین سیاستهای کنترلی را اجرا کرد.
او همچنین از این فناوریها برای تداوم شکنجه و سرکوب تمرینکنندگان روش معنوی فالون دافا و خانوادهشان و محدود کردن هر چه بیشتر فعالیتهای صلحآمیز این تمرینکنندگان استفاده کرد.
کارشناسان معتقدند که استفاده از دوربینهای امنیتی پیشرفته و مجهز به هوش مصنوعی، به کاهش جرایم کمک میکند و اثرات مثبتی در برقرای امنیت و ثبات اجتماعی دارد، اما زمانی که این فناوریها در اختیار حکومتهای فاسد و استبدادی یا باندهای جنایتکار قرار میگیرد، آسیبهای جبران ناپذیری بر جامعه تحت کنترل آنان میگذارد، اما طالبان برای بهرهگیری از تجربه نصب دوربینهای امنیتی در افغانستان با چالشهایی نیز روبرو است. بخصوص اینکه ولایات افغانستان بخصوص کابل در تعدادی از ساعات روز در بیبرقی به سر میبرند و این دوربینها نمیتوانند بدون برق کار کنند.
هواوی شرکت مخابراتی طرف قرارداد با حقانی از سوی تعدادی از کشورهای غربی بخصوص آمریکا متهم به استفاده از تجهیزات مخابراتی برای جاسوسی در کشورهای مختلف است. ارتش خلق چین که قدرتمندترین نهاد در ساختار قدرت در چین است، از این شرکت به عنوان ابزاری اطلاعاتی و جاسوسی در کشورهای دیگر استفاده میکند.
طالبان از زمان به قدرت رسیدنشان بارها به استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی توجه نشان دادهاند. یک عضو ارشد موسسه تحقیقاتی اینترپرایز سال گذشته اعلام کرد که «طالبان میخواهند هواپیماهای بدون سرنشین و مجهز به هوش مصنوعی را از چین خریداری کنند… با توجه به روابط عمیق و مستمر طالبان با القاعده، دستیابی این گروه به هواپیماهای بدون سرنشین از چین باید مهمترین نگرانی استراتژیک واشنگتن باشد.»