نویسنده: مایک دونگیا
عنوان این مقاله با یک ادعای جسورانه گره خورده است؛ این‌که یک تکنیک واحد وجود دارد که می‌تواند تقریباً همه کارهای شما را در زندگی بهبود بدهد. تأیید این ادعای جسورانه مستلزم یک استدلال منطقی است و این استدلال همان چیزی است که امیدوارم در اختیارتان بگذارم.
بهترین و جهان‌شمول‌ترین روشی که برای شناختِ بهتر ابعاد زندگی می‌شناسم، این است که از دریچه قصدمندی به زندگی بنگرید. به نظر من وقتی کاری را با نیت و هدف انجام می‌دهید، احتمال موفقیت شما در آن کار بیشتر است.
اما قصدمندی به چه معناست؟
قصدمندی مستلزم تأمل، تفکر و انتخاب آگاهانه است و با حالت پیش‌فرض انسان که اغلب تکانشی است و به چیزی جز نگرانی‌های سطحی توجه ندارد، درتضاد است.
از نظر من، سریع‌ترین راه برای تغییر حالت پیش‌فرض به حالت قصدمندی این است که از خودم سؤالات ساده اما اکتشافی بپرسم و سعی کنم پاسخ‌های درخور ارائه کنم.
این رویکرد در روش تدریس فیلسوف یونان باستان، سقراط، ریشه دارد. روش سقراطی با حضور دو یا چند نفر همراه است که واردِ گفت‌و‌گویی دوستانه و مشارکتی اما استدلال‌محور می‌شوند. یکی از طرفین به آرامی اما به‌طور مستقیم دیگری را با سؤالات خود به چالش می‌کشد تا طرفین به هدفِ شناخت عمیق‌تر و جستجوی حقیقت دست پیدا کنند.
متوجه شدم که انجام این کار اصلاً به حضور دو نفر نیاز ندارد. می‌توانید کمی آرامش بگیرید، طرز فکرتان را به چالش بکشید و از مزایای مشابه بهره‌مند شوید.
نحوه انجام روش سقراطی
هیچ دستور محرمانه‌ای برای طرح سؤالات «سقراطی» خوب وجود ندارد. سؤالات مرسوم و بویژه سؤالاتی که با «چرا»، «چه» و «چگونه» آغاز می‌شوند، نقطه شروع خوبی هستند.
برای نمونه، شما می‌توانید با طرح چندباره سؤالات مبتنی بر «چرا»، به دلایل یا مفروضات ژرفِ پشت افکارتان پی ببرید.
روش سقراطی مثل این می‌ماند که با یکی از دوستان نزدیک‌تان درباره مشکل یا تصمیمی که دارید صحبت کنید. وقتی افکارتان را با صدای بلند بیان می‌کنید، ممکن است متوجه شوید که انگیزه شما در آن حیطه خاص چقدر ضعیف و بیهوده بوده یا شاید ارتباطی ایجاد کنید که درحالت عادی از دستش می‌داید.
اگر کسی را سراغ ندارید، تنها بازی کردن گزینه خوبی است اما کار کردن با کسی که می‌شناسید و به او اعتماد دارید، باعث می‌شود که روش سقراطی نتیجه بهتری بدهد. این روش برای همین کار طراحی شده است. دوستان خوب- کسانی که مشکلات خود را نزد آن‌ها می‌برید- این روش را به‌طور طبیعی انجام می‌دهند. آن‌ها سعی نمی‌کنند مشکلات شما را حل کنند بلکه کمک‌تان می‌کنند تا واضحتر و عمیق‌تر فکر کنید.
چه تنهایی دست به کار شوید و چه با دوستان خود انجامش دهید، روش سقراطی وسیله قدرتمندی برای هدفمندتر شدن در تمام ابعاد زندگی است.
سؤالات «سقراطی» مورد علاقه من
در ادامه نمونه سؤالاتی را در اختیارتان می‌گذارم که برای ترغیب خود به قصدمندی از آن‌ها استفاده می‌کنم. اگر بخواهید مثل من عمل کنید، باید هروقت که با احساسات منفی مانند استرس، بی‌حالی یا بی‌تفاوتی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنید، سراغ این سؤالات بروید. این سؤالات می‌توانند راهی ظریف برای همگام‌سازی عواطف و اهداف‌تان باشند.
سوالات مبتنی بر «چه»
- به دنبال انجام چه کاری هستم؟
- چه چیزی را می‌خواهم داشته باشم؟
- واقعاً چه چیزی را می‌خواهم؟
- چه چیزی را درست می‌پندارم؟
- منتظر چه چیزی هستم؟
سوالات مبتنی بر «چرا»
- چرا چنین چیزی را می‌خواهم؟
- چرا این احساس را دارم؟
- چرا این کار جواب نمی‌دهد؟
- چرا فکر می‌کنم این کار جواب می‌دهد؟
سوالات مبتنی بر «چگونه»
- عقاید من چگونه می‌توانند گویای دیدگاه من باشند؟
- چگونه شروع کنم؟
- می‌خواهم در آینده چگونه جلوه کنم؟
- چگونه می‌توانم لذت بیشتری ببرم؟
۳ فایده روش سقراطی
چنان‌که گفته شد، «روش ساده‌ای برای پیشرفت در هر کاری» ادعای جسورانه‌ای برای این مقاله کوتاه است. حقیقت این است که روش سقراطی اکسیر جادویی نیست و فقط زمانی جواب می‌دهد که تلاش کنید و پشتکار داشته باشید.
راستش را بخواهید، نمی‌توانم سناریوهای زیادی را در زندگی تصور کنم که اگر واقعاً از روش سقراطی کمک بگیرید، اوضاع‌تان بهتر نشود. پرسشگری از خود (یا یکی از دوستان) جواب می‌دهد، زیرا شما را به انجام یکی از این‌سه کار مفید ترغیب می‌کند:
- در دنیای شلوغ و پرمشغله آرامش بگیرید. بسیاری از تصمیمات ما در عصر مشغله و حواس‌پرتی برمبنای انگیزه‌های عاطفی اتخاذ می‌شوند. اگرنه، چشم‌بسته در مسیر پیش‌فرض زندگی باقی می‌مانیم. هرآن‌چه که ما را به درنگ وادارد، در ذهن من خوشایند است.
- سعی کنید افکارتان عمیق‌تر از امور سطحی باشد. چه همیشه این‌طور بوده و چه تأثیر بی‌وقفه صفحات نمایش دیجیتال اوضاع را وخیم‌تر کرده باشد، نشان می‌دهد که جای تفکر عمیق خالی است. وقتی فکر می‌کنیم، بندرت پیش می‌آید که روشمند عمل کنیم. در عوض، از یک فکر زودگذر سراغِ فکر دیگر می‌رویم. روش سقراطی ما را ترغیب می‌کند تا با عمق بیشتری در مسائل مهم زندگی تأمل کنیم.
- یک نیت مثبت پیدا کرده و برای خود خط قرمز تعیین کنید. روش سقراطی صرفاً وسیله‌ای برای تبادل اندیشه نیست. از ما سؤال می‌پرسد و انتظار پاسخ متفکرانه دارد. پاسخ‌ها ممکن رویایی باشند اما کمک می‌کنند که به نسخه بهتری از خود و تصویرِ بیرونی‌مان برسیم. آگاهی از کارهای خوبی که قصد انجام‌شان را دارید، گام مهمی در این مسیر است.
