روز ۱۵ سپتامبر (۹۷۳ میلادی)، برابر با ۲۴ شهریور، مصادف با زادروز ابوریحان بیرونی، دانشمند، ریاضیدان، ستارهشناس، تقویمشناس، انسانشناس، هندشناس، تاریخنگارِ، گاهنگار و طبیعیدان برجستهٔ ایرانی به عنوان یکی از بزرگترین دانشمندانِ ایرانی در همهٔ اعصار شناخته میشود.
وی به زبان خوارزمی، زبان فارسی، زبان عربی و زبان سانسکریت مسلط بود و با زبان یونانی باستان، عبری توراتی و زبان سریانی آشنایی داشت. دانشنامه علوم چاپ مسکو، ابوریحان را دانشمند همه قرون و اعصار خوانده است.
در بسیاری از کشورها نام بیرونی را بر دانشگاهها، دانشکدهها و تالار کتابخانهها نهاده و لقب « استاد جاوید » به او دادهاند.
بیرونی کتب و رسالههای بسیاری را تألیف کرد که شمار آنها را بیش از ۱۴۶ مورد گزارش کردهاند.
نوشتههایی از بیرونی در دست است که به وضوح در آنها از گردشِ زمین به دورِ خودش نام برده میشود.
بیرونی حدود هزار سال قبل روشی برای محاسبهٔ شعاع زمین ارائه میکند به وسیلهٔ افتِ افق وقتی از ارتفاعات به افق نگاه میکنیم. بیرونی خورشیدگرفتگی هشتم آوریل سال ۱۰۱۹ را در کوههای لغمان در افغانستان کنونی را رصد و بررسی کرد و ماهگرفتگی سپتامبر همین سال را در غزنه پژوهید.
وی اپیکتوگرام یعنی چگال سنج (ابزاری برای سنجش وزن مخصوص در فیزیک) را اختراع نمود که با آن وزن مخصوص چیزها تعیین میشود.
مهمترین آثار او « التنجیم » در ریاضیات و نجوم، « آثار الباقیه » در تاریخ و جغرافیا، « قانون مسعودی » که نوعی دانشنامهاست و کتاب « تحقیق ماللهند » دربارهٔ اوضاع این سرزمین از تاریخ و جغرافیا تا عادات و رسوم و طبقات اجتماعی آن است.
کتاب آثار الباقیه، راهگشای محققان معاصر در مورد بسیاری از نقاط مبهم و ناشناخته تاریخ و فرهنگ و سنن کهن ایران باستان بوده است.
در سال ۲۰۰۹ به عنوان نشانی از پیشرفت علمی صلحآمیز، ساختمان – مجسمهای به شکل چهارتاقی که ترکیبی از سبکهای معماری و تزئینات ایرانی دارد، رو به روی ساختمان سازمان ملل متحد در وین نصب شد که در این چهارتاقی مجسمههایی از چهار دانشمندِ ایرانی خیام، ابوریحان بیرونی، زکریا رازی و ابوعلی سینا قرار دارد.
این دانشمند شهیر، پس از ۷۵ سال عمر، در ۱۳ دسامبر سال ۱۰۴۸ میلادی (۲۲ آذر) در شهر غزنه ( افغانستان امروزی ) درگذشت.
مطالب دیگر:
این مرد میگوید، همسر مفقود شدهاش قربانی برداشت اعضای بدن شده است
گزارش ماه آگوست اشتغال در آمریکا : بیکاری کم، استخدام متوسط، دستمزدهای ساعتی رو به افزایش
