نوشته: علی رمضانیان
سفر سید ابراهیم رئیسی، رییس دولت سیزدهم جمهوری اسلامی به چین، واکنش‌های زیادی را در پی داشته‌است .این واکنش‌ها در داخل و خارج از ایران حکایت از نگرانی‌های زیادی دارد. علت اصلی این نگرانی‌ها مبهم بودن هرگونه تعامل جمهوری اسلامی با چین است.
در این سفر پر هزینه که چندین سند همکاری امضا شد، تعدادی از اعضای دولت از جمله حسین امیرعبدالهیان – وزیر امور خارجه، سید احسان خاندوزی – وزیر امور اقتصادی و دارایی، مهرداد بذرپاش – وزیر راه و شهرسازی، جواد اوجی – وزیر نفت، سید جواد ساداتی‌نژاد – وزیر جهاد کشاورزی، سید رضا فاطمی‌امین – وزیر صنعت، معدن و تجارت، محمدرضا فرزین – رئیس کل بانک مرکزی و علی باقری‌کنی – مذاکره‌کننده ارشد ایران در موضوع هسته‌ای، رئیسی را همراهی می‌کردند و در حوزه‌های گردشگری، ارتباطات و فناوری اطلاعات، محیط زیست، تجارت بین‌المللی، مالکیت معنوی، کشاورزی، صادرات، بهداشت و درمان، رسانه، ورزش و میراث فرهنگی بین دو طرف امضا شده است.
سفر رئیسی به چین، در حالی برگزار شد که رییس جمهوری چین در سفری به عربستان، در آذرماه امسال، علیه جمهوری اسلامی موضع‌گیری تندی داشت. در جریان سفر شی جی‌پینگ به عربستان، دو کشور در پی یک نشست دوجانبه بیانیه‌ای مشترک صادر کردند که در بخشی از این بیانیه از ایران خواسته شد در امور داخلی دیگر کشورها دخالت نکند. در این بیانیه همچنین بر اهمیت احترام گذاشتن ایران به اصل حسن همجواری تاکید شده و دو طرف خواستار همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به منظور تضمین صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود شدند. علاوه بر این، در بند ۱۲ بیانیه مشترک رئیس جمهور چین و سران شورای همکاری خلیج فارس که در همان دیدارها صادر شد، آمده بود: «رهبران از تمامی تلاش‌های مسالمت‌آمیز شامل ابتکارها، پیشنهاد‌های امارات برای رسیدن به راهکار صلح‌آمیز برای حل مسئله سه جزیره تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی، از راه مذاکرات دوجانبه بر مبنای قوانین بین‌المللی حمایت می‌کنند.»
حال این سفر رئیسی بعد از آن بیانیه، برای بسیاری ایرانی‌ها، سفری تحقیرآمیز تلقی شده و برنگرانی‌های آنها افزوده شد. برداشت‌ها این است که چین به عنوان کارت بازی به جمهوری اسلامی نگاه کرده و در حال حاضر که تنش بین چین و آمریکا بالا گرفته با این دیدار به آمریکا سینگال‌های متفاوتی صادر کرده است.
البته مهمترین دغدغه ایرانی‌ها، توافق ۲۵ ساله است. موضوعی که از سوی دو رییس جمهور در این سفر نیز مورد توجه قرار گرفت در حالی که هنوز در خصوص این قرارداد ابهامات زیادی وجود دارد.
بر اساس همین نگرانی‌ها، در فضای مجازی هشتک‌های زیادی فراگیر شد. هشتک نه به قرارداد ۲۵ ساله، حقارت ملی، فروش ایران به چین، ایران را چند فروختی و چندین هشتگ دیگر این روزها در فضای مجازی در واکنش به این سفر، فراگیر شد.
در مقابل، رسانه های حامی حکومت جمهوری اسلامی که از این سفر با عناوینی چون سفر حماسی، پربرکت و مهم یاد کردند در خصوص توافق ۲۵ ساله به مذاکره درباه آن اشاره خاصی نکردند و تنها از ادامه مذاکره در این خصوص سخن گفته و هیچ اشاره به محتوای مذاکرات نداشتند. طرفداران حکومت هم این امیدواری را داشتند که با این سفر، گشایش ارزی اتفاق بیافتد.
موضوع از این قرار است که تاجران ایرانی در حال حاضر به دلیل بسته بودن کانال یوان در صرافی‌ها مجاب هستند که حتی برای فعالیت اقتصادی، از درهم امارات برای مبادله استفاده کنند تا درهم را به ارزهای دیگر تبدیل کنند. بر همین اساس، افزایش نرخ حواله درهم تاثیر مستقیمی بر ارزهای دیگر دارد. بنابراین وقتی نرخ حواله و بازار آزاد درهم بالا می رود، دلار نیز گران می‌شود. برای از بین بردن این تقاضای بالا، باید گشایش در ارزهای دیگر نیز انجام شود. از طرف دیگر از سال ۲۰۲۰ تعامل با چین با سخت شده و چین به دلایلی مانند FATF سخت‌گیری‌های زیادی در مبادله با ایران اعمال کرده است. به همین دلیل، طرفداران حکومت تصور می‌کردند که با سفر رئیسی به چین، گشایش ارزی پدید می‌آید و دیگر فشار روی درهم امارات وجود نخواهد داشت و در نهایت دلار ارزان می‌شود. اما بر خلاف این تحلیل غلط طرفداران جمهوری اسلامی، بعد از سفر رئیسی نه تنها دلار ارزان نشد بلکه رکورد جدیدی زد و به کانال ۴۷ هزار تومانی رسید.
در حالی طرفداران حکومت بر موضوع توافق ۲۵ ساله سرپوش می‌گذارند که ابراهیم رئیسی حین سفر به چین، در فرودگاه به خبرنگاران گفته بود که توافق ۲۵ ساله از موضوعات مهم این سفر است و در این سفر، اجرایی شدن سند راهبردی ۲۵ ساله که بین ایران و چین به امضا رسیده، دنبال خواهد شد.
سوال اصلی ایرانی‌ها این است که چرا مردم چیزی از این توافق نمی‌دانند؟ حال آنکه چین با کشورهای زیادی قرارداد همکاری امضا کرده و حاکمان آن کشورها محتوای آن قرارداد را با شهروندان خود در میان گذاشته‌اند. چین با عربستان قراداد ۳۴ ساله امضا کرد. همچنین بین این دو کشور، چندین قرارداد به ارزش ۵۰ میلیارد دلار منعقد شد. علاوه بر این، چین با عمان، قطر و امارات قرارداد بلندمدت امضا کرد. حتی با اسرائیل، به عنوان مهمترین متحد آمریکا در خاورمیانه نیز قرارداد همکاری دارد، اما همه آن قراردادها روشن و شفاف هستند.
بنابراین پاسخ سریع و صریح به این پرسش، وضعیت ایران در مجامع بین‌المللی است. در این رابطه، چندی پیش احمدی نژاد رئیس جمهور اسبق جمهوری اسلامی، طی سخنانی تاکید کرده بود که چین از ایران خواسته است تا در مورد توافق ۲۵ ساله هیچ اطلاعاتی منتشر نشود. او ادعا کرده بود که چین از تحریم‌های آمریکا در خصوص همکاری با ایران هراس دارد و تمایلی با تنش با آمریکا در خصوص ایران ندارد.
از طرف دیگر، بر اساس تحریم‌های آمریکا، در حال حاضر حدود ۲۱ میلیارد دلار از دارایی‌های ایران و پول فروش نفت ایران به چین، در این کشور بلوکه شده و به ایران منتقل نمی‌شود. از این رو، تحلیل‌گران می‌گویند وقتی چین در شرایط عادی به دلیل تحریم، دلارهای جمهوری اسلامی را آزاد نمی‌کند، چطور ایران حاضر شده است به سراغ قراردادی ۲۵ ساله و مبهم با چین برود؟ اگر چین می‌تواند به ایران کمک کند و تحریم‌ها را در قالب قراردادها دور بزند، چرا در خصوص آزادسازی دلارهای مسدودی ایران کاری انجام نمی‌دهد. لذا می‌گویند که این قرادادها به نفع مردم ایران نیست و تنها به نفع چین است و چین با این قراردادها به غارت ایران می‌پردازد و از استفاده از کارت ایران بهره می‌برد.
در حقیقت، مساله مهمتر این است که چین در قبال جمهوری اسلامی مسئولیتی ندارد. یعنی هر وقت که صلاح بداند از تمامی توافق‌های خود با ایران شانه خالی می‌کند. در گذشته چین در قبال فشارهای غرب به ایران، با غرب همکاری کرده و وقتی قرارادادهای جمهوری اسلامی با چین شفاف و روشن نباشد به معنی آن است که چین مجدد می‌تواند از هرگونه مسئولیت در قبال قرار دادهای ایران شانه خالی کرده و زیر توافق‌ها بزند.
بازگشت به ایران با دستان خالی
رئیسی با تعداد زیادی همراه در حوزه‌های مختلف به چین رفت تا بتواند دستاورد زیادی در حوزه‌های مختلف کسب کند. اما ظاهرا چین، تمایلی برای افزایش تعامل با ایران نداشته و قصد دارد سطح مبادلات با جمهوری اسلامی را در همین سطح فعلی و بصورت کژدار و مریز ادامه دهد؛ چرا که چینی‌ها بعد از اینکه از به سرانجام رسیدن توافق وین ناامید شدند دیگر هیچ‌گونه سرمایه‌گذاری جدیدی را در ایران به رغم وجود توافق ۲۵ ساله نپذیرفتند. حتی در برخی از نقاط مانند پارس جنوبی، آزادگان و شاهراه تهران شمال، ادامه مسیر را لغو کردند. بر اساس برخی از شنیده‌ها، رئیسی به چین پیشنهاد داد تا در برابر نفت، چهار میلیون مسکن در ایران بسازد اما چینی‌ها مخالفت کردند. همچنین دولت چین، در خصوص درخواست‌های دیگر ایران در زمینه حضور بیشتر چین در حوزه نفت و گاز ایران هم دست رد بر سینه رئیسی زد. برهمین اساس، بسیاری از کارشناسان این سفر رئیسی را خطرناک ارزیابی کردند، زیرا نشان از سرسپردگی شدید ایران در برابر چین می‌دانند.
واکنش‌های جهانی به سفر رئیسی به چین
ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا همزمان با سفر رئیسی به چین گفت که هر کشوری باید «ماهیت رابطه خود با چین را تعیین کند. اما وقتی صحبت از ایران به میان می‌آید، ما فکر می‌کنیم مهم است که بقیه جهان کاملا روشن کند که پیشرفت‌های هسته‌ای ایران، تلاش‌های این کشور برای صدور تروریسم و نفوذ بدخواهانه در سراسر منطقه و فراتر از آن، مورد قبول هیچ کشوری نیست و جهان از آن حمایت نمی‌کند. ما هر کاری برای مقابله با این رابطه و انتقال این فناوری انجام می‌دهیم.»
رئیس ضدتروریسم انگلیس نیز به این سفر واکنش نشان داده و گفت که از سوی ایران، چین و روسیه با تهدیدهایی مواجه است.
شبکه اسکای‌نیوز عربی از عدم به رسمیت شناختن تحریم‌های آمریکایی علیه ایران توسط چین گزارش داد. فرانس۲۴ عربی به تعهد چین به حمایت از ایران در برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای تهران پرداخت. شبکه آی۲۴ صهیونیستی بر خشم آمریکا از نزدیکی تهران و پکن تاکید کرد و شکل‌گیری ائتلافی نظامی میان ایران و چین برای مقابله با هر گونه تجاوز آمریکایی را پیش‌بینی کرد.
نوشته: علی رمضانیان
نظرات بیان شده در این مقاله نظرات نویسنده است و لزوماً منعکس کننده نظرات اپک تایمز نیست.
