بعد از گذشت ۱۹ سال از استعفای پادشاه نپال از قدرت و روی کارآمدن دولت‌های متعدد چپ کمونیستی، بار دیگر مردم این کشور خواستار برقراری پادشاهی مشروطه در کشورشان شده‌اند، اما چه باعث شد تا شهروندان نپال به دنبال احیای سیستم پادشاهی و سنت‌های دیرینه در کشورشان باشند؟
کشور نپال، سرزمینی محصور به خشکی در جنوب آسیا است که هند و چین تنها همسایه‌های این کشور هستند که هر کدام در تلاش هستند تا نفوذ بیشتری بر این کشور ۲۹ میلیون نفری داشته باشند. مناطق کوهستانی رشته‌کوه‌های هیمالیا حدود ۳۵ درصد از مساحت این کشور را تشکیل می‌دهد، قله اورست بلندترین قله جهان به همراه هفت قله بلند دیگر در این کشور واقع شده است.
نپال از قرن‌ها پیش تحت سلطنت شاهان مختلف قرار داشت. پادشاه نپال نه‌تنها یک مقام سیاسی به شمار می‌آمد، بلکه دارای نقش مذهبی و فرهنگی نیز بود. نظام پادشاهی مشروطه در سال ۱۹۵۱ در این کشور شکل گرفت و پادشاه در راس حکومت ماند و قدرت سیاسی را به دولت و پارلمان تفویض کرد. پیش از آن پادشاه نپال صاحب قدرت مطلقه بود.
جنگ کمونیست‌ها و پادشاهی مشروطه
در دهه‌های گذشته قدرت‌گیری حزب‌های کمونیستی با گرایش‌های مائوئیستی باعث چالش‌های بزرگ برای این کشور شد.
در فوریه ۱۹۹۶، حزب مائوئیست اعلام کرد که جنگ مسلحانه علیه دولت را آغاز کرده است. این جنگ ابتدا با حملات به تأسیسات دولتی، پلیس و ارتش آغاز شد. گروه‌های مائوئیستی برای ترویج ایده‌های کمونیستی خود به استفاده از جنگ چریکی روی آوردند.
کمونیست‌ها به دنبال یک انقلاب ایدئولوژیکی و ایجاد یک حکومت سوسیالیستی بودند. این جنگ که ده سال بین کمونیست‌ها و نظام پادشاهی مشروطه طول کشید، باعث کشته شدن ۱۳ هزار نفر عمدتا غیرنظامی، آوارگی هزاران نفر و مشکلات متعدد اقتصادی و اجتماعی شد. این جنگ در سال ۲۰۰۶ با انعقاد توافقنامه صلح به پایان رسید. براساس این توافقنامه گیانندرا، پادشاه این کشور مجبور به کناره‌گیری از قدرت شد و دو سال بعد به طور رسمی حکومت پادشاهی در نپال منحل شد و «جمهوری دموکراتیک» با اکثریت احزاب کمونیستی روی کار آمد.
با پایان جنگ و به قدرت رسیدن کمونیست‌ها که با وعده عدالت اجتماعی، توزیع عادلانه ثروت و ازبین‌بردن نابرابری‌های اجتماعی توانسته بودند حمایت بسیاری از مردم نپال را به خود جلب کنند، اولین جمهوری با رویکرد کمونیستی را در این کشور بنیان گذاشتند.
بعد از سرنگونی نظام پادشاهی، احزاب کمونیستی نقش مهمی در سیاست کشور داشته و دولت‌های خود را تشکیل داده‌اند. با گذشت زمان، ضعف‌های ساختاری و ناکارآمدی این دولت‌ها در حل بحران‌های اقتصادی و اجتماعی این کشور آشکار شد.
تلاش پکن برای متحدکردن احزاب کمونیست نپال
در آن دوره از تاریخ، چین کمونیستی همزمان با سرمایه‌گذاری در پروژه‌های اقتصادی این کشور، تلاش‌های متعددی را برای متحد کردن احزاب کمونیست این کشور انجام داد تا حکومت کمونیستی مشابهی در نپال شکل بگیرد و دوام یابد، اما خلاف انتظارات پکن، احزاب کمونیستی نپال نتوانستند در این مدت متحد شوند، هر چند مداخلات پکن در سیاست نپال، گاهی به شکل‌گیری ائتلاف‌هایی میان احزاب کمونیستی حاکم بر این کشور منجر می‌شد، اما این ائتلاف‌ها نیز دوامی نداشتند و بعد از مدتی با بروز اختلافاتی، بحران سیاسی جدیدی در دولت‌های این کشور بروز می‌کرد.
رسانه دیپلمات در مه ۲۰۲۰ در تحلیلی نوشت که حضور احزاب سیاسی ایدئولوژیک کمونیستی در رأس قدرت نپال باعث شده تا چین بتواند به راحتی برنامه سیاسی خود را در این کشور پیش ببرد. حزب کمونیست چین در سال ۲۰۱۹ آموزش‌هایی در مورد «اندیشه‌های شی جین‌پینگ» به حزب کمونیست نپال ارائه داد. در زمانی که شی به نپال سفر کرد، «اندیشه‌های شی» به‌طور غیررسمی به عنوان دکترین رسمی برای حزب کمونیست نپال محسوب می‌شد و رهبر حزب کمونیست چین در حال تبدیل شدن به رهبر غیررسمی حزب کمونیست نپال بود، مانند دوره‌ای که مائو به‌عنوان رهبر عالی برخی از احزاب کمونیستی نپال و هند مطرح شده بود.
فساد و ناکارآمدی سیستم کمونیستی باعث شکل‌گیری اولین اعتراضات مردمی برای بازگشت نظام پادشاهی مشروطه به این کشور شد. در ژانویه سال ۲۰۲۱ بار دیگر نپال شاهد اعتراضات هزاران تن از مردم بود که به وضعیت جاری این کشور و انحلال پارلمان اعتراض داشتند و حدود سه سال بعد، در نوامبر ۲۰۲۳ ده‌ها هزار نفر خواستار بازگشت پادشاه و برقراری نظام پادشاهی در این کشور شدند. این اعتراضات در سال ۲۰۲۴ نیز ادامه یافت و در ماه مارس امسال نیز هزاران نفر برای بازگشت نظام پادشاهی و احیای هندوئیسم به عنوان دین رسمی این کشور به خیابان‌ها کاتماندو، پایتخت این کشور آمدند و به گواه برخی رسانه‌ها، ده‌ها هزار نفر از بازگشت گیانندرا به پایتخت نپال استقبال کردند.
بیم و امیدها درباره بازگشت نظام پادشاهی مشروطه
آسوشیتدپرس در تحلیل وضعیت کنونی نپال نوشته است که با وجود حمایت‌هایی که در این اعتراض‌های مردمی مشاهده شده است، نتایج انتخابات در سال‌های گذشته نشان می‌دهد که حمایت گسترده‌ای برای بازگشت به نظام پادشاهی وجود ندارد. به‌عنوان مثال، در انتخابات عمومی سال ۲۰۱۷، حزب رستریا پراجاتانترا (حزب سلطنت‌طلب) کمتر از ۲ درصد آرا را کسب کرد و تنها یک کرسی در مجلس نمایندگان به‌دست آورد. در انتخابات ۲۰۲۲، این حزب حدود ۶ درصد آرا را به‌دست آورد و ۱۴ کرسی در مجلس نمایندگان کسب کرد که نشان‌دهنده رشد محدود حمایت از سلطنت است، اما همچنان اکثریت قابل‌توجهی برای بازگشت به نظام پادشاهی وجود ندارد.
رسانه دیپلمات در تحلیل تازه‌ای نوشته است که برخی از نظرسنجی‌های اخیر در نپال از راه‌های غیرمستقیم معمولاً برای سنجش محبوبیت نظام پادشاهی استفاده کرده‌اند. به‌عنوان مثال، یک نظرسنجی سراسری در سال ۲۰۲۴ نشان داد که تقریبا نیمی از نپالی‌ها از لغو نظام فعلی کشور و بازگرداندن دولت هندو حمایت کرده‌اند.
این رسانه افزوده است چون پادشاه نپال به‌عنوان یک خدا در مذهب هندو شناخته می‌شد، برخی از افرادی که از دولت هندو حمایت می‌کنند ممکن است طرفدار سلطنت نیز باشند. با این حال، می‌توان به‌طور قطع گفت که درخواست برای بازگشت دولت هندو محبوب‌تر از طرفداران فعلی پادشاه و ولیعهد است.
براساس این مقاله، دولت هند به‌طور سنتی سلطنت نپال را به‌عنوان نهادی می‌دید که به ضرر منافع دهلی‌نو عمل کرده است، چون پادشاهان این کشور از سال ۱۹۵۵ تا ۲۰۰۸ سعی می‌کردند روابط نزدیکتری با چین، رقیب هند برقرار کنند. با این حال پکن به نظر نمی‌رسد که علاقه‌ای به بازگشت نهادی داشته باشد که زمانی نزدیک‌ترین دوست پکن در نپال بود؛ زیرا مقامات چینی به دلیل رویکرد تجاری خود، بیشتر به پرورش روابط با احزاب اصلی توجه کرده‌اند.
این مقاله افزوده است که آینده اعتراضات طرفداران سلطنت در نپال تا حدی به واکنش احزاب بزرگ کمونیستی بستگی دارد. در حال حاضر، به‌نظر می‌رسد که آن‌ها مضطرب هستند. رهبران سیاسی وابسته به این احزاب به‌طور گسترده‌ای از پادشاه سابق انتقاد می‌کنند و هشدار می‌دهند که اگر او از فعالیت‌های خود دست برندارد، حتی ممکن است امتیازات محدود خود به‌عنوان یک شهروند نپالی را از دست بدهد.
برخی تحلیلگران معتقدند یکی از دلایلی که برخی از مردم نپال از بازگشت سلطنت یا تغییرات جدید استقبال کرده‌اند، احساس ناامیدی از حکومت‌های کمونیستی است. در عین حال، هواداران سنت‌های این کشور، بازگشت به یک سیستم سلطنتی را به‌عنوان یک نماد از وحدت و هویت ملی می‌بینند.
همچنین نظام پادشاهی به‌عنوان یک سیستم کهن‌تر و سنتی‌تر، با آگاهی‌های مذهبی و فرهنگی همراه است.
