تحلیل | نویسنده میلتون ازراتی
آی‌بی‌ام تصمیم گرفته راه فهرست بلندبالای برندهای آمریکایی را ادامه دهد و برخی از فعالیت‌های خود را در چین متوقف کند.
چهار دهه از آغاز فعالیت آی‌بی‌ام در چین می‌گذرد. این شرکت زمانی چین را به شکل یک بازار بزرگِ در حال رشد می‌دید. آی‌بی‌ام برای مدتی یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های مخابراتی چین بود و بانک‌های بزرگ و شرکت‌های انرژی چین جزو مشتریان آن بودند. اما کسب‌و‌کار این شرکت دچار افت شده و درآمدها طی دو سال گذشته کاهش یافته‌اند.
مدیر این شرکت در اظهارات خود از دریچه کسب‌و‌کار صحبت کرده، اما به وضوح همان حرف‌هایی را می‌زند که دیگر شرکت‌های آمریکایی زده‌اند. اگر رها کردن فعالیت‌های بعضاً چنددهه‌ای برای شرکت‌ها ناراحت‌کننده و پرهزینه باشد، چین نیز از تخصص و هوش تجاری این شرکت‌ها محروم خواهد شد.
سؤالی که مطرح می‌شود این است: آیا شی جین پینگ، رهبر چین، به تبعات این امر واقف است؟
یکی از مدیران آی‌بی‌ام در روزهای پایانی ماه اوت با کارمندان بخش تحقیق و توسعه شعبه چین جلسه مجازی گذاشت و به آن‌ها گفت که شرکت عملیات خود را به دیگر کشورها منتقل خواهد کرد. آی‌بی‌ام قصد دارد برای رفع کمبودها محققان و مهندسان خود را به هند بفرستد. این‌که چه تعداد از کارکنان چینی شرکت برای نقل مکان دعوتنامه دریافت کرده‌اند، مشخص نیست.
مدیر شرکت هنگام اعلام این خبر توضیح داد که تصمیم آی‌بی‌ام به ترک چین ارتباط چندانی با کاهش درآمدها ندارد و بیشتر به خدمات مشتریان مربوط می‌شود. البته مدیران تصمیم‌گیر شرکت مدعی هستند که بهبود خدمات مشتریان یکی از دلایل است. احتمالاً دلایل دیگری هم وجود دارد که دیگر شرکت‌های خارجی در حین ترک چین به اشکال مختلف به آن‌ها اشاره کرده‌اند.
برای نمونه، هزینه‌های استخدام در چین با سرعت بیشتری از هند و دیگر نقاط آسیا افزایش یافته است. از این گذشته، رقابت چین در سال‌های اخیر باعث شده که این کشور سهم بازار بسیاری از شرکت‌ها از جمله آی‌بی‌ام را از آنِ خود کند. این امر تا حدی به پیچیده‌تر شدن رقابت فنی بازمی‌گردد اما بیشتر به این دلیل رخ داده که پکن، در راستای کارزار «حذف آمریکا»، به نهادهای دولتی و تحت مالکیت دولت دستور داده که تجهیزات خارجی را با محصولات تولید داخل جایگزین کنند.
در عین‌حال، وسواس فزاینده پکن در قبال امنیت باعث افزایش نفوذ دولت در عملیات شرکت‌های خارجی در چین شده و هزینه‌های تجاری را افزایش داده است. درحالی‌که این موانع از جانب طرف چینی پدید آمده‌اند، واشینگتن نظارت خود را بر شرکت‌های آمریکایی مستقر در چین، بویژه شرکت‌هایی که در زمینه‌های راهبردی مانند هوش مصنوعی فعالیت دارند، افزایش داده است. به‌طور کلی، افزایش تنش بین واشینگتن و پکن به افزایش بلاتکلیفی دامن زده است.
آی‌بی‌ام با این اقدام به فهرست بلندبالای شرکت‌های آمریکایی پیوست که برخی یا تمام فعالیت‌های خود را در چین متوقف کرده و به دیگر نقاط آسیا منتقل کرده‌اند. در این بین نام‌های شناخته‌شده‌ای مانند بلک اند دکر، نایکی، هاسبرو، ال‌جی. الکترونیک و شارپ نیز به چشم می‌خورد. مهم‌تر از همه این‌که تعداد شرکت‌های فناوری پیشرو که فعالیت‌های خود را در چین کاهش داده‌اند سیر صعودی پیدا کرده که از جمله می‌توان به اپل، دل، هیولت پاکارد، اینتل، گوگل، اوراکل و کوئنتا کامپیوتر اشاره کرد. و این فقط یک نمونه است. درمجموع، تقریباً سی شرکت با برند آمریکایی به‌طور کامل یا جزئی از چین فاصله گرفته‌اند. هرکدام از این شرکت‌ها دلایل خاص خود را داشته‌اند، اما همگی در مواجهه با عوامل فشار مثل هم بوده‌اند.
این اقدامات چین را از چیزی محروم کرده‌اند که اقتصادِ عمیقاً آشفته این کشور می‌توانست در غیر این صورت از آن استفاده کند. از آن‌جا که دلایل این اقدامات عمدتاً به رفتار پکن نسبت داده می‌شوند، این سؤال مطرح می‌شود که آیا شی به آسیب‌هایی که سیاستهای او به چین وارد کرده واقف است یا خیر.
دیدگاه ارائه‌شده در این مقاله نقطه نظر نویسنده بوده و لزوماً منعکس‌کننده دیدگاه اپک تایمز نیست.
میلتون ازراتی کمک‌ویراستار نشریه نشنال اینترست، وابسته به مرکز مطالعات سرمایه انسانی دانشگاه بوفالو، و اقتصاددان ارشد شرکت ارتباطاتی وستد در نیویورک است.
