به گفته کارشناسان، نقش احتمالی این گروه تروریستی بدنام در سوریه تا حد زیادی به رهبری جدید اسلامگرایان در این کشور بستگی خواهد داشت.
سرنگونی دولت سوریه در ماه گذشته به نگرانی از بازگشت گروه تروریستی داعش دامن زده که یک دهه قبل بخش زیادی از این کشور را تحت تصرف خود درآورده بود.
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، یک روز پس از سرنگونی رژیم و ارتش بشار اسد، رئیسجمهور سوریه، که ماه گذشته رخ داد، گفت: «تاریخ نشان داده که لحظات امیدبخش ممکن است بسرعت به منازعه و خشونت تبدیل شوند.»
او افزود: «داعش در این مقطع تلاش خواهد کرد تا توانمندیهای خود را بازسازی کند.»
به گفته متیو برایزا، از مقامات سابق کاخ سفید و از مسئولان ارشد وزارت امور خارجه، توانایی این گروه برای جبران گذشته به این بستگی دارد که آیا دولت جدید سوریه میتواند اقتدار خود را حاکم کند و آیا به یک نیروی نظامی ملی جدید، که متضمن امنیت کشور باشد، میدان میدهد یا خیر.
داعش، که جزو شاخههای ایدئولوژیک القاعده محسوب میشود، بخشهای وسیعی از سوریه- و بیشتر مناطق همجوار در عراق- را در سالهای ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ به تصرف درآورد.
نقش این گروه در سوریه تا سال ۲۰۱۹ به واسطه ائتلاف به رهبری آمریکا که با بومیان کرد متحدِ واشینگتن همکاری میکرد، تا حد زیادی ریشهکن شد.
نیروهای آمریکایی در آن سال به دستور دونالد ترامپ، رئیسجمهور وقت آمریکا، ابوبکر بغدادی، رهبر داعش، را در شمال غربی سوریه کشتند.
با توجه به شرایط پیچیده درگیریها، دشمنان آمریکا در سوریه- از جمله روسیه، ایران و رژیم اسد- نیز نقش مهمی در نابودی این گروه تروریستی ایفا کردند.
نقش آمریکا در سوریه
رژیم سوریه در روز ۸ دسامبر در مواجهه با حمله شورشیان تحت حمایت ترکیه به رهبری هیئت تحریر شام، که آمریکا آن را سازمانی تروریستی میداند، سقوط کرد.
ارتش آمریکا همزمان در قلب سوریه علیه آنچه که «رهبران، عوامل و پایگاههای داعش» میخواند، دهها حمله هوایی انجام داد.
فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام) گفت هدف از این حملات این بود که مطمئن شویم گروه تروریستی داعش از وضعیت فعلی برای بازسازی خود در قلب سوریه بهرهبرداری نخواهد کرد.»
به گزارش سنتکام، ارتش آمریکا یک هفته بعد دور جدیدی از حملات را انجام داد که به مرگ دهها عضو داعش انجامید.
آمریکا در یک دهه گذشته حضور نظامی قابلتوجهی در شرق و شمال شرقی سوریه داشته و برآورد میشود که در حال حاضر حدود ۲ هزار سرباز در این کشور دارد.

این نیروها بخشی از ائتلاف به رهبری آمریکا هستند که وظیفه شکست داعش را برعهده دارند.
ترامپ در سال ۲۰۱۹ در اولین دوره ریاستجمهوری خود متعهد شد که نیروهای آمریکایی را از سوریه خارج کند؛ وعدهای که درنهایت رنگ واقعیت به خود نگرفت.
این وعده در آن مقطع با انتقاد شدید مخالفان سیاسی ترامپ در داخل کشور مواجه شد که او را به تنها گذاشتن متحدان کرد واشینگتن متهم کردند.
لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا، در هفته جاری گفت که نیروهای آمریکایی در سوریه میمانند تا جلوی ظهور دوباره گروه تروریستی را بگیرند.
او در روز ۹ ژانویه به آسوشیتد پرس گفت: «هنوز باید تلاش کنیم تا پای خود را روی گلوی داعش نگهداریم.»
به گفته آستین، حضور نیروهای آمریکایی برای تأمین امنیت اردوگاههای موقت در شمال شرقی سوریه- که هزاران پیکارجوی سابق داعش و خانوادههایشان در آنها نگهداری میشوند- لازم است.
دههاهزار نفر بلاتکلیف در اردوگاههای موقت
دههاهزار نفر در اردوگاههایی نگهداری میشوند که در حال حاضر تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه قرار دارند؛ گروهی تحت رهبری کردها که واشینگتن از آن حمایت میکند.
آستین گفت که نیروهای دموکراتیک سوریه درنهایت میتوانند تحت رهبری جدید کشور در ارتش سوریه ادغام شوند.
او گفت: «سوریه سرانجام مالک اردوگاههای موقت میشود، و اگر بشود، کنترل آنها را به دست خواهد گرفت.»
براساس گزارش عفو بینالملل در آوریل ۲۰۲۴، برآورد میشود که ۵۶ هزار مرد، زن و کودک در اردوگاهها نگهداری میشوند که عمدتاً «به شکل خودسر و به مدت نامحدود بازداشت شدهاند.»
در این گزارش آمده است: «افرادی که در پی شکست داعش بازداشت شدهاند… با خشونت سیستماتیک مواجه هستند و شمار زیادی از آنها به دلیل شرایط غیرانسانی جان خود را از دست میدهند.»
اردوگاههای موقت و زندانیان آنها که عمدتاً اتباع خارجی هستند، محل اختلاف آمریکا و متحدان این کشور شدهاند.
واشینگتن از زمان نابودی داعش در سال ۲۰۱۹ از شرکای خود خواسته تا شهروندانی را که هنوز در اردوگاههای موقت به سر میبرند، به میهن خود بازگردانند.
سبسشن گورکا، گزینه ترامپ برای مدیریت مبارزه با تروریسم، در گفتوگو با تایمز لندن گفت که بریتانیا باید پیکر حدود ۳۰ تبعه بریتانیایی را که در اردوگاهها به خاک سپرده شدهاند، به میهن بازگرداند.
گورکا در ۸ ژانویه به تایمز لندن گفت: «هر ملتی که میخواهد متحد جدی و دوستِ قدرتمندترین ملت جهان باشد، باید تعهد جدی خود را در عمل به نمایش بگذارد.»
سخنگوی دولت بریتانیا در پاسخ گفت که اولویت لندن «تأمین سلامت و امنیت بریتانیا» است.
به گفته برایزا، تنها دو راه برای حلوفصل این «وضعیت بسیار بغرنج» وجود دارد.
برایزا به اپک تایمز گفت: «اولین راه این است که بازداشتیها تا ابد در اردوگاهها بمانند. راه دوم این است که آنها را به کشورهای خود بازگردانیم.»
او گفت: «تقاضای گورکا از بریتانیا و دیگر کشورها برای بازگرداندن شهروندانی که در اردوگاهها نگهداری میشوند، منطقی است.»
او افزود: «زیرا راه دیگر این است که آنها را تا ابد به حال خود بگذاریم.»