توانایی همدلی با دیگران یکی از مهارت های مهم زندگی است. همدلی کمک موثری دربرقراری رابطه عمیق بین انسان ها میکند. همچنین این مهارت کمک میکند تا کیفیت روابط بین انسان ها بهبود یافته و عمیق شود و باعث رفع اختلاف در ارتباطات میگردد.
بسیاری از مشکلات ارتباطی زوجین، والدین و فرزندان، از ناتوانی در ابراز همدلی ریشه میگیرد. برای درک بهتر همدلی به مثال زیر دقت کنید:
مریم از برخورد اقوام همسرش ناراحت شده و ناراحتی خود را با همسرش در میان میگذارد. همسرش می گوید:«چقدر خودت را برای مسائل پیش پا افتاده ناراحت میکنی».
- مریم بشدت عصبانی میشود و دوباره ولی با لحن شدیدتری از برخورد بد اقوام شکایت میکند، مجددا شوهرش عبارت قبلی را تکرار میکند. این بار مریم باز مسئله قبلی را با عصبانیت و رنجش بیشتری مطرح میکند بهطوری که شوهرش از این موضوع عصبانی میشود و او هم با لحن بد و با پرخاش به او اعتراض میکند: « اصلا میدانی چیه؟ تو آنقدر رفتارهات بد است که دیگران حق دارند هر چی دلشان میخواهد به تو بگویند». به این ترتیب نه تنها درد دلکردن مریم ثمری نداشت، بلکه روابط وی با همسرش هم دچار مشکل شد.
در اینجا مشکل از آنجا شروع شد که همسر مریم نتوانست با مریم همدلی کند. در این گونه موارد، مهارت همدلی کمک میکند تا فرد مقابل از ناراحتی رهایی یابد و ارتباط بین زوجین غنی تر شود.
قدرت درک و فهم یک انسان نسبت به احساسات، افکار و اعتقادات یک انسان دیگر را همدلی میگویند. حتی اگر تا کنون این احساسات یا تجربیات را در زندگی نداشته باشد. در واقع همدلی به فرد این امکان را می دهد که بتواند احساسات و حالاتی را در دیگری بفهمد که تا کنون تجربه نکرده است. همدلی باعث می شود که از سطح خودمان فراتر رفته ودیگران را عمیق تر درک نماییم.
همدلی قدرت و ظرفیت درک انسانها را افزایش می دهد زیرا باعث می شود که دو نفر بتوانند خود را به جای دیگری بگذارند و دیدگاه ها و نیازهای فرد مقابل را متوجه شوند و سپس راه حلی که مناسب هر دو نفر باشد، پیدا کنند.
اصول مهارت همدلی
مهارت همدلی همانند هر مهارت دیگری نیاز به تمرین، تکرار و ممارست دارد. برای بیان همدلی، بهتر است اصول زیر را رعایت کنید:
۱-به صحبت های دیگران خوب گوش کنید. خوب گوش کردن یا به عبارت دیگر گوش کردن فعال، اساس و مقدمه هر نوع ارتباط سالمی است. چنانچه به گفتههای دیگران توجهی نداشته باشید، نمی توانید برخورد همدلانه نشان دهید. لازمه خوب گوش دادن آن است که کارتان را کنار بگذارید، به صورت طرف مقابلتان نگاه کنید و به صحبت های او خوب و دقیق گوش کنید.
۲- به احساسات و هیجان های فرد مقابل توجه کنید. نکته اساسی در بیان همدلی توجه به احساس و هیجان فرد مقابل است. دقت داشته باشید در اکثر موارد هنگامی که فردی از شرایط خود صحبت میکند یا مشکلی را در میان میگذارد، قبل از آنکه به دنبال راهنمایی، نصیحت و راه حل باشد، نیاز به آن دارد که فرد مقابل متوجه شود که او چه احساس و حالتی را تجربه می کند. به همین دلیل، قبل از آنکه راهنمایی کنید، راه حل ارائه دهید و یا هر کار دیگری انجام دهید سعی کنید احساس و حالت هیجانی فرد مقابل را متوجه شوید.
۳- برای آنکه بهتر بتوانید احساس و هیجان فرد مقابل را متوجه شوید، سعی کنید خود را جای طرف مقابل قرار دهید و سعی کنید از دیدگاه او به موضوع نگاه کنید. در این صورت بهتر متوجه خواهید شد که او چه حالات و احساساتی را تجربه می کند. چنانچه بتوانید خود را جای دیگری بگذارید و از دید او به مشکل نگاه کنید، بهتر قادر خواهید بود که احساسات و حالات هیجانی او را درک کنید.
۴- پس از آنکه احساس و حالات هیجانی او را متوجه شدید، از تکنیک انعکاس احساس استفاده کنید. این تکنیک بسیار ساده و آسان است. شما فقط کافی است، همان کلماتی که او بهکار میبرد و احساساتش را بیان میکند را به او برگردانید. در مثال بالا کافی بود همسر مریم به او می گفت: «به نظرم این موضوع ناراحتت کرده که اقوام این رفتارهای…. را با شما داشته اند». در این نوع انعکاس، شما هم احساس و هم افکار او را در مورد مساله ای خاص به او بر میگردانید.
۵- سعی کنید با احساس و عاطفه طرف مقابلتان همراه و هماهنگ شوید. به هنگام برخورد همدلانه بسیار مهم است که واقعا طرف مقابل را درک کنید و همدلی شما توام با یک احساس واقعی باشد، نه آنکه به صورت تصنعی و ماشینی به انعکاس احساس بپردازید. بنابراین بسیار مهم است که برخورد شما توام با احساس و عاطفه باشد. بدین منظور، سعی کنید که تُن صدای شما با تن صدای طرف مقابلتان هماهنگ باشد. اگر او با صدای آرام صحبت می کند. صدای شما بلند نباشد. اگر صحبت طرف مقابلتان با غم و اندوه همراه است، لحن صحبت شما توام با شادی و خوشحالی نباشد.
۶- بهتر است هنگام همدلی خود از کلماتی استفاده کنید که جملاتتان توام با قطعیت کامل نباشد. مانند : به نظرم می آید که … – یا تصور می کنم که… – این نوع جملات به همدلی بهتر شما کمک می کند. زیرا اگر در فهم طرف مقابل اشتباه کرده باشید، میتوانید به راحتی آن را اصلاح کنید.
راه های رسیدن به همدلی
- درک چار چوب ذهنی دیگران: درک هر یک از ما از یک موقعیت خاص با دیگران متفاوت است، زیرا هر یک از ما بر حسب تجربیات خود موضوعی را تفسیر میکنیم. افرادی مایلند راجع به موضوعی به تفصیل بشنوند، عده ای تنها میخواهند از نتایج چیزی با خبر شوند، باید بتوانیم چارچوب ذهنی دیگران را شناخته و بدانیم چه چیزی برایشان اهمیت دارد. آنگاه با برآوردن انتظاراتشان می توانیم رابطه گرم وصمیمی ایجاد کنیم.
- کنترل احساسات و هیجانات: افراد مختلف در مقابل محرک های مشابه، احساسات متفاوتی را تجربه می کنند. در برخورد با یک رویداد خاص، فردی ممکن است عصبانی شود، دیگری غمگین و یکی بهراحتی از آن بگذرد. واکنش ها نیز متفاوت است. یکی عصبانیت خود را بروز می دهد، دیگری کنترل میکند و فکر می کند چه کند؟ میزان مهارت افراد در بیان احساساسات، به برقراری ارتباط هر چه بهتر با دیگران کمک می کند. یکی از عوامل زیربنایی در دستیابی به همدلی تسلط بر هیجانات و احساسات است. برای برقراری رابطه همدلانه باید احساسات خود را شناخته، کنترل آن را در دست گرفته و اجازه ندهیم پریشانی خاطر، تفکر ما را خدشه دار سازد. افرادی که به خویشتن داری دست یافتهاند، احساسات دیگران را بهتر می شناسند.
ادامه دارد….
فاطمه بهروزی، کارشناس ارشد مشاوره با ۳۲ سال سابقه تحقیق،تالیف، تدریس و مشاوره
