نویسنده: علی رمضانیان
بعد از کشتهشدن اسماعیل هنیه در تهران، کسی به رهبری جدید حماس برگزیده شده که سالهاست در لیست تروریستی آمریکاست و اسرائیل نیز در تونلهای زیر شهر غزه به دنبال اوست.
یحیی سنوار به ایران نزدیک است. خبرگزاریهای اسرائیل نقل کردند که او وقتی در زندان اسرائیل بود با ایران رابطه برقرار کرد و بعد از آزادی تلاش کرد بیشتر به ایران نزدیک شود.
او بعدها توانست با کمک ایران کارخانه نظامی در غزه بسازد و انواع موشکهای خاص را از ایران دریافت کند.
سنوار متهم اصلی رهبری حمله هفتم اکتبر سال ۲۰۲۳ به اسرائیل و کشته شدن ۱۲۰۰ شهروند اسرائیلی و گروگانگیری ۲۰۰ نفر از انهاست.
روزنامه فایننشال تایمز در این باره نوشت: «سنوار به شخصیتی افسانهای در نوار غزه تبدیل شده و بسیاری از فلسطینیها به او افتخار میکنند و او در میان مردم فلسطین بسیار محبوب است.»
اما ادامه کار او ساده نیست.
بعد از حمله حماس به اسرائیل در هفتم اکتبر سال گذشته، سخنگوی ارتش اسرائیل گفت: «یحیی سنوار فرمانده حمله به اسرائیل دیگر یک فرد مرده است.»
او که متولد شهر خانیونس است، در همان دانشگاه و همان رشتهای درس خواند که اسماعیل هنیه خواند. یعنی در دانشگاه اسلامی غزه در رشته زبان عربی مدرک کارشناسی گرفت.
سنوار از ابتدای تاسیس حماس با این گروه همکاری میکرد و در سال ۱۹۸۷ او سازمان امنیت داخلی حماس«المجد» را راه انداخت که به دستگیری و محاکمه کسانی میپرداخت که ظن همکاری با اسرائیل را داشتند.
بیبیسی جهانی سال گذشته به نقل از ایهود یاری، پژوهشگر «موسسه واشنگتن برای سیاست خاورمیانه» که چهار بار با سنوار در زندان مصاحبه کرده، میگوید سنوار و نام « المجد» به خاطر مجازات کسانی که متهم به جرایم اخلاقی بودند بر سر زبانها افتادند. او فروشگاههایی را که «نوارهای ویدیویی و فیلمهای بزرگسالان» میفروختند هدف میگرفت و کسانی را که مظنون به همکاری با اسرائیل بودند مورد تعقیب قرار میداد و آنها را میکشت.
ایهود یاری میگوید سنوار مسئول «قتل بیرحمانه» افراد زیادی است که مظنون به همکاری با اسرائیل بودند: «بعضی را با دستان خودش کشته بود و به این کارش افتخار میکرد، و با من و دیگران دربارهٔ آن صحبت میکرد.» به گفته مقامهای اسرائیلی او بعدها اعتراف کرده که چگونه یکی از افراد مظنون به خبرچینی را مجازات کرده است: «برادر مظنون را مجبور کرده که او را زنده به گور کند، و در پایان کار به جای بیل از قاشق برای خاک ریختن روی او استفاده کند.»
اسرائیل اولین بار سنوار را سال ۱۹۸۲ و در سن ۱۹ سالگی به دلیل «فعالیتهای اسلامی» دستگیر کرد و بعد از آن در سال ۱۹۸۵ بازداشت شد. در همین دوره بود که توانست اعتماد شیخ احمد یاسین، بنیانگذار حماس را که روی صندلی چرخدار مینشست، جلب کند. سنوار ۲۲ سال را در زندانهای اسرائیل گذارند. او از سال ۱۹۸۸ تا ۲۰۱۱ در زندان بود و در آنجا زبان عبری را آموخت.
بر اساس گزارش دولت اسرائیل و بر اساس مشاهده زندگی سنوار در زندان، او شخصی «خشن، مقتدر، بانفوذ و با تواناییهای غیرعادی برای تحمل سختی، فریبکاری، و قانع به کم، رازنگهدار و دارای قابلیت همراه کردن افراد با خود» است.
آزادی یحیی سنوار به عنوان بخشی از مبادله زندانیان برجسته با «گیلاد شالیت» انجام شد. شالیت، سرباز نیروهای دفاعی اسرائیل در سال ۲۰۰۶ در حالی که در گذرگاه مرزی مستقر بود توسط حماس دستگیر شد. پس از چندین تلاش ناموفق برای میانجیگری آزادی شالیت، مصر و آلمان توافقی را برای آزادی او در اکتبر ۲۰۱۱ منعقد کردند. برادر سنوار، محمد، که به نگهبانی شالیت گماشته شده بود، اصرار داشت سنوار در مبادله گنجانده شود. در همان روزی که شالیت آزاد شد، سنوار جزو نخستین گروه از اسیران فلسطینی بود که به نوار غزه بازگردانده شدند. زمانی که او وارد غزه شد، پیشانیبند سبز نمادین حماس را بر سر داشت.
در آوریل ۲۰۱۲ تنها چند ماه پس از آزادی، سنوار به عنوان یکی از اعضای دفتر سیاسی حماس در نوار غزه انتخاب شد.
یحیی سنوار زندگی غیرمعمولی و محرمانهای داشته و دارد. به طوری که اکثر ساکنان نوار غزه وی را از نزدیک ندیده و نمیشناسند.
اسرائیل تا امروز بیش از ۲۰ بار تلاش کرده تا سنوا را بکشد. به همین دلیل او زندگی مخفیانهای دارد. او آخرین بار در یک برنامه تلوزیونی در اردیبهشت ۱۴۰۱ در شبکه الجزیره ظاهر شد.
جمهوری اسلامی یار دیرین سنوار
نزدیکی سنوار با جمهوری اسلامی ایران موضوعی مخفی نیست. او وقتی از زندان آزاد شد تلاش کرد ارتبط با جمهوری اسلامی را افزایش دهد. روابط جمهوری اسلامی و حماس به دلیل خروج حماس از سوریه در زمان بحران سوریه و توجه نکردن به خواستههای ایران تیره شده بود و ایران در این دوره کوتاه یعنی از سال ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۶ به حماس هیچ کمک نکرد اما وقتی که اسماعیل هنیه رهبر حماس و سنوار رهبر حماس در نوار غزه شد، این روابط دوباره صمیمی شد و ایران در این دوره میلیونها دلار به حماس کمکهای نظامی و مالی کرد.
سنوار در سال ۲۰۲۱ قدردانی خود از ایران را این طور بیان کرد: «اگر به خاطر ایران نبود، مقاومت فلسطین تا این حد توانایی نداشت.»
جمهوری اسلامی تلاش دارد که سنوار را یک رهبری کاریزماتیک در بین مبارزان حماس نشان دهد.
خبرگزاری ایسنا یک روز بعد از انتخاب سنوار به عنوان رهبری حماس نوشت: «در مقایسه با هنیه و خالد مشعل (رهبر سیاسی سابق) سنوار شخصیت بسیار کاریزماتیکی دارد. او توانایی رهبری کل جنبش را دارد، نه فقط امور آن در غزه. سنوار به شخصیتی افسانهای در نوار غزه تبدیل شده است و به نقل از یک فعال برجسته فلسطینی در بیتالمقدس شرقی اضافه کرد، بسیاری از فلسطینیها به او افتخار میکنند و او در میان مردم فلسطین بسیار محبوب است.»
جمهوری اسلامی ایران به قدری به حماس در دوران سنوار و هنیه به حماس کمک مالی کرده که سنوار در یک سخنرانی گفته بود که حماس به کمک کسی نیاز ندارد چراکه جمهوری اسلامی ایران به اندازه کافی به آنها کمک میکند.
بحران خاورمیانه با سنوار چه سرانجامی دارد؟
اما سوال اساسی این است که با انتخاب سنوار به رهبری حماس آیا وضعیت منطقه به سمت صلح و آرامش پیش میرود یا تنشها بیشتر میشود؟
برای پاسخ به این سوال باید گفت که یحیی سنوار از بنیانگذاران شاخه نظامی حماس، گردانهای عزالدین قسام است.
سنوار به دلیل نقش کلیدیاش در شاخه نظامی حماس، به عنوان یکی از افراد تندرو و سختگیر در این گروه شناخته میشود که همواره بر مقاومت مسلحانه علیه اسرائیل تأکید داشته است.
سنوار دو راه بیشتر نمیشناسد، یا باید به او امتیاز داد، یا با او جنگید.
او در سال ۲۰۲۲ در یک گردهمایی به مناسبت سالگرد تأسیس حماس، از هر یک از افراد خواست که اگر اسرائیل برای آزادی اسیران فلسطینی به توافق نرسد «آماده قیام مانند طوفان برای دفاع از الاقصی باشید. ما در سیل خروشان، با موشکهای بیپایان و در سیل سربازان بیحد و حصر به سوی شما خواهیم آمد. ما با میلیونها نفر از مردم خود (امت) یکی پس از دیگری به سراغ شما خواهیم آمد.»
او معتقد به عدم سازش و مبارزه تا آزادسازی کامل فلسطین است. این مواضع باعث شده تا بسیاری از تحلیلگران او را به عنوان یک عامل تنشزا در روابط حماس و اسرائیل ببینند.
از سوی دیگر انتخاب سنوار در شرایطی صورت گرفته که منطقه خاورمیانه و به ویژه نوار غزه در وضعیت پیچیدهای به سر میبرد. از یک سو، تنشهای مداوم بین حماس و اسرائیل و از سوی دیگر، فشارهای اقتصادی و انسانی بر مردم غزه، وضعیت را بسیار بحرانی کرده است.
به نظر میرسد که با توجه به سابقه و مواضع سنوار، احتمال افزایش تنشها بین حماس و اسرائیل زیاد است. سنوار به احتمال زیاد به تقویت شاخه نظامی و برنامهریزی حملات علیه اسرائیل ادامه خواهد داد و تا حدودی تنشها افزایش پیدا میکند. انتخاب سنوار میتواند روند هرگونه مذاکرات صلح را پیچیدهتر کند. مواضع سختگیرانه او به احتمال زیاد تمایل کمتری به مذاکرات و سازش خواهد داشت. علاوه بر این با توجه به وضعیت بحرانی غزه، انتخاب سنوار میتواند فشارهای داخلی را افزایش دهد.
مردم غزه که از شرایط اقتصادی و انسانی نامساعد رنج میبرند، ممکن است خواهان راهحلهای مسالمتآمیز باشند، اما رهبری سنوار میتواند این خواستهها را نادیده بگیرد.
در پایان اینکه انتخاب یحیی سنوار به عنوان رئیس دفتر سیاسی حماس به احتمال زیاد به افزایش تنشها و تضعیف هرگونه تلاش برای صلح بین حماس و اسرائیل منجر خواهد شد. با این حال، وضعیت پیچیده منطقه و فشارهای داخلی نیز میتواند در تصمیمات آینده سنوار تأثیرگذار باشد. ممکن است بازیگران دیگر منطقه چیز دیگری بخواهند و با فشار به حماس روند صلح را افزایش دهند. آینده بسیار مبهم است.
دیدگاه ارائهشده در این مقاله نقطه نظر نویسنده بوده و لزوماً منعکسکننده دیدگاه اپک تایمز نیست.
