می‌گویند زندگی از نحوه ارتباط انسان‌ها شکل می‌گیرد و در واقع بدون ارتباطات، زندگی معنی ندارد. بسیاری از مردم زندگی را در کنار هم سر می‌کنند و نه با هم. شاید آمارهای طلاق نشان‌دهنده و تأییدکننده چنین شرایطی باشد. ارتباطات تلاشی در جهت برقراری پیوند و اختلاط انسان‌هاست. تسهیم تجربه‌ها با یکدیگر کم‌کم همدلی را به وجود می‌آورد و این همدلی موجب نزدیکی می‌شود.
در جوامع سنتی که پای‌بندی‌های انسان‌ها به اصول اعتقادی و اخلاقی بیشتر است، معمولاً پیوندها دوام و قوام بیشتری داشته و طرفین ارتباط، علی‌رغم وجود برخی از نارسایی‌ها، ترجیح می‌دهند با گذشت و ایثار این پیوند را تداوم بخشند و آن را مستحکم‌تر نمایند.
آقای «مارک نپ»(Mark knapp) از یک رابطه خانوادگی، تحلیل خاصی را ارایه داده است. وی شروع یک ارتباط صمیمی و خانوادگی را تا پایان آن یعنی تا مرحله جدایی، به ده مرحله تقسیم کرده است؛ اول مرحله «آغاز»، که سرآغازی برای یک فراگرد ارتباطی است؛ دوم مرحله «آزمون»، که در این مرحله طرفین سعی دارند تا همدیگر را مورد آزمایش قرار دهند و به حسن نیت‌ها و سوء نیت‌ها نسبت به همدیگر پی ببرند؛ سوم مرحله «چفت و بند» است که طرفین سعی می‌کنند دلبستگی‌ها و وابستگی‌ها را مستحکم‌تر کنند؛ مرحله چهارم، «مرحله ادغام» است که تداوم ارتباط و استحکام دلبستگی‌ها موجب می‌شود تا طرفین همدیگر را همانند یک پیکر بپندارند و همدل و هم‌رأی باشند؛ مرحله پنجم، «مرحله پیمان» است که این روند دوستی و علاقه‌مندی و همدلی، منجر به عقد پیمان زناشویی می‌شود. همان‌طوری که در این ۵ مرحله ملاحظه نمودید، موضوع از یک رابطه ساده آغاز شده و به تدریج به مرحله اوج می‌رسد. این ۵ مرحله را می‌توانیم «مراحل پیوند» نام بگذاریم.
عوامل بسیاری در زندگی روزانه ما موجب دوام و قوام این پیوندها بوده و در مقابل موضوعات مهم یا بی‌اهمیتی نیز می‌تواند موجب گسست این پیوند شود. باید توجه داشت که معمولاً روابط بین انسان‌ها کم و بیش این مراحل را پشت سر می‌گذارند و دیر یا زود با ضعف و شدت مواجه می‌شوند. در جوامع سنتی که پای‌بندی‌های انسان‌ها به اصول اعتقادی و اخلاقی بیشتر است، معمولاً این پیوندها دوام و قوام بیشتری داشته و طرفین ارتباط، علی‌رغم وجود برخی از نارسایی‌ها، ترجیح می‌دهند با گذشت و ایثار این پیوند را تداوم بخشند و آن را مستحکم‌تر نمایند کمااینکه بسیاری از زوج‌ها تا پایان طول عمرشان با همدیگر زندگی می‌کنند و شاید مرگ موجب جدایی آنها می‌شود. برخی‌ها معتقدند که حتی مرگ نیز نمی‌تواند موجب گسست این پیوند باشد.
۵ مرحله بعدی ذخیره ارتباط، زمانی بروز می‌کند که ناسازگاری‌های ناشی از عدم درک صحیح طرفین و یا وقوع برخی از موضوعات اختلاف‌برانگیز و یا محدودکننده، زندگی و رابطه آنان را مورد تهدید قرار می‌دهد. این ۵ مرحله عبارتند از:
۱- مرحله افتراق- زمانی احساس می‌شود که یکی از طرفین احساس کند که این پیوند موجب از دست رفتن فرصت‌های بهتر برای وی شده است و یا این رابطه منجر به محدود کردن و یا محبوس کردن وی شده است.
۲- مرحله محدود کردن- که در این مرحله طرفین به کاهش رابطه و تقلیل صمیمیت می‌رسند و اشتیاق زیادی در ارتباط فی‌مابین خود بروز نمی‌دهند و اگر روابطی هم فی‌مابین آنان برقرار باشد، از ته دل و از صمیم قلب نیست و بیشتر در جهت ادای وظیفه است.
۳- مرحله بی‌روح شدن- که بیانگر خرابی و تباهی در روابط خانوادگی است. بسیاری معتقدند که عواملی، همچون عوامل اقتصادی و مالی و یا اختلافات ناشی از گفتارهای نامناسب و برخی حسابگری‌ها موجب تشدید این مرحله می‌شود. در این مرحله پیام‌های ارتباطی به گونه‌ای هستند که از صمیمیت و اشتیاق برخوردار نیستند و همانند روابط بین افراد غیر خودی صورت می‌گیرند.
۴- مرحله پرهیز از یکدیگر است که در این مرحله طرفین نه‌تنها اشتیاقی نسبت به یکدیگر ندارند، بلکه تلاش می‌کنند تا در سد راه همدیگر قرار نگیرند و اصطلاحاً موجب آزار خود و دیگری نباشند. آنها تلاش می‌کنند تا با گریز و دوری از همدیگر تا حدودی بروز اختلافات را کنترل نموده و آن را کاهش دهند.
۵- مرحله جدایی، آخرین مرحله در روابط فی‌مابین است. برخی‌ها معتقدند که هر رابطه‌ای روزی به جدایی می‌انجامد، برخی‌ها زودتر و برخی‌ها دیرتر.
در زندگی مشترکمان، معمولاً هر اندازه که رابطه مستحکم‌تر و مداوم‌تر و ارزشمندتر باشد، جدایی به همان میزان دشوارتر و سخت‌تر و دردناک‌تر خواهد بود.
دیدگاه آقای نپ شاید در روابط زناشویی بیشتر ملموس باشد اما این تقسیم‌بندی ده‌گانه وی در تمامی روابط میان انسان‌ها قابل بررسی است؛ روابط بین دو دوست، دو همکار، همسایه‌ها، دو شریک و… .
آرزومندیم که پیوسته رابطه‌ای گرم و صمیمانه داشته باشید.
ادامه دارد
دکتر مجید مجدنیا دارای مدرک دکترای تخصصی ارتباطات، کارشناس علوم اجتماعی دانشگاه علامه طبابایی، مدرس، مترجم و پژوهشگر علوم ارتباطات هستند. وی ۲۰ سال تجربه مدیریت در حوزه آموزش و پژوهش در سیستم بانکی و ۱۵ سال تجربه تدریس در دانشگاههای ایران را داراست.
در مقالات دیگر از دکتر مجید مجدنیا به بحث ارتباطات بیشتر خواهیم پرداخت.
وبسایت ایشان: www.majdnia.ir
اپکتایمز در ۳۵ کشور و به ۲۱ زبان منتشر می‌شود.
