نویسنده: آندرس کور
آندرس کور نویسنده و دارای مدرک دکترای دولتی از دانشگاه هاروارد (۲۰۰۸) است. او از مدیران شرکت تحلیلی کور و ناشر مجله ریسک سیاسی است و تحقیقات گسترده‌ای در آمریکای شمالی، اروپا و آسیا انجام داده است. «تمرکز قدرت: نهادینه‌سازی، سلسله‌مراتب و هژمونی» (۲۰۲۱) و «قدرت‌های بزرگ، راهبردهای بزرگ: بازی جدید در دریای چین جنوبی» (۲۰۱۸) آخرین کتاب‌های او هستند. آنچه در ادامه می‌خوانید تحلیل او درباره همکاری چین با شرکای «رده دومی» خود به‌منظور فرار از تحریم‌های آمریکا است.
چین کمونیستی به رهبری «محور شرارت» شهرت دارد که از خودِ این کشور، روسیه، ایران، کره شمالی و احتمالاً ونزوئلا و برمه (میانمار) تشکیل شده است. این کشورها شهروندان خود و دیگر کشورهای همسایه را به ترس و وحشت می‌اندازند.
اما به نظر می‌رسد که پکن برای فرار از تحریم‌ها و تعرفه‌های آمریکا، همکاری با شرکای «رده دومی» مکزیک، ویتنام، تایلند، مصر، مالزی و مجارستان را ترجیح می‌دهد. چین در کشورهای رده دومی سرمایه‌گذاری می‌کند تا ضمن تولید در خارج از کشور، کالاهایی را که مشمول تعرفه می‌شوند، به آمریکا و کشورهای متحد آن صادر کند.
سرمایه‌گذاری پکن در کشورهای رده دومی به شرکت‌های چینی اجازه می‌دهد که به‌رغم تعرفه‌ها و تحریم‌ها به تولیدات خود برای صادرات به آمریکا و متحدان آن ادامه دهند. از این گذشته، این مسئله به نفع رژیم‌های مستبدی تمام می‌شود که از نظر سیاسی و دیپلماتیک به پکن نزدیک هستند، حتی اگر جزو متحدان رده اولی آن نباشند.
راهبرد حزب کمونیست چین از دید بدخواهانه این کشور منطقی است، چراکه سرمایه‌گذاری پکن در آمریکا و متحدان آن درصورت بروز جنگ در معرض خطر مصادره قرار می‌گیرد و کشورهای رده اولی نیز در حال حاضر تحت تحریم‌ها یا تعرفه‌های آمریکا قرار دارند. از این‌رو، این کشورها از دید سرمایه‌گذاری صادرات‌محور چین چنگی به دل نمی‌زنند.
از منظر حزب کمونیست چین، بهترین کشورهای واسطه که به‌عنوان کانال سرمایه‌گذاری و تجاری پکن، آمریکا و متحدانش را هدف می‌گیرند، کشورهایی هستند که از نظر ایدئولوژیک به پکن نزدیک‌تر هستند: کشورهای رده دومی.
به‌رغم آنکه تحریم‌ها و تعرفه‌های آمریکا و متحدان آن کشورهای رده اولی را برای فروش به چین مردد کرده، این کشورها بهترین گزینه برای واردات چین هستند. شرایط کنونی به شرکت‌های چینی اهرم چانه‌زنی می‌دهد تا میلیاردها دلار تخفیف بگیرد که مهم‌ترین آن‌ها به نفت و گاز مربوط می‌شود. وضعیت کنونی، حزب کمونیست چین را تشویق می‌کند که کشورهای فروشنده را به نقض قوانین و هنجارهای بین‌المللی سوق دهد تا تحت تحریم قرار بگیرند و به دسته کشورهای رده اولی ملحق شوند و مجبور شوند کالاهای خود را با تخفیف به پکن بفروشند.
برای نمونه، پکن مسکو را تشویق کرد که در سال ۲۰۲۲ به اوکراین حمله کند. بدین ترتیب، روسیه تحت تحریم قرار گرفت و اکنون کسی را جز چین ندارد که بتواند نفت تحریمی خود را به آن بفروشد. حزب کمونیست چین به این مسئله واقف است و می‌تواند برای خرید نفت روسیه تا ۴۰ درصد تخفیف بگیرد.
این واقعیت که حزب کمونیست چین به این شکل از اهرم خود استفاده می‌کند، نشان می‌دهد که شراکت آن با کشورهای رده اولی اساساً حالت بده بستانی دارد. ایدئولوژی محورِ فرضی یا «چندقطبی» در برابر «هژمونی آمریکا» بیش از آنکه با ایجاد یک جهان چندقطبی سروکار داشته باشد، در پی به حداکثر رساندن قدرت و قلمرو کشورها است. بدین ترتیب، کشورهای محور برای رسیدن به اهداف خودخواهانه خود، تحت لوای «منافع ملی»، حقوق دیگران را پایمال می‌کنند؛ درست همان‌طور که پکن قیمت انرژی روسیه را پایین می‌کشد، درحالی‌که این کشور به دلیل نقض و بازتعریف هنجارهای تمامیت ارضی ملی در جنگ اوکراین، که با موافقت پکن آغاز شد، تحت تحریم قرار گرفته و پکن نیز به دنبال بازتعریف هنجارهای مشابه در مورد تایوان است.
کشورهای مردم‌سالار نیز می‌توانند حقوق یکدیگر را پایمال کنند که برای نمونه می‌توان به سیاست‌های حمایتی اروپا در قبال محصولات کشاورزی اوکراین اشاره کرد. اما کشورهای مردم‌سالار باید با اعطای کمک‌های امنیتی، مانند کمک‌های نظامی آمریکا به اوکراین، تایوان و اسرائیل، حمایت بیشتری از یکدیگر داشته باشند.
کیمبرلی دوناوان، از اندیشکده شورای آتلانتیک، شبکه تجاری نابهنجار کشورهای رده اولی را «محورِ گریز» نامیده است. تحریم‌های آمریکا تجارتِ آن‌ها را با شرکای قانونی و با یکدیگر غیرممکن می‌کند. به این ترتیب، آن‌ها می‌توانند تحریم‌های آمریکا و متحدان آن را دور بزنند و یک اقتصاد بین‌المللیِ سایه ایجاد کنند که کشتی‌های آن در دل دریا توقیف نمی‌شوند. با این حال، کشورهای رده اولی برای سرمایه‌گذاری چین که به منظور گسترش صادرات پکن تا آمریکا، اتحادیه اروپا، ژاپن و دیگر بازارهای هم‌سو انجام می‌گیرد، ریسک زیادی را به جان می‌خرند، چراکه کل محور تحت تحریم‌های مجزا قرار دارد.
از این‌رو، رویکرد راهبردی پکن در قبال سرمایه‌گذاری برای صادرات به آمریکا و متحدان آن باید با رویکرد این کشور در دادوستدِ بینامحوری و سرمایه‌گذاری‌هایی که برای پشتیبانی از این روند- مانند زیرساخت‌های کمربند و جاده- انجام می‌گیرند، متفاوت باشد.
راهبرد حزب کمونیست چین برای صادرات به آمریکا و متحدانش این است که سرمایه‌گذاری صادرات‌محور خود را به سمت شرکای رده دومی سوق دهد که شانس کمتری برای مواجهه با تعرفه یا تحریم دارند اما دولت‌هایشان همچنان حامی پکن هستند. از این‌رو، پکن به موفقیت‌های سیاسی بین‌المللی دست می‌یابد. برای نمونه، پکن به کشورهایی که هنوز در این سرمایه‌گذاری‌ها مشارکت نکرده‌اند نشان می‌دهد که اگر سیاست‌هایشان با حزب کمونیست چین هم‌سو باشد، می‌توانند از این امر به نفع خود استفاده کنند. این مسئله با ایجاد انگیزه برای هم‌سویی با چین به افزایش نفوذ سیاسی حزب کمونیست در خارج از کشور کمک می‌کند. با توجه به این‌که آمریکا و متحدانش از دیگر کشورها نمی‌خواهند که در مناقشات ابرقدرت‌ها علیه چین موضع بگیرند، این انگیزه تا حدودی خنثی می‌شود.
دیدگاه ارائه‌شده در این مقاله نقطه نظر نویسنده بوده و لزوماً منعکس‌کننده دیدگاه اپک تایمز نیست.
