قاضی کانادایی، هواپیمایی بینالمللی اوکراین را مقصر مرگ ۱۷۶ مسافر و خدمه پروازی دانست که با موشکهای زمین به هوای جمهوری اسلامی سرنگون شده بود.
این شرکت هواپیمایی اکنون باید بابت قربانیان غرامت بپردازد.
این دادگاه در کانادا برگزار شد، زیرا بسیاری از مسافران هواپیمای سرنگونشده کاناداییهای ایرانیتبار بودند. این حکم پس از یک محکمه ۱۸ روزه در تورنتو که در ماه ژانویه به پایان رسید صادر شد.
دادگاه عالی انتاریو اعلام کرده است که هواپیمایی بینالمللی اوکراین در صدور اجازه پرواز PS752 برای خروج از تهران در ۸ ژانویه ۲۰۲۰ در بحبوحه تنشهای بینالمللی سهلانگاری کرده است.
آمریکا چند روز پیش از آن، قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس را کشته بود. نیروهای سپاه نیز در ۸ ژانویه چند موشک بالستیک به سمت دو پایگاه آمریکایی در عراق پرتاب کردند و باعث جراحت شدید تعدادی از سربازان شدند. از اینرو، جمهوری اسلامی برای حملات تلافیجویانه آمریکا در حالت آمادهباش بود.
پرواز PS752 هواپیمایی بینالمللی اوکراین با یک بوئینگ ۷۳۷-۸۰۰ در ساعت ۶:۱۲ صبح به وقت محلی از فرودگاه بینالمللی امام خمینی تهران برخاست. دقایقی بعد هواپیما با اصابت دو موشک پدافند هوایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سقوط کرد و تمامی سرنشینان آن جان باختند.
قاضی یاسمین اکبرعلی خاطرنشان کرد که براساس تحقیقات ایران درخصوص این فاجعه، PS752 مشکلی نداشت و مجوز پرواز خود را از نیروهای نظامی ایران دریافت کرده بود.
قاضی افزود: «هیچ دلیلی وجود نداشت که پدافند هوایی PS752 را بهعنوان چیزی غیر از یک هواپیمای مسافربری شناسایی کند. هواپیما در حال ارتفاع گرفتن و خروج از تهران بود و با سرعتی پرواز میکرد که از یک هواپیمای مسافربری انتظار میرود. از این گذشته، ارتفاع پرواز با موشک همخوانی نداشت. سیستم فرستنده هواپیما نیز درصورت استعلام نیروهای نظامی ایران- درصورتیکه از رادار نظارتی دوم استفاده میشد- اطلاعات پرواز را در اختیار آنها قرار میداد.»
اکبرعلی گفت: «هواپیمایی بینالمللی اوکراین ارزیابیهای امنیتی معمول را درخصوص این پرواز به انجام نرساند. مسیر کییف تا تهران از چند سال پیش تا ۸ ژانویه ۲۰۲۲ شامل چهار ارزیابی امنیتی جداگانه بود و آخرین ارزیابی نیز چند ساعت قبل از برخاستن هواپیما از تهران انجام گرفته بود.
قاضی گفت: «کفایت ارزیابیهای امنیتی هوانوردی بشدت مورد تردید است.»
مدیران امنیت هوانوردی هواپیمایی بینالمللی اوکراین با شنیدن خبر حملات موشکی به نیروهای آمریکایی مستقر در عراق، وضعیت امنیتی را از نو ارزیابی کردند؛ اما به این نتیجه رسیدند که بازگشت PS752 به کییف بهرغم افزایش تنشها در منطقه مشکلی نخواهد داشت.
دادگاه بررسی کرد که آیا هواپیمایی بینالمللی اوکراین استانداردهای مربوط به ایمنی پرواز را نقض کرده است یا خیر و اگر چنین است، آیا تأثیری در تلفات جانی هواپیمای PS752 داشته است یا خیر.
قاضی گفت: «استدلال هواپیمایی بینالمللی اوکراین این بود که منطقه اطلاعات پرواز تهران محلِ درگیری نبود که البته با توجه به این تصور مطرح شده که منطقه درگیری باید بهطور رسمی به اطلاع عموم رسانده شود.» کارشناسان شهادت دادند که منطقه اطلاعات پرواز تهران نمونه بارز یک منطقه درگیری بود.
قاضی گفت ارزیابی خطر در ۸ ژانویه ۲۰۲۰ از چند جهت نتوانست الزامات مربوط به استاندارد امنیتی هواپیمایی بینالمللی اوکراین و کارکنان آن را برآورده کند.
یکی از دلایل، بیاطلاعی از وضعیت حاکم در منطقه اطلاعات پرواز تهران بود که «از همه لحاظ قابل اطمینان جلوه میکرد.» هواپیمایی بینالمللی اوکراین به توصیههای ایکائو (سازمان بینالمللی هوانوردی کشوری) در رابطه با «عوامل خطر کلیدی در حین پرواز در آسمان منطقه درگیری یا نزدیک آن» بیتوجهی کرد.
کارمند هواپیمایی بینالمللی اوکراین که مسئول ارزیابی امنیتی بود، در کشف اطلاعاتی که میتوانستند او را از فاکتورهای مختلف- از جمله سیاستهای موشکپراکنی ایران- مطلع کنند، ناکام ماند.
قاضی گفت اینها از جمله عواملی هستند که از «رویکرد بیملاحظه هواپیمایی بینالمللی اوکراین در قبال امنیت پرواز» خبر میدهند.
قاضی حکم داد که «هواپیمایی بینالمللی اوکراین با چشمپوشی یا کمتوجهی به اطلاعات ایکائو در رابطه با مناطق درگیری و ناکامی در جستجوی اطلاعات از منابع موجود، استاندارد امنیت پرواز را نقض کرده است.»
طبق کنوانسیون مونترال در مورد حملونقل بینالمللی مسافران، هواپیمایی بینالمللی اوکراین نمیتواند غرامت پرداختی به خانوادهها را به ۱۸۰ هزار دلار بهازای هر مسافر محدود کند و موظف به پرداخت کامل غرامت قربانیان خواهد بود.
