علی اکبر دهخدا متولد ۱۲۵۷ شمسی در تهران است. پدرش از ملاکان متوسط قزوین بود که پیش از تولد او به تهران رفت. دهخدا ده ساله بود که پدر را از دست داد. وی آموزش اولیه را نزد “شیخ غلامحسین بروجردی” گذراند و بعدها به مدرسه علوم سیاسی رفت و با مبانی علم جدید و زبان فارسی آشنا شد. در ۲۴ سالگی توسط فردی دیپلمات (معاون الدوله غفاری) به اروپا رفت. دو سالی آنجا اقامت گزید و با تحولات نوین روزگار آشنا شد.
بازگشت او به ایران مقارن با آغاز مشروطیت بود. آشنایی اش با روم جهانگیرخان صوراسرافیل او را به سمت روزنامه نگاری کشاند و در روزنامه معروف صوراسرافیل شروع به مقالیت نمود. این روزنامه از روزنامه های مهم انتدای مشروطیت بود و دهخدا مقالات خود را با نام “چرند و پرند” در آن رونامه چاپ می کرد. وی مطالب سیاسی و اقتصادی اش را در قالب طنز ارائه می داد که طرفداران بسیار داشت. برخی نوشته هایش با اعتراض شدید سنت گرایان متعصب روبرو شد و در مرحله ای او را تکفیر کردند.
با به سلطنت رسیدن محمدعلی شاه که در زمان ولیعهدی خود را طرفدار مشروطیت جا زده بود، اوضاع دگرگون شد. شاه جدید با همکاری لیاخوف روسی مجلس شورای ملی را به توپ بست و بسیاری از آزادی خواهان و مشروطه طلبان از جمله میرزا جهانگیرخان را به شکل وحشیانه ای به قتل رساند. دهخدا مدتی مخفی شد و سپس به دستور شاه از ایران تبعیدش کردند. ابتدا به پاریس رفت و پس از مدتی خود را به سوییس رساند و آنجا سه شماره دیگر از صوراسرافیل را منتشر کرد. در همین ایام شبی میرزا جهانگیر خان را به خواب دید. بعد که بیدار شد شعر زیر را سرود:
ای مرغ سحر، چو این شب تار، بگذاشت ز سر سیاه کاری/ وز نفحه روح بخش اسحار، رفت از سر خفتگان خماری/ بگشود گره ز زلف زرتار، محبوبه ی نیلگون خماری/ یزدان به کمال شد پدیدار، وادر یمن زشت خو حصاری/ یاد آر ز شمع مرده یاد آر…
دهخدا مدتی نیز به استانبول رفت و روزنامه سروش را منتشر کرد… تا این که انقلاب مشروطیت به پیروزی رسید و او به ایران بازگشت و چندی بعد هم به عنوان نماینده مجلس انتخاب شد. دهخدا پس از اتفاقات شهریور ۱۳۲۰ و خروج رضا شاه از ایران بیش تر به مطالعه و تحقیق و تحریر روی آورد. در سال ۱۳۳۰ و با انتخاب دکتر محمد مصدق به عنوان نخست وزیر، دهخدا بار دیگر فعایت های سیاسی خود را آغاز کرد و از دولت آن بزرگ مرد و ملی شدن صنعت نفت پشتیبانی نمود. طرفداری دهخدا از مصدق به گونه ای بود که پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ سربازان شاه به خانه اش ریختند و او را بازداشت کردند و با شکنجه های فراوان سعی کردند تا حرفی از زبان آن پیرمرد بر علیه دکتر مصدق و یارانش به ویژه دکتر فاطمی بیرون آوردند.
سرانجام چون به نتیجه نرسیدند پیکر نیمه جان او را در دالان خانه اش رها کردند. علی اکبر دهخدا در ۷ اسفند ۱۳۳۴، در سن ۷۷ سالگی از دنیا رفت.
مهمترین اثر دهخدا لغت نامه اوست که با وجود گذشت ده ها سال هنوز اهمیت و اعتبار خود را حفظ کرده است.
این لغت نامه هم به معانی واژه ها پرداخته است و هم دایره المعارفی از علوم مختلف است. مرحوم دهخدا بیش از چهل سال از عمر خود را صرف تهیه و آماده کردن آن نمود.
از دیگر آثار او می توان به مقالات صوراسرافیل به نام چرند و پرند، فرهنگ فرانسه به زبان فارسی، امثال و حکم، تصحیح دیوان تنی از چند شاعران (حافظ، منوچهری، فرخی، مسعود سعد و …) ترجمه روح القدانین، دیوان شعر و …. اشاره کرد.
