آیا همیشه احساس خستگی، حواس‌پرتی یا تکرر ادرار دارید؟ این علائم پایدار لزوماً به پیری و استرس مربوط نیستند و ممکن است کلیه‌های شما به رسیدگی نیاز داشته باشند.
دکتر جاناتان لیو، متخصص طب سنتی چینی در کالج عمومی کانادا، می‌گوید: «در طب سنتی چینی، کلیه‌ها به‌عنوان «ریشه حیات» شناخته می‌شوند. نقش کلیه‌ها فراتر از سم‌زدایی و سوخت‌و‌ساز است و با باروری، ثبات عاطفی، انرژی و طول عمر هم سروکار دارد.»
لیو در برنامه «سلامت ۱+۱» شبکه ان‌تی‌دی گفت که سبک زندگی مدرن به واسطه استرس مزمن، خواب بی‌کیفیت و پرکاری می‌تواند سح انرژی یا «چی» کلیه‌ها را به حداقل برساند و باعث بروز خستگی، بی‌خوابی و تضعیف عملکرد جنسی شود.
لیو این عارضه را «کم‌کاری کلیه» می‌نامد که از تلاش بدن برای مقابله با استرس طولانی‌مدت حکایت دارد؛ عارضه‌ای که در طب غربی تحت عنوان خستگی آدرنال شناخته می‌شود.
کلیه‌ها: مرکز انرژی جسمی و روانی
کلیه‌ها در طب غربی جزو اندام‌هایی حیاتی به شمار می‌روند و وظیفه تنظیم مایعات بدن، الکترولیت‌ها، فشار خون و تعادل کلسیم و فسفر را برعهده دارند. اما مفهوم «کلیه» در طب سنتی چین فراتر از نقش آناتومیک آن است و غدد فوق کلیوی، سیستم غدد درون‌ریز، سیستم عصبی و سیستم تولیدمثل را دربرمی‌گیرد.
براساس طب سنتی چین، کلیه‌ها مسئول حفظ «جوهره بدن (جینگ)، چی و آب» هستند.
- جینگ: نمایانگر نیروی تولیدمثل و توان ژنتیکی است و درواقع نقش مرکز اصلی ذخیره انرژی بدن را ایفا می‌کند.
- چی: انرژی حیاتی که تنفس و جنب‌و‌جوش کلی بدن را تنظیم می‌کند. کلیه‌ها نقش «دریافت‌کننده چی» را برعهده دارند و به ریه‌ها کمک می‌کنند که انرژی بدن را تأمین کنند.
- آب: مسئول تنظیم سوخت‌و‌ساز مایعات در بدن است، به پیشگیری از ورم کمک کرده و تعادل مایعات را حفظ می‌کند.
از این گذشته، کلیه‌ها بر استخوان‌ها نظارت دارند و مغز استخوان تولید می‌کنند. از این‌رو، با استحکام استخوان‌ها و عملکرد مغز ارتباط مستقیم دارند. کلیه‌ها همچنین بر اراده انسان نظارت داشته و با قاطعیت، حافظه و ثبات عاطفی ارتباط تنگاتنگ دارند.
کلیه‌ها: قربانی اصلی استرس روزمره
به گفته لیو، سبک زندگی پرشتاب و پراسترس امروزی باعث می‌شود که اغلب با «کمبود چی کلیه» مواجه شویم که با علائمی نظیر خستگی ذهنی، کاهش میل جنسی، حواس‌پرتی و تحریک‌پذیری عاطفی همراه است.
تحقیقات نشان می‌دهند که استرس مزمن محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-فوق‌کلیه را فعال می‌کند و باعث افزایش سطح کورتیزول می‌شود. با کم‌کاری کلیه، توانایی بدن در سوخت‌و‌ساز کورتیزول کاهش می‌یابد و این مسئله فشار بیشتری به اندام‌های بدن وارد می‌کند.
چرخه استرس و کلیه خطر مرگ‌و‌میر و عوارض جانبی را افزایش می‌دهد؛ موضوعی که در مطالعه مروری سال ۲۰۲۳ در مجله پیشگامان غدد درون‌ریز به آن اشاره شده است.
علائم اولیه اختلال عملکرد کلیه
مشکلات کلیه در آغاز معمولاً علائم مشخصی ندارند، اما بدن ممکن است به شما هشدار بدهد. توصیه لیو این است که درصورت بروز علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
۱. ادرار غیرطبیعی
همه در شرایط عادی حدود ۴ تا ۶ مرتبه در روز ادرار می‌کنند و حجم روزانه ادرارشان تقریباً بین هزار تا ۲ هزار و ۵۰۰ میلی‌لیتر است. افزایش یا کاهش ناگهانی و قابل‌توجه دفعات یا حجم ادرار می‌تواند نشانه ضعف کلیه‌ها در تعدیل مایعات و الکترولیت‌ها باشد.
اگر ادرارتان بیش از حد کف‌آلود باشد و کف آن برای مدت طولانی باقی بماند، می‌تواند نشانه مقدار بالای پروتئین در ادرار باشد. این وضعیت از اختلال کلیه در امر تصفیه حکایت دارد که باعث نشت مواد مغذی ضروری مانند پروتئین می‌شود.
۲. خستگی و ضعف عمومی
خستگی مداوم و بی‌دلیل ممکن است به دلیل کاهش تولید اریتروپویتین باشد؛ هورمونی که در کلیه‌ها تولید می‌شود و به تشکیل گلبول‌های قرمز خون کمک می‌کند. کاهش سطح این هورمون می‌تواند باعث ضعف و کم‌خونی شود. بعضی‌ها ممکن است دچار علائم کم‌خونی مانند رنگ‌پریدگی لب، زبان یا پلک‌های خود شوند.
۳. ورم
ورم ناگهانی دور چشم‌ها یا صورت پس از سرماخوردگی، گلودرد یا گرفتگی بینی در کودکان ممکن است نشانه مشکلات کلیوی باشد.
ورم در اندام‌های تحتانی بزرگسالان شایع‌تر است و به دلیل ناتوانی کلیه‌ها در دفع مایعات اضافی رخ می‌دهد که باعث احتباس آب در بافت‌ها می‌شود.
۴. تهوع و استفراغ
اگر عملکرد کلیه‌ها ضعیف‌تر شود، بدن قادر به دفع مؤثر سموم نخواهد بود. تجمع سموم باعث تحریک جداره معده و اختلال در عملکرد دستگاه گوارش می‌شود. تهوع و استفراغ اغلب نشانه اختلال متوسط یا پیشرفته کلیه هستند و باید به‌سرعت تحت معاینه قرار بگیرند.
داشتن کلیه‌های سالم از عادت‌های روزانه شروع می‌شود
مراقبت از کلیه‌ها راهبردی بلندمدت و دست‌یافتنی در سبک زندگی است. لیو هشت نکته عملی زیر را با ما به اشتراک گذاشه است:
۱. از پاهای خود محافظت کنید
در طب سنتی چینی، کف پاها نقطه شروع مریدین کلیه است. نقطه طب سوزنی «چشمه جوشان» (یونگ‌چوآن) یکی از نقاط کلیدی است که در فرورفتگی جلویی کف پا قرار دارد. مرطوب نگه‌داشتن منظم پاها و ماساژ دادن این نقطه (۵۰ تا ۱۰۰ مرتبه یا درصورت امکان تا ۲۰۰ مرتبه) به تقویت عملکرد مریدین کلیه، افزایش انرژی کلیه، حمایت از سم‌زدایی و بهبود خواب کمک می‌کند. محافظت از پاها در برابر سرما و رطوبت نیز بسیار حائز اهمیت است.
۲. اجابت مزاج منظم
یبوست باعث می‌شود که سموم روده‌ها وارد جریان خون شوند و به کلیه‌ها آسیب برسانند. کلیه‌ها بعد از قلب دومین عضو بدن هستند که بیشترین جریان خون را در خودشان دارند. برای جلوگیری از یبوست شکم‌تان را ماساژ دهید و غذاهای فیبردار بخورید.
۳. آب کافی بنوشید
ننوشیدن آب کافی باعث می‌شود که کلیه‌ها نتوانند سموم بدن را به خوبی تصفیه کنند و متحمل فشار بیشتری شوند، اما نوشیدن زیاد از حد آب نیز باعث احتباس مایعات و مسمومیت آبی می‌شود. کارمندان پرمشغله اداری معمولاً آب کافی نمی‌نوشند. توصیه می‌شود که روزانه ۶ تا ۸ لیوان آب بنوشید.
۴. از نگه‌داشتن ادرار خودداری کنید
عادت به نگه‌داشتن ادرار باعث بازگشت ادرار شده و کلیه‌ها را در معرض سموم مضر قرار می‌دهد.
۵. غذاهایی بخورید که برای کلیه مفید باشند
از خوردن غذاهای حاوی فلزات سنگین اجتناب کنید. گردو بخورید تا مریدین کلیه تقویت شود و دفع آلبومین از طریق ادرار به حداقل برسد. پیازچه مصرف کنید تا سلامت کلیه‌ها حفظ شود. خوردن غذاهای سیاه‌رنگ مانند کنجد سیاه، قارچ سیاه، برنج سیاه و لوبیا سیاه نیز در طب سنتی چینی توصیه شده است، زیرا این خوراکی‌ها برای کلیه‌ها مفید هستند. برای نمونه، کنجد سیاه خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی دارد و از کلیه‌ها محافظت می‌کند. قارچ سیاه نیز به دفع فلزات سنگین مانند سرب کمک کرده و از کلیه‌ها محافظت می‌کند.
۶. داشتن خواب باکیفیت
خواب خوب به ترمیم سیستم عصبی، سم‌زدایی کلیه‌ها و ترشح هورمون‌ها کمک می‌کند. در مقابل، دیر خوابیدن به عملکرد کلیه‌ها آسیب می‌رساند.
۷. زندگی جنسی سالم
از روابط جنسی ناسالم یا خطرناک اجتناب کنید و مراقب فعالیت جنسی افراطی باشید، زیرا ممکن است جوهره (جینگ) کلیه‌تان را از بین ببرید. طب سنتی چینی اهمیت زیادی برای تعدیل میل جنسی قائل است، زیرا کنترل این موضوع به حفظ انرژی و سرزندگی کمک می‌کند.
۸. در مصرف دارو احتیاط به خرج دهید
بعضی از آنتی‌بیوتیک‌ها، آرام‌بخش‌ها یا گیاهان دارویی چینی ممکن است برای کلیه‌ها مضر باشند که باید از مصرف آن‌ها اجتناب کنید. همیشه تحت نظر پزشک متخصص دارو بخورید و از خوددرمانی یا تهیه خودسرانه دمنوش‌های گیاهی پرهیز کنید.
